Avrupa Küçük İşletmeler Yasası-SBA

Kobilere öncelik – “Vorfahrt für KMU”
Avrupa Komisyonu Başkanı, José Manuel Durão Barroso, 25 Haziran 2008’de, Brüksel’de yaptığı açıklamada;[1] “Avrupa Birliği sınırları içinde bulunan KOBİLER, artık kırmızı kart görmeyecek, tam tersine onların ayaklarının altına kırmızı halı serilecek” şeklinde alınan kararın anlamını ve önemini belirtti.

Avrupa Komisyonu Başkan yardımcısı Günter Verheugen; „Vorfahrt für KMU (Think small first)“ parolası ile özetlediği kararı, günümüz Avrupa’sında 23 milyonluk çok geniş bir girişimci kitlesi ile yeni iş olanakları ve ekonomik canlılığın asıl motoru olan KOBİ’lerin en yüksek derecede önem ve teşvik programları ile desteklenmesinin kaçınılmazlığına vurgu yaparak açıklamaktadır. Önce küçük düşün sloganı ile bu küçük girişimcilerin ekonomik ve diğer faaliyet alanlarının cazip hale getirilmesinin önemine değinilmektedir.

70.000’i Türkiye kökenli olan, 280.000 göçmen kökenli küçük işletmenin ekonomik hayatta çok önemli roller üstlendiği Almanya’da 2008 Haziran ayında Federal meclisten geçen “Mini GmbH” veya “1 Euro GmbH” yasası, kurum olarak Türk-Alman İşadamları Dernekleri Almanya Federasyonu’nu (TİDAF) ve biz üyelerini de yakından ilgilendirdiği bilinmekteydi.

Temmuz sonunda Federal parlamentonun bu kararını Avrupa Birliği çapında genelleştiren Avrupa Komisyonu tarafından üye ülke hükümetlerine tavsiye biçiminde, (A Small Business Act for Europe-SBE) “AB için Küçük İşletmeler Yasası” adı ile on emir şeklindeki on ana başlık altında özetlenen şartlar kararı takip etti. Bu haliyle Avrupa birliği gibi uzman ve etkin bir kurumun önce küçük düşün parolası ile en acil önemleler arasında ele aldığı KOBİ politikalarının bu günden itibaren yakın gelecekte gündemi belirlemeye devam edeceği tüm açıklığı ile ortaya çıkmaktadır.

Gerek Meslek örgütleri olarak gerekse girişimciler ve sorumluluk üstlenen bireyler olarak bu on emir ve tavsiye direktifleri doğrultusunda adımlar atmak ve bu kararların en etkin ve verimli şekilde özellikle göçmen girişimcilerin yararına hayata geçirilmesine katkıda bulunmak kaçınılmaz bir görev olarak önümüzde durmaktadır.

Avrupa Küçük İşletmeler YasasI[2]

Özet
Avrupa Birliği insanlık tarihinde ve çağımızda başkaca eşi ve benzeri olmayan kıtalararası etkinliğe sahip, çok farklı ulusların ve çıkar gruplarının muazzam bir uluslar üstü örgütlenmesidir.

Teknik ve ekonomik değişikler üretim sürecini ve üretici güçleri ve tüm diğer faktörleri temelinden etkiledi. Bazı ülkelerde sanayileşme yerini bilgi toplumuna bıraktı. Sanayi Hindistan ve Çin gibi ülkelere kaydı.

AB üyesi ülkelerde gerek kamu sektöründe, gerekse büyük sanayi ve ticaret sektörlerinde yeni istihdam olanaklarının şimdi ve yakın bir gelecekte mümkün olamayacağı anlaşılınca mevcuttaki üretim faktörlerinin, üretime sokulması arayışları hız kazandı.

Bu yönde 25 Haziran 2008 tarihi itibari ile “AB için Küçük İşletmeler Yasası”nın (A Small Business Act for Europe-SBE) yürürlüğe girmesi konuya verilen önemi göstermektedir.

Çalışmamızda, bu muazzam birlik sınırları içinde Mikro Girişim ve Mikro İşletmelerin yeri ve önemi, Danışmalık Hizmetleri ve Teşvikler bağlamında ele alınacak. Birliğin sağladığı entegrasyon sürecinin bu kesime, bu kesimin de uluslar arası bir aktör olarak birliğe katkıları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler: Mikro Girişimler, Küçük İşletmeler Yasası, Vergi ve Teşvikler, MKOBİ

1.4. GİRİŞ
Uluslararası organizasyonlar, kendisini oluşturan aktörlerin üzerinde yaşadıkları coğrafyanın ekonomik ve politik sorunları karşısında daha kolay çözümler üretmek, mevcuttaki sınırlı kaynakları en verimli şekil ve şartlarda üretime koşmak için düşünüp kurdukları yapılardır.

Avrupa Birliği insanlık tarihinde ve çağımızda başkaca eşi ve benzeri olmayan kıtalararası etkinliğe sahip muazzam bir uluslar üstü örgütlenmedir. Bu Ekonomik tabanlı ancak siyasal ve sosyal kanatları çok geniş kapsamlı olan organizasyon sayısız ve sınırsız yanlarından ele alınıp incelenmektedir.

