Avrupa ülkelerinde kalıcı makyaj

Araştırma Konusu: AB’de Kalıcı makyaj (permanent make up) ve dövme (tattoo)

Araştırmayı yapan kişi: Seyhan Şen (AB Uzman Yardımcısı)

A- Avrupa Birliğinde Durum

Dövme konusunda gerek Topluluk nezdinde gerekse Üye Devletlerde ortak bir uygulama bulunmamaktadır. Bununla birlikte son zamanlarda bilhassa genç nüfus arasında dövme yaptırma faaliyetlerinin yaygınlaşması karşısında ortak bir düzenleme yapılması ihtiyacı doğmuştur. Bu durumun bir sonucu olarak başta Avrupa Komisyonu Sağlık ve Tüketicinin Korunması Genel Müdürlüğü (DG SANCO) ile Ortak Araştırma Merkezi (JRC) tarafından bir dizi çalışmanın yürütüldüğü görülmektedir.

Bu alanda duyulan ihtiyacı gidermek amacıyla Ortak Araştırma Merkezi ve Sağlık ve Tüketicinin Korunması Genel Müdürlüğü, ayrı bir uluslararası örgüt olan Avrupa Konseyi ile ortaklaşa çalışmalar yürütmüştür. Bu çalışmalar sonucunda Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin 19 Haziran 2003 tarihinde yapılan 844. Toplantısında “dövme ve kalıcı makyaj” konusunda bir Karar kabul edilmiştir. Söz konusu kararda, dövmenin ve kalıcı makyajın tanımı, dövmelerde kullanılması yasak olan maddelerin listesi (negatif liste), piyasaya sürülme koşulları, bu tür ürünlerin etiketinde yazılması gereken bilgiler, dövme ve kalıcı makyajın hangi koşullarda yapılabileceği, bu ürünlerin taşıdıkları riskler ve olası zararlar hakkında halkın bilgilendirilmesi gibi konular yer almaktadır. Dövme ve kalıcı makyaj ürünlerinde kullanılabilecek maddelerin yer aldığı “pozitif listenin” ise gelecekte hazırlanacağı belirtilmektedir. Bununla birlikte, söz konusu ürünlerin Avrupa Konseyi Kararında belirtilen koşullara uygun olup olmadığının saptanması, bunların piyasaya sunulmasından önceki denetimden sorumlu birimlerin belirlenmesi ve faaliyeti, dövme ve kalıcı makyaj yapılan yerlerin denetimi gibi uygulamaya dönük düzenlemelerin ve hususların belirlenmesi üye devletlere bırakılmıştır

Dövme ve kalıcı makyaj konusunda faaliyet gösteren Avrupa Birliği kurum ve kuruluşları ile bunların yapmış olduğu çalışmalar şunlardır:

Komisyona bağlı olarak faaliyet gösteren kurumlar

1- Kozmetik Ürünler ve Gıda Olmayan Ürünler ile ilgili Bilimsel Komite

97/579/EC sayılı Komisyon Kararı ile kurulmuş olan Kozmetik Ürünler ve Gıda olmayan Ürünler ile ilgili Bilimsel Komitenin görevi Komisyona kendi uzmanlık alanında bilimsel danışmanlık hizmeti sunmaktır. Kozmetik Ürünler ve Gıda olmayan Ürünler ile ilgili Bilimsel Komitenin 17 Şubat 2000 tarihinde yapılan 11. Genel Kurul Toplantısında “dövme” konusu ele alınmıştır. Toplantı, Üye Devletlerin Komisyondan dövme konusunda durum değerlendirmesi yapması ve halk sağlığının korunması için gerekli mevzuat düzenlemelerini hazırlaması yönündeki isteğin bir sonucu olarak yapılmıştır. Komisyon tarafından yapılan değerlendirme sonucunda söz konusu ürünlerin kozmetik ürünler kapsamında yer almadığı, bunun yerine genel tüketim ürünleri olarak sınıflandırılabileceği sonucuna varılmıştır. Dolayısıyla Kozmetikler ile ilgili Bilimsel Komite, dövmelerin, deri altına zerk edilmeleri sebebiyle Kozmetik Direktifinin (76/768/EEC) kapsamı dışında değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varmıştır. Bu bakımdan Komite, konuyu gıda olmayan ürünler kapsamında ele almıştır. Ayrıca Komite, dövme yapımında kullanılan boyaların ve pigmentlerin kimyasal içeriği ve toksikolojik özellikleri hakkında yeterli bilgi bulunmadığını, bu sebeple bunların güvenlik değerlendirmesinin yapılamayacağını belirtmiştir. Bununla birlikte, dövmelerin olumsuz etkilerinin iyi bilindiği belirtilerek dövme yoluyla ortaya çıkan enfeksiyonlar (HIV, Hepatit B, Hepatit C, vs.) vurgulanmıştır.

Kozmetik Ürünler ve Gıda olmayan Ürünler ile ilgili Bilimsel Komite 2004/210/EC sayılı Direktif ile kaldırılmış, yerine tüketici güvenliği, kamu sağlığı ve çevre konularında faaliyet gösterecek yeni Bilimsel Komiteler oluşturulmuştur.

Her ne kadar Kozmetiklerle ilgili Bilimsel Komitenin 17 Şubat 2000 tarihli kararında dövme ve kalıcı makyaj ürünleri kozmