Atatürk ve Türk kültürü

Atatürk dünya tarihi içinde seçkin devlet adamlarımızdandır. Bir ulusun yeniden doğmasına ve yepyeni bir devletin kurulmasında büyük emekleri vardır. Türkiye Cumhuriyetimizin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanımızdır. O büyük bir asker, büyük bir devlet adamı ve aynı zamanda ileriyi gören Türk diline ve Tür kültürüne önem veren ender devlet adamlarımızdan biridir. Vefatının 71. yılında O’nun Türk Kültürü konusunda ki bazı görüşlerini sizlerle paylaşmak istiyorum.

“ Sene 1923…Bir yabancı Gazeteci Atatürk’e şu soru yöneltir: İşte memleketi kurtardınız, şimdi ne yapmak istersiniz?”Atatürk şu cevabı verir: Maarif vekili olarak milli kültürü yükseltmeye çalışmak en büyük emelimdir “ diye yanıtlar.

Atatürk’ün kültür ve Türk kültürü konusundaki görüşleri çok eski dönemlerde kadar gider. Bu önemli çalışmalar ölümüne kadar devam eder. O Türk kültürü konusunda zaman zaman Türkiye de bulunan bilim ve ilim adamlarıyla şairler ve sanat başta olarak üzere toplantılar yapmış ve Türk kültürü konusunda onlardan da bilgili almıştır. Atatürk’ü Türkiye Cumhuriyeti kurduğu günlerde şu ünlü sözünü söylemiştir: Türkiye Cumhuriyetinin temeli kültürdür. Kültür, okumak, anlamak, görebilmek, görebildiğinden mana çıkarmak, uyanık davranmak, düşünmek, zekâyı terbiye etmektir” diyor.

Atatürk’ü yakından tanıyan görüş ve düşüncelerini inceleyip araştıran büyük tarihçi Prof. Dr. Enver Ziya KARAL, Atatürk‘ün çeşitli yönlerini işleyen “ATATÜRK’ ten DÜŞÜNCELER” adını taşıyan kitabında ve bizzat ağzından şunları okuyoruz:

1 -10 Şubat 1929: Kültür dediğimiz zaman bir insan cemiyetinin devlet hayatında, fikir hayatında, iktisat hayatında yapabilecekleri şeylerin muhassalasını kastediyoruz ki medeniyet de bundan başka bir şey değildir.

2 — Temmuz 1921: Lale tayın bir ecnebi kültürü şimdiye kadar takip olunan yabancı kültürlerin muhrip neticelerini tekrar ettirebilir kültür (Haraset-ı Fikriye) zeminle mütenasiptir. O zaman, milletin sinesidir.

3 — Kasım 1932: Milli kültürün her çığırda açılarak yükselmesini, Türk Cumhuriyetinin temel direği olarak temin edebileceğiz.

4 — Mayıs 1935: Kültürel ve sosyal alanda başardığımız işler Türkiye Cumhuriyetinin milli çehresini keskin çizgileri ile ortala çıkarmıştır “ ( 1 ).

Yine Atatürk’ü yakından tanıyan ve onunla ilgili birçok inceleme ve araştırma yapan bilim adamlarımızdan Prof. Dr. Utkan KOCATÜRK, Atatürk’ün çeşitli konulardaki görüşlerini aynen şöyle yazıyor: “Türkiye Cumhuriyetinin temeli kültürdür. Bu sözü burada ayrıca izaha lüzum görmüyorum. Çünkü bu. Türkiye Cumhuriyetinin okullarında, birçok vesilelerle eser halinde tespit edilmiştir. Kültür; okumak., anlamak, görebilmek, görebildiğini mana çıkarmak, uyanık davranmak, düşünmek, zekayı terbiye etmektir. “İnsan, hareket ve faaliyettin, yani dinamizmin ifadesidir. Bu böyle olunca kültür, yukarıda işaret ettiğimiz gibi insanlık vasfında insan olabilme için bir temel unsurdur.” ATATÜRK’E GÖRE: EN YOL GÖSTERİCİ İLİMDİR. “ Dünyada her şey için, maddiyat için, muvaffakiyet için en hakiki yol gösterici İlimdir, fendir. İlim ve fennin dışında kılavuz aramak gaflettir, bilgisizliktir, doğru yoldan sapmaktır. Yalnız ilmin ve fennin yaşadığımız her dakikadaki safhalarının gelişmesini kavramak ve ilerlemelerini zamanda izlemek şarttır. Bin iki bin, binlerce sene evvel ki ilim ve fen dilinin çizdiği kuralları, şu kadar binsene sonra bugün elbette ilim ve fennin içinde bulunmak değildir. Türk Milletinin yürümekte olduğu ilerle ve medeniyet yolunda, elinde ve kafasında tuttuğu meşale, müspet ilimdir” ( 2 ).

Yine Gazi Mustafa Kemal Atatürk 1933’te Cumhuriyetimizin onuncu yılında, şunları vurguluyor:” Az zamanda çok ve büyük işler yaptık. Bu işlerin en büyüğü, temeli Türk kahramanlığı ve yüksek Türk Kültürü olan Türkiye Cumhuriyetidir. Dedikten sonra“ Milli kültürümüzü, muasır medeniyet seviyesine çıkaracağız”.Cumhuriyetin önemini gelecek yeni kuşaklara tanıtılıp benimsenmesini ve bu yolda yürümesini istemektedir. Atatürk Milli Kültür ve ferdi kültüre fazlasıyla önem vermektedir. Daha 27 Aralık 1920‘de Ankara’ya geldiğinin ertesi günü, yaptığı bir toplantıda aynen şunları söylüyor: Fertler yetişmedikçe, fertlere yol gösterecek liderlerin, öncülerin toplumları istenmeyen istikamete çekebilecektir. Bundan sonra amacımız, ferdi, kişiyi yetiştirmektir. Onu kültürel bakımdan donatmaktır, bezemektir. Değerli şair Şinasi Özdenoğlu, “ Atatürkçü Diyalektik ve Kültür” başlıklı yazısında 1936 ‘da Atatürk’ün söylediği “ Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültürdür” sözünü işlemekte ve Türkiye’nin “Kültür Politikası”nın esaslarını o zamanlarda tespit etmiş olduğunu belirtmektedir. Hâlbuki o tarihlerde pek çok devletin daha” kültür politikası üzerinde fikir sahibi bile bulunmadıklarını açıklamaktadır. Yazara göre, Atatürk Onuncu Yıl Nutku’nda da, hem kendi devlet felsefesi içinde “kültür”e verdiği önemi vurgulamakta, hem “ulusallık”, hem de evrensellik gibi iki büyük hedefi göstermektedir. Böylece O, askerlik ve politikacılık sahasındaki dehasına “kültür Adamlığı”nda ki büyük gücünün de katıldığını vurgulamaktadır.( 3).

Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün vefatının 71. yılında, silah arkadaşları ve Türk kültürüne onunla birlikte hizmeti geçenleri saygıyla, rahmetle, şükranla anıyorum.

1-Prof. Dr. Enver Ziya Karal, “Atatürk’ten Düşünceler” Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1956.
2- Prof. Dr. Utkan Kocatürk, “ Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri” Tarhan Kitapevi s.112, 127.
3- Şinasi Özdenoğlu, Atatürkçü Diyalektik ve Kültür, Milliyet Gazetesi / Makale 10 Kasım 1982.