Avrupa Birliği çok farklı ulusların ve çıkar gruplarının uzun yıllar alan tartışma ve çekişmeleri sürecinin askeri müştereklerde anlaşmalar ile sonuçlanmasının somut bir ürünü ve olgusudur. Bu tarihsel birlik sürecinde son yüzyılın, özellikle ikinci dünya savaşının yarattığı tahribat sonrasındaki arayışların tüm izlerini görmek mümkündür. AB’nin kuruluş aşamalarında ve geçen yüzyıl boyunca sanayileşmeden, küresel ticarete, internet kullanımı ve sanal ticaretten, nano-teknolojiye vb. birçok önemli değişiklikler yaşandı. Bu teknik ve ekonomik değişikler üretim sürecini ve üretici güçleri ve tüm diğer faktörleri temelinden etkiledi. Bazı ülkelerde sanayileşme yerini bilgi toplumuna bıraktı. Sanayi Hindistan ve Çin gibi ülkelere kaydı. Bu durum o coğrafyalardaki atıl kaynakları üretime sokar, küresel pazarlara açarken, merkez ülkeler olarak bilinen gelişmiş ülkelerdeki üretim faktörlerini ve özellikle beşeri sermaye olarak bilinen emek gücünün önemini arttırdı.

Şekil 1: Ülke Gruplarına göre MKOBİ’ler içinde Bin kişiye düşen Mİ yoğunluğu

Kaynak: International Finance Corporation (IFC), 2006, Washington, D.C. and Doing Business Report (World Bank).

Mikro Girişimler ve Mikro İşletmeler olarak tanımlanan bireysel girişimler gündemin önemli konusu olmaya başladı ve önemini korumaya devam etmektedir. Çalışmamızda, bu muazzam birlik sınırları içinde Mikro Girişim ve Mikro İşletmelerin yeri ve önemi, Danışmalık Hizmetleri ve Teşvikler bağlamında ele alınacak. Birliğin sağladığı entegrasyon sürecinin bu kesime, bu kesimin de uluslar arası bir aktör olarak birliğe katkıları ele alınacaktır.

Küresel Ekonomi
51 Çok Uluslu Şirket (ÇUŞ)’in ekonomik büyüklükleri birçok ülke ekonomilerinin büyüklüklerini geçmektedir. En büyük 200 şirket dünyadaki ekonomik faaliyetlerin yüzde 28’ini gerçekleştirmektedir. Dünya ticaretinin yüzde 70’i en büyük 500 şirket tarafından yapılmaktadır.

Sanayileşmiş ülkelerdeki işgücünün yarısı üretim sektöründe çalışmaktayken 2000’li yıllarda sanayileşmiş ülkelerdeki iş gücünün sadece yüzde 13’ü geleneksel üretim ve dağıtım sektörlerinde istihdam edilmektedir. ABD’de ise tüm çalışanların yüzde 70’i hizmet sektöründe istihdam edilmektedir. Gelecek 20 ve 50 yıllık sürece ilişkin olarak yapılan tahminlerde, sanayileşme sürecini, bilgi toplumu olma yönünde adımlarla yenilemekte olan merkezi Avrupa ülkelerinde ve Avrupa Birliği ülkeleri genelinde istihdam artışı beklenmiyor. AB 2002 Raporlarına göre, 1990-2001 arasında KOBİ’ler net olarak 8 milyon yeni istihdam imkânı yaratan tek kaynak olmuşlardır.

1.5. MKOBİ’lerin Küresel Boyutu
Ortaya çıkan Mikro Finans pazarıyla ilgili bilgiler ve son yıllardaki gelişmeler, Mikro Kredi ile uyandırılmış olan Mikro İşletmeler ve Mikro Girişimciler potansiyeli hakkında bir fikir oluşturulmasını mümkün kılmaktadır. Kesin olarak saptanamayan tahmini rakamlara göre, Dünya çapında;

· 500 milyon Mikro İşletme bulunuyor.

· Gelişmekte olan ülkelerdeki Toplam işletmelerin % 80’i Mikro İşletmedir.

· Yeni iş imkânları yaratan ana kaynak Mİ’dir

· Mİ’lerin yarıdan fazlası bir kişilik şahıs işletmesi veya aile işletmesi.

· Kredi süreleri bir yıl ile 10 yıl arasında değişiyor.

· Gelişmekte olan ülkelerdeki Mİ’lerin % 90’ı kredi imkânlarından yoksun.

· Mİ’lerin sadece % 20’si kredibiliteye sahip.

· Kredi ihtiyacı 50 $ ile 1.000 $ arasında değişiyor.

· Ortalama Kredi ihtiyacının 500 $ olduğu hesaplanıyor.

· Yıllık Mikrokredi ihtiyacı 50 milyar $ olarak tahmin edilmektedir.

Tablo 1: Çeşitli Ülkelerde Küçük İşletmelerle İlgili Ekonomik Göstergeleri

ABD
ALM
HİN
JAP
İNG
G.KO
FRA
ITA
TÜR

Küçük İşletmelerin

Toplam işletmelere Oranı
97, 2
99, 8
98, 6
99, 4
96, 0
97, 8
99, 9
97, 0
98, 8

Küçük işletmelerde

İstihdam Oranı %
50, 4
64, 0
63, 2
81, 4
36, 0
61, 9
49, 4
56, 0
45, 6

Küçük işletmelerin

Yatırım Payları %
38, 0
44, 0
27, 8
40, 0
29, 5
35, 7
45, 0
36, 9
6, 5

Küçük işletmelerin

Katma Değer Payı %
36, 2
49, 0
50, 0
52, 0
25, 1
34, 5
54, 0
53, 0
37, 7

Küçük İşletmelerin

İhracattaki Payı %
32, 0
31, 1
40, 0
38, 0
22, 2
20, 2
23, 0
-
8, 0

Küçük İşletmelere

Verilen Kredi Payı %
42, 7
35, 0
15, 3
50, 0
27, 2
46, 8
48, 0
-
9, 0

Kaynak: (Kosgeb.gow.tr)

Tablo 1’de seçilmiş ülkeler bazında çeşitli ülkelerde küçük işletmelerle ilgili ekonomik göstergeleri yer almaktadır. Buna göre küçük işletmelerin toplam işletmelere oranına bakıldığında en yüksek payın %99, 9 ile Fransa’ya, en düşük payın %96 ile İngiltere’ye ait olduğu görülmektedir. Küçük işletmelerde istihdam oranına Almanya, en düşük istirham oranı İngiltere’de gözlenmektedir. Küçük işletmelerin yatırım payları en yüksek Fransa, en düşük ise %6, 5 ile Türkiye’de görülmektedir. Küçük işletmelerin katma değer payı en yüksek Fransa’da yine aynı şekilde en düşük Türkiye’de 37, 7 oranında gerçekleşmiştir. Küçük işletmelerin ihracattaki payı en yüksek Hindistan’da, en düşük Türkiye’de saptanmaktadır. Küçük işletmelere verilen kredi payı en yüksek %50’lik oran ile Japonya’ya, en düşük ise %9’luk oranla Türkiye’de gözlenmiştir.

1.6. AB Ülkelerinde Girişimcilik ve İş Piyasası Tahminleri
Gelecekteki birkaç on yıl içinde, gelişmiş ülkelerdeki Serbest çalışanlar, Girişimciler, iki kattan daha fazla artış gösterecek. O zaman toplam çalışanların %20-25’i serbest girişimci statüsünde olacak. Çalışanların %40’ı sözleşmeli, sınırlı işgören olarak veya ‚kendi hesabına çalışan memur’ statüsünde çalışıyor olacak. Sadece kalan %30–40 düzenli iş saatlerine bağlı, genelde devlet memurları, süresiz iş anlaşması ile çalışıyor olacak İşsizlik %5–10 arasında sürekli olarak bulunacak. Yönetim kademelerinde kadınların oranı %40’lara kadar yükselecek (Horx, 2006:47).

Dünya çapında yapılan istatistiklere göre, her yıl endüstri işçilerinin, sabit ücretli ve diğer çalışanların, gelecekteki önemli bir kesiminin kendi hesabına çalışacak serbest meslek sahibi veya serbest çalışan kadroya dönüşeceği tahmin ediliyor.

1.7. MKOBİ Tanımı ve Önemi
Kobiler ve Mikro işletmeler 2005’e kadar aynı tanımlamalarda yer almaktaydı. Son yıllarda KOBİ’lerin önem kazanmasıyla birlikte bu girişim türlerinin benzerliklerinin yanında farklılıklarının daha ağırlık taşıdığı görüldü. Yapılan ve uygulanmaya çalışılan programlarla istenen sonuçlara ulaşılamaması, KOBİ’lerin mercek altına alınmasını gerekli hale getirdi.

Avrupa Birliği 2005 yılında KOBİ’leri yeniden tanımlayarak en ayından Birlik ülkelerindeki tanım kargaşasına son verdi. Ancak AB’nin Mikro İşletme kategorisinde 10’dan az çalışanı olan sınırı getirmesi, OECD ve başka diğer ülke ve kurumlar tarafından yapılan 5’den az çalışanı olan şeklindeki Mİ tanımı çelişkili bir konumda kalmış oldu. AB ülkelerinde faal olan 24 Milyona yakın KOBİ’nin %86’sının Mİ olduğu ve bunların da ortalama 3 çalışan bulundurdukları dikkate alındığında, Mİ’lerin 10’dan az çalışanı olan şeklindeki bir sınırlama ile tanımlanması MKOBİ bünyesinin isabetli bir sınıflandırmasının henüz sağlanamadığını göstermektedir. Bu sorun geçici olarak Mİ grubunun alt iki grupta ele alınması ile aşılmaya çalışılmaktadır. Ancak TOSYÖV ve OECD yaklaşımında gözetilen 5’den az çalışanı olan sınırı MKOBİ’lere yönelik politika ve teşviklerin daha isabetli kararlarla daha etkin uygulanmasına yardımcı olacağı açıktır.

1.8. Mİ – KOBİ Arasındaki Farklılıklar
Resmi tanımlama girişimlerine bakıldığında, Mikro işletmelerin daima KOBİ’lerin bir alt/temel grubu olarak ele alınmakta olduğu anlaşılıyor. Ancak Ülkemizde Küçük Esnaf ve Sanatkâr olarak, dünya çapında ise GİRİŞİMCİİŞÇİ, (Einmannunternehmer) Tekkişilikgirişim gibi kavramlarla ifade edilen henüz kesin tanımlamaları yapılamamış olan ama toplam işletme sayısının dünya ortalamasında %80’ini teşkil eden bu kesim KOBİ olarak ele alınmamalıdır.

Avrupa Birliği çerçevesinde baktığımızda Alman KOBİ veya Kendi deyimleri ile KMU’ları (Klein und Mittelständische Unternehmer) aslında tüm dünya ölçeğinde örnek alınması gereken girişimcilik biçimleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Alman ekonomisinde KMU’lar çok iyi tanımlanmış bulunuyor. Sanatkârlara tekabül eden kesim, son yıllarda biraz daha bürokrasiden kurtarılarak belli bir rahatlık kazandırıldı.

Tablo 2: AB ve Dünyada Genel Kabul Gören KOBİ İşletme Büyüklüğü Kriterleri

İşletme Türü
Çalışan Sayısı
Bilanço (milyon €)
Yıllık Ciro (milyon €)

Orta
250
43 (25**)
50 (25)

Küçük
50
10 (5)
10 (5)

Mikro
10
2 (1)
2 (1)

* Ayrıca bağımsızlık şartı bulunmaktadır. 1.1.2005

**Parantez içindeki değerler Türkiye’nin KOBİ Tanımı Yönetmeliğindeki YTL değerleridir.

Kaynak: Commission of The European Communities, 08.05.2003, S. 39, (01.01.2005’de yürürlüğe girdi).

KOBİ’ler kendi içinde yeniden sınıflandırılarak tanımlandı. Çünkü birbiri ile çok büyük yapısal, finansal farklılıklar taşıyan ekonomik birimler olan Mikro İşletmelerin genel bir KOBİ tanımının içinde ele alınması gerek finans kurumları gerekse bürokrasi bakımından yeterli olmadığı anlaşılmaktaydı.

Aşağıda Tablo 3’de mikro işletmeler ile KOBİ’lerin farklı yönleri ve tanımlamalara yer verilmiştir.

Tablo 3: Mİ ile KOBİ Arasındaki Bazı Farklar

Tanımlamalar
Mikro İşletmeler
KOBİ’ler

%50 den fazlası şahsi
Evet
Ltd. vb. Şirketleşme yoğundur

Kurumsallaşma
Çok zayıftır
Kurumsallaşma yönünde

Emek veya Sermaye yoğun
Emek Yoğun
Sermaye ağırlıklı

İstihdam
Tek kişilik / Sahibi
Ortalama 3-5 Personel çalışır

Yabancı Finansman &Kredi Kullanımı
Sınırlı Öz sermaye

Özel Krediler

%90’ın kredi imkânı yok
Öz sermaye / Özel Eş dost kredileri ve Yabancı Finansman Kaynakları Kullanılır

Danışmanlık Hizmeti
Yok veya çok sınırlı
Müşavirlik Hizmetleri kullanılır

Pazarlama Politikaları
Geleneksel veya yok
Sınırlı Pazarlama Teknikleri

Reklam ve Tanıtım
Yok veya çok zayıf
Sınırlı Reklam/ Tanıtım araçları

Piyasa tanımlaması

İhracata yönelim
Çok yakın dar sınırlı çevre / İç piyasa
Yakın çevre / sınırlı uluslararası piyasaya ihracat denemeleri

Finans Kurumları Bankalarla ilişkiler
Kısmen hiç yok / Sınırlı başvuru ve kullanım
%20'lerle ölçülen bir kesim Kredibiliteye sahip / dar finans kurumu kullanımı

Bankalar Kullanılıyor

Verimlilik
Emek yoğun olması nedeniyle genelde çok düşük.
Sermaye yatırımları, makine ve teknoloji kullanımı nedeniyle emek kullanımı rasyonel

Makine ve teknoloji kullanımı
Genelde Teknik ve sanatkârlık alanlarında kullanılıyor
Makine ve teknoloji kullanımı ağırlıkta

İnternet ve e-ticaret
Çok zayıf %5-20 civarında
İnternet kullanımı gelişmekte

e-ticaret henüz başlangıç aşamasında

Eğitim – Öğrenim durumu perspektifleri
Çok düşük Öğrenime bilgi edinmeye isteksiz. pozitif gelişme Sanatkârlıklarda ve serbest meslek dalları ile sınırlı
Düşük eğitim düzeyi hâkim

Dar ve isteksiz öğrenme – bilgi edinim isteği

İş Planları ve bütçelemeleri
Yok kadar sınırlı
Çok zayıf

Krizler ve Çalkantılara, Pazar akımlarına karşı tutum
Krizlerden kitlesel etkilenme zayıf

Çalkantılara karşı manevra kabiliyetleri bulunur
Sektörel bazda dayanma zayıftır

Pazar (Çin vb.) akımlara karşı etkilenme yüksektir

İflaslar ani olur

Devlet teşvikleri ve destekleri / yardımları
Pek bilinmez Kullanım ve müracaat zaman alır bürokrasi bezdiricidir
Sınırlı da olsa bilinir.

Bürokrasi ve müracaat maliyetleri caydırıcı etki yapıyor

Sosyal Çevre ilişkisi
Önemli bir sosyo politik role sahiptir.
Belirli bir üretim ve ekonomik gücü temsil eder

Çevre Koruması
Önemli pozitif rolleri vardır

Korumacıdırlar.
Yüksek maliyetler nedeniyle zararları ağır olabilir

Kaynak: (Selimoğlu-Sirkeci, 2006:463)

AB’de MKOBİ Politikaları
İlk defa AB (o gün AET) 1973 yılında KOBİ’leri fark etti. KOBİ’ler ve El Sanatları Birimleri kuruldu. Yakın bir gelecekte ‘İstihdama Devlet ve Büyük Sanayiden herhangi bir katkının beklenemeyeceği’ tahminleri gerçeklik kazanmaya başladı. 1983 yılı AB Parlamentosu tarafından KOBİ yılı olarak ilan edildi.

15 Mayıs 1990 yılında KOBİ Komisyonu AB Konseyine ‘KOBİ’lerin durumu, gelişimi ve AB ekonomisine sosyal ve iktisadi faydaları’ hakkında, KOBİ’lerin kalkınmanın ve ekonominin temel dayanaklarından ve lokomotif fonksiyona sahip olduğunu kapsamlı bir raporla belirtti.

Haziran 2000’de Avrupa Komisyonu, Feira Zirvesi’nde küçük işletmeleri teşvik etmek ve pek çok alanda desteklemek amacıyla “Avrupa Birliği Küçük İşletmeler Sözleşmesi”ni onayladı. Sözleşme, Avrupa ekonomisinin gelişmesinde motor rolü oynayan KOBİ’lerin önemini belirtti (Selimoğlu-Sirkeci, 2006:457).

Temelleri 2000 yılında Feira zirvesinde atılan ve 25 Haziran 2008 tarihi itibari ile yürürlüğe giren “AB için Küçük İşletmeler Yasası”nın (A Small Business Act for Europe-SBE) AB nezdinde konuya verilen önemi göstermektedir.

Önümüzdeki on yıl bir yandan AB ülkelerinde bu yeni önlemler paketi politikalarının uygulama ve deneme yılları olacaktır. Diğer yandan bir uluslar üstü kurum olarak AB yılların tecrübe ve birikimlerini ekonomik ve toplumsal hayata en hızlı ve verimli uygulama avantajını kullanacaktır. Dolaylı olarak bu MKOBİ önlemleri, başka kıtalarda yaratacağı etkilerle yine kürsel boyuttaki reformların ilk adımlarından olacaktır.

1.9. AB’de MKOBİ’ler
Avrupa Birliği’ni oluşturan ülkeler bazı açılardan bir MKOBİ topluluğu olarak karşımıza çıkmaktadır. Önemle üzerinde durulan ekonomi politikaları ve son 30-40 yılın uygulama sonuçlarına bakıldığında küçümsenmeyecek mesafelerin kat edildiği görülmektedir. Aşağıdaki tablolardan, AB’deki işletmelerin %91.34’ünü mikro işletmelerin, %8.56’sını ise küçük ve orta ölçekli firmaların oluşturmakta olduğu görülmektedir.

Küçük işletmelerin en fazla olduğu ülke İtalya olup, toplam içinde %83, 0 paya sahiptir. Orta ölçekli işletmelerde ise Almanya %23, 7 ile başı çekmektedir. Büyük işletmelerde ise Belçika %6, 5 ile toplamdan en yüksek paya sahiptir.

Mikro işletmelerde en büyük payı sırasıyla İtalya, Yunanistan ve İspanya almaktadır.

AB ülkelerinde nüfusun yaşlanması da genç işgücü arzını önemli ölçüde azaltacaktır. Giderek fason imalata yönelen ve kar marjları düşen KOBİ’ler de bu işgücünü daha genç bir nüfusa dayandırmak, dolayısıyla ücretleri de aşağıya çekmek eğilimine kapılacaktır. Bu nedenle önümüzdeki yıllar AB ülkeleri açısından KOBİ sorunlarının daima gündemin en önemli konuları arasında yer alacaktır.

İmalat sanayi içinde orta ölçekli KOBİ’ler %16, 91’lik bir payla istihdamın %45, 95’ini gerçekleştirmektedirler. Çünkü KOBİ’ler ucuz ücretle ve sosyal güvenlikten genellikle yoksun bir kesime iş imkânı sunmaktadırlar.

Tablo 4: MKOBİ’lerin AB içinde Sektörlere Göre dağılımı ( % olarak)

Sektör
Mikro KOBİ
Orta KOBİ
Büyük İşletme

İmalat Sektörü
82, 70
16, 91
0, 39

İnşaat
91, 28
8, 68
0, 04

Hizmet
93, 03
6, 92
0, 06

Toplam
91, 34
8, 56
0, 10

Kaynak: E.Bülteni s.18-9.

KOBİ’lerde istihdamın dağılımı açısından Danimarka Portekiz ve Hollanda başı çekmektedir. Büyük işletmelerdeki istihdam da ise Almanya, İsveç ve İngiltere üst sıraları paylaşmaktadır. Burada ilginç nokta hemen tüm ülkelerde, KOBİ’lerin payının yüksek oluşudur. Fransa ve İngiltere KOBİ istihdamının en düşük olduğu ülkelerdir.

Çok küçük işletmeler 29 milyon kişiye istihdam sağlamaktadır. 10-99 arası işçi çalıştıran küçük işletmeler, istihdamın %25’ini oluşturmakta ve 25 milyon kişiyi çalıştırmaktadırlar. 100-499 arası işçi çalıştıran orta ölçekli işletmeler ise 18 milyon kişiye istihdam yaratmaktadır. Bu kesimin toplam imalat sanayi içindeki payı %40’dır. Dolayısıyla istihdam açısından imalat sanayinde KOBİ’ler önemli bir yere sahiptir.

19 AB ülkesini kapsayan başka bir çalışmaya göre; 1998 yılı itibariyle birinci sektör olarak ifade edilen (tarım, balıkçılık, madencilik vb.) sektörler dışında faaliyet gösteren işletme sayısı 20 milyon civarında idi. EUROSTAT”ın 2007 yılı raporlarına göre verilerine göre bu sayı 24 milyona yükseldi. Bu işletmelerin %99’u KOBİ kapsamına girmektedir. Söz konusu işletmeler AB’nin ortak tanımı kapsamında “mikro”, “küçük”, “orta” ve “büyük” ölçekli işletmelerdir. Bu KOBİ’ler tekstil, inşaat ve mobilya imalatı gibi bazı sektörlerde toplam istihdamın %80’ini sağlıyorlar. Bunların aşağı yukarı yarısı kendi hesabına çalışan ve herhangi bir personel istihdam etmeyen kişilerin yürüttüğü işletmelerdir.

Ortalama ciro miktarı;

- mikro işletmelerde 0, 2 milyon €,

- küçük işletmelerde 3 milyon €,

- orta ölçekli işletmelerde 23 milyon €,

- büyük ölçekli işletmelerde ise 215 milyon € dur.

Çalışan sayısına göre dağılımda ise (Tablo 2) büyük şirketlerin payı %28.1, mikro ölçeklilerin %26.85, küçük ve orta ölçeklilerin ise %45, 05’dir.

Yaratılan katma değerde en büyük pay %40.3 ile 250’den fazla çalışanı olan büyük işletmelere ait iken, mikro işletmelerin payı %20.8, küçük ve orta ölçekli firmaların payı ise%38.9’dur.

Tablo 5: MKOBİ’lerin AB içinde İstihdama Etkileri ( % olarak)

Sektör
Mikro KOBİ
Orta KOBİ
Büyük işletme

İmalat sektörü
11, 14
45, 95
42, 91

İnşaat sektörü
39, 33
50, 77
9, 90

Hizmet sektörü
34, 74
43, 44
21, 82

Toplam
26, 85
45, 05
28, 10

Kaynak: E.Bülteni s.18-9.

1.10. AB’DE KOBİ’LER İÇİN ON EMİR
Sembolik olmakla birlikte konunun önemine vurgu yapması bakımından “Yasa-Act” gibi adlandırılan bu kapsamlı politik sözleşme ile toplumun girişimciliğe olan bakışının değiştirilmesi kendi işini kurma konusundaki isteksizliğin, karamsarlık ve güvensizliğin giderilmesi amaçlanmaktadır.

10 temel ilke çerçevesinde yol gösterici mahiyetteki bu politika ile aile işletmelerinin ve mikro girişimlerin sayısının artırılması, bu işletmelerin işlerini büyütüp geliştirerek daha verimli çalışma ortamı bulabilmesi ve bu doğrultuda risk alabilmeleri için politikacıların, medyanın ve tüm danışmanlık ve teşvik kuruluşlarının “Önce Küçük Düşünün” bakış açısını benimseyip yaygınlaştırmaları amaçlanmaktadır.

1.11. Avrupa Küçük İşletmeler Yasası
AB üyesi ülkelerde benimsenen neo-liberal ekonomi-politikaların da etkisi ve yürürlüğe sokulması ile gerek kamu sektöründe, gerekse büyük sanayi ve ticaret sektörlerinde yeni istihdam olanaklarının şimdi ve yakın bir gelecekte mümkün olamayacağı anlaşılınca mevcuttaki üretim faktörlerinin, yine mevcut oto dinamikler ile üretime sokulması arayışları hız kazandı. Bu araştırma ve çabalar ihtiyar kıtanın yaşlı ama tecrübeli boşta olan ya da işsiz kalacak, eğitilmiş insan faktörünün, emek gücünün üretimde daha aktif olarak sürece dâhil edilmesinin ancak onun daha yoğun olarak bireysel katılımı ile mümkün olacağı sonucuna vardı.

Ayrıca 25 Haziran 2008 tarihi itibari ile “AB için Küçük İşletmeler Yasası”nın (A Small Business Act for Europe-SBE) yürürlüğe girmesi konuya verilen önemin ve aktüelliğinin çok açık göstergesidir. Bu adımları Avrupa Birliği ve üye ülkelerin ABD ve Japonya ile yenilikçilik ve AR-GE alanındaki bilgi tabanlı bir ekonomiye daha hızlı ve sağlıklı geçişi sağlayarak daha fazla sayıda ve daha kaliteli istihdam yaratabilmek için uygulamaya konulan Lizbon Stratejisinin en önemli pozitif sonuçlarından olarak görmek gerekmektedir. Uygulanan bu “Modern KOBİ Politikası ile yerel ve bölgesel toplulukların refahının iyileştirilmesinde ve istihdamda kilit role sahip olan KOBİ’lerin üzerindeki bürokratik ve finansal yüklerin kaldırılması bakımından da atılan çok önemli bir adımdır. 25 Haziran 2008 tarihi itibarı ile yürürlüğe giren SBE ile Avrupa Komisyonu; AB tarafından oluşturulacak tüm politikalarda KOBİ’lerin ihtiyaçlarını ön planda tutarak, KOBİ’lerin büyümesi için en uygun ortamı yaratmayı ve AB Devlet başkanları ile hükümetlerine geleceğe dönük, uzun vadeli KOBİ vizyonu kazandırmayı amaçlamaktadır (EU Commission SBE, 2008:2-3).

1.12. Küçük İşletmeler Yasası ve On İlke
ABD’de son 50 yılı global pazarlarda kıyasıya rekabet ve daralan kamu sektörünün etkisi ile kendi işini kurma anlayışı yaygınlaşarak güçlenirken AB üyesi ülkelerde yaygın olan ‘sosyal refah devleti’ anlayışının da dolaylı etkisi ile kendi işini kurmaya karşı bir isteksizliğin henüz giderilememiş olduğu gözlenmekteydi.

Bu 10 ilkede özetlenen kararlarla AB ve Üye Ülkelerde KOBİ’lerin ekonomide oynadığı merkezi rol bir kez daha anlaşılmaktadır.

1. Küçük Girişimcilerin ve aile işletmelerinin faaliyetlerini sürdürebilmelerinin uygun koşulların yaratılması ve girişimciliğin ödüllendirilmesi ile birlikte özellikle kadınlar ve göçmenler arasında özendirilerek teşvik edilmesi. (2009 yılı içinde ‘Avrupa KOBİ Haftası’ düzenleniyor, Girişimciliğin önemini kavramış öğretmenler ile birlikte, orta öğrenim müfredatlarında yenilikçi ve girişimci anlayışların gelişmesine yönelik dersler eklenmesi önerilmekte. )

2. Küçük girişimcilerin en zayıf yanlarından biri olarak iflasla karşı karşıya kalmaları durumunda onlara ikinci bir şansın tanınması kaçınılmaz bir gerekliliktir. (Küçük işletmelerin %15’i iflas etme nedeni ile kapanmakta ve iflas işlemleri, ülkelere göre 4 ay ile 9 yıl gibi uzun bir zaman almaktadır.) İflas işlemlerinin bir sene içerisinde tamamlanmasını sağlayacak gerekli yasal düzenlemeleri yapmaları ve iflas ardından yeniden iş kuranların ilk işini kuranlarla aynı muameleyi görmesini garanti altına almaları beklenmektedir.

3. “Önce Küçük Düşünün” ilkesi temelinde kurallar inşa edilmesi ve yoğun bürokrasinin kaldırılması, intikal vergisi, temettü vergileri ve gelir vergileri gibi unsurların işletme devirlerini gereksiz yere zorlaştırmasına engel olunması, danışmanlık hizmetleri ve diğer teşviklerle girişimci göçmenlerin desteklenmesi yönünde çalışmaların yapılması beklenmektedir.

4. 2012 yılına kadar işletmeler üzerindeki idari yüklerin %25 oranına düşürülmesi hedefine yönelik tasarıların Komisyon tarafından hazırlanması ve mevzuatın basitleştirilmesi çalışmalarının 2009 yılı itibarıyla tamamlanması öngörülmektedir. Üye Devletlerin de bu hedeflere ulaşılmasını sağlamak için gerekli düzenlemeleri yapmaları istenmektedir. Üye Ülkelere Katma Değer Vergisi kaydı için geçerli alt limiti 100.000 Euro’ya kadar yükseltme izni veren Komisyon Tasarısının benimsenmesi de yer almaktadır. Çok yakın zamanda teklif edilecek olan “İndirimli Katma Değer Vergisi (KDV) Oranları Bildirimi” de KOBİ’ler tarafından sağlanan hizmetlere daha düşük oranlarda KDV uygulanmasını öngörmektedir. Bununla birlikte yine KOBİ’lere büyük fayda sağlayacağı düşünülen KDV faturalama sisteminin modernizasyonu, basitleştirilmesi ve mevcut kuralların uyumlaştırılmasına yönelik bir tasarı hazırlanacak.

Şirket kazançlarına uygulanan vergilerin yatırımları teşvik edecek düzeyde olması sağlanmalıdır.

İşletme kurma süresinin bir haftanın altına indirilerek, lisans ve izinlere dair işlemlerin azaltılarak KOBİ’lerin ticari faaliyetlere başlama süreci hızlandırılmalıdır. KOBİ’lerden gerekmedikçe bilgi talep edilmemesi, üç yıldan daha sık arayla istatistiksel araştırmalara zorlanmamaları ve KOBİ’lerin her türlü formalite ve işlemler için başvurabilecekleri danışabilecekleri elektronik ortamların sağlanması beklenmektedir. KOBİ’lerin Kamu alımlarına iştiraklerinin kolaylaştırılması, İhale şartlarının basitleştirilerek şeffaflaştırılması sağlanmalı. KOBİ’lere yönelik devlet yardımları Envanteri düzenli olarak yayınlanmalıdır.

5. Özellikle yeni işe başlayan KOBİ’lerin finansman imkânlarına kolay erişimi sağlanmalıdır. Üye Ülkeler Kırsal Kalkınma için Avrupa Tarım Fonunu KOBİ’lere yönelik olarak en iyi şekilde kullanmakla sorumlu tutulmaktadırlar.

6. KOBİ’lerin Tek Pazar’ın sağladığı imkânlardan daha fazla yararlanmasının sağlanması bağlamında KOBİ’lerin yeni pazarlardaki faaliyetlerinin artması ile ortaya çıkan piyasa başarısızlıklarının tespit edilmesi, elektronik imza ve kayıt doğrulama sistemlerinin kullanımının teşvik edilmesine yönelik eylem planının hazırlanması sağlanacak. KOBİ’lerin küresel tedarik zincirlerinde yer almasına yönelik eylemler tüm paydaşlarla birlikte 2009 yılının ikinci çeyreğinde başlatılacak. Topluluk Markası ücretlerinin önemli ölçüde düşürülerek daha erişilebilir hale getirilmesi ve sınır ötesi ticaretin KOBİ’ler için daha kolay hale getirilmesine yönelik olarak tüketicinin korunmasına dair düzenlemelerde yeknesaklığın sağlanması.

7. KOBİ’lerin sahip olduğu becerilerin geliştirilmesinin ve her türlü yenilik faaliyetinin teşvik edilmesi amacıyla KOBİ’lerin e-ihtiyaçlarını kendi kendilerine karşılayabilmelerini sağlayacak online bir e-İşletme Rehberinin yayımlanması. KOBİ’lerin araştırma ve yenilik yapma kapasitelerinin desteklenerek yüksek oranlarda büyüyen işletmeler yaratılması sağlanmalıdır. Yeni pazarlara girişi kolaylaştıracak uluslararası küme işbirliği tesis edilecek.

8. Çevresel sorunları, Avrupa Girişimcilik Ağı bünyesinde KOBİ’lere özgü eko-verimli faaliyetler ve çevre dostu ürün ve hizmetlere olan ihtiyaçları karşılayacak tedbirlerle, fırsatlara dönüştürmesine imkân sağlanmalıdır. Üye Devletlerin de eko-verimli işletme ve ürünlere gerek vergi indirimleri gerekse de sübvansiyonlar aracılığıyla, Çevresel Koruma Devlet Yardımları Hakkındaki Topluluk Kılavuzuna uygun şekilde tahsis edilen 2, 5 milyar €’yu çevre dostu ürünler üreten ve prosedürler uygulayan KOBİ’lere kullandırmaları beklenmektedir.

9. KOBİ’lerin pazar büyümelerinden faydalanmaları için cesaretlendirilmesi ve desteklenmesi bakımından Çin ve Hindistan gibi pazarlara girişi kolaylaştıracak ve rekabet gücünü artıracak, Avrupa İş Merkezlerinin kurulması bağlamında “Çin’e Giden Yol” tasarısı devreye sokulacak. Bu çerçevede, yakın zamanda kabul edilmesi beklenen “Devlet Yardımlarında Genel Grup Muafiyeti Tüzüğü” ile KOBİ’lere verilen devlet yardımlarında ön bildirim şartı kaldırılmaktadır.

10. Çok önemli başka bir yasal düzenleme ise KOBİ’lerin Tek Pazar’ın imkânlarından daha fazla yararlanabilmelerini teminen tüm Üye Ülkelerde aynı ilkelerle oluşturulacak yeni bir şirket statüsü oluşturulmasını öngören “Avrupa Özel Şirket Statüsü Tüzüğü” (Regulation providing for a Statute for a European Private Company ) olarak tespit edilmektedir (Erkan, 2008:2-7).

Bu Tüzük ile girişimcilere ortak, basit ve esnek şirketler kanunu hükümlerini takip ederek tüm üye ülkelerde geçerliliği olan SPE’leri (Societas Privata Europaea) kurma imkânı verilmektedir (EU Commission SBE, 2008:4-7).

1.13. SONUÇ
Mikro İşletmeler Avrupa Birliği’nin kendine mahsus devleridir, onların önüne bürokratik engeller değil kırmızı halı sermeliyiz şeklinde sonucu özetlemektedir. AB Küçük İşletmeler Şartları olarak bilinen önlemleri, SBA kısaltması ile anılan daha etkin ve uygulamaya yönelik pratik adımları kapsamlı olarak karara bağlayan AB Komisyonu gelecek on yılın rotasını çizmiş bulunmaktadır.

SBA, gerek AB ülkeleri gerekse Birlik ile ekonomik-politik münasebetleri olan ülkeler açısından çok önemli ve ciddi bir kılavuz ve yol haritası işlevine sahip olacaktır. Başta Türkiye ve dünyanın diğer tüm ülkeleri bu önlemler manzumesinde yer alan sorunlarla şu veya bu derecede karşı karşıya bulunmaktadır. Ancak hantal bürokratik mekanizmalar, ‘Önce Küçük Düşünmeyi’ becerememekten kaynaklı büyük düşünememe ve uzağı görememe zafiyeti, bazı istisnalar dışındaki bu tek tek ülkeleri işsizlik, atıl beşeri sermaye, eğitilmiş insan kaynaklarının üretim sürecine dâhil edilememesi gibi sorunlar karşısında çaresizliğe ve çözümsüzlüğe mahkûm etmektedir.

Nitekim AB bu yasa ciddiyetindeki SBA ile üyesi olan ülkelerde doğrudan yaptırımlara ve uygulamalara başlarken, küresel rekabetin de kaçınılmaz zorlaması ile diğer ülkeleri de benzer önlemler almaya zorlayacağı şimdiden belli olmaktadır. AB’deki MKOBİ’ler diğer ülkelerdeki rakiplerine (Örneğin; Türkiye’deki MKOBİ’lerin durumları bilinmektedir.) nazaran nispi avantajlı konumda bulunmalarına ilaveten, bu ON EMİR ile daha birçok teşvik ve kolaylığa sahip olacaklardır. Bu SBA’da karara bağlanan, 10 ilke içindeki vergiler bölümünden özellikle KDV indirimi, KDV bildirim-kayıt tutma matrahının 100 bin € gibi bir seviyeye yükseltilmesi vb. önlemlerin altını çizmek gerekmektedir. Bu önlemler doğrudan ve dolaylı olmak üzere çok çeşitli etkilere yol açacaktır. Bürokrasinin azaltılması yanında maddi-teknik teşvikler ile birlikte vergi kolaylıkları, asıl amaç olmamasına rağmen kayıt dışı ekonominin önlemesine dahi önemli katkılara sağlaması beklenmektedir.

KAYNAKLAR

Erkan, Yücel Eda, AB Komisyon Bildirimi, Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü Sanayi Sektörü Dairesi, Avrupa Birliği İçin Küçük İşletmeler Yasası, Temmuz 2008.

EU Commission. AB için Küçük İşletmeler Yasası (A Small Business Act for Europe-SBE), Brüssels, 19.06.2008 http://ec.europa.eu/enterprise/entrepreneurship/docs/ sba/ com_2008_394_sba.pdf, [İndirme Tarihi: 13.08.2008].

EU Commission, Pressemitteilung SBA IP-08-1003_DE, Brüssels, 25.06.2008.

Eurostat, Mitteilung der Europäische Commission über moderne KMU-Politik für Wachstum und Beschäftigung (2005).

Horx, M., Zukunft Institut ve Nürnberg Messe GmbH, Bericht, Biofachletter Dergisi, Sayı 3, Ocak 2006.

International Finance Corporation (IFC), 2006, Washington, D.C. and Doing Business Report (World Bank).

Selimoğlu, K. Seval & Sirkeci, Osman. Kobilerde Yeni Yaklaşım: Mikro İşletme Modeli Dünya'daki ve Türkiye'deki Boyutları", Uluslararası 2. Orta Asya Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler Konferansı, Kasım 3-4/2006, Almaata, Kazakistan, 01/12/2006, 454-469.

TC Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Küçük İşletmeler İçin Avrupa Şartı, http://www.sanayi.gov.tr/webedit/gozlem.aspx?sayfaNo=1140 (erişim: 10.09.2008).

[1]„Der heute vorgestellte „Small Business Act“ ist ein Schritt auf dem Weg zu einem Europa der Unternehmer, in dem die 23 Mio. KMU, die es in der Europäischen Union gibt, nicht mehr die rote Karte sehen, sondern wo der rote Teppich für sie ausgerollt wird.

[2]Bu Tebliğ, 11-12 Eylül 2008 tarihleri arasında 1. Ulusal Yönetim ve Ekonomi Bilimleri Konferansı (YEBKO) adı altında, Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği (SOBİAD) tarafından düzenlenen bilimsel etkinlikte sunulacaktır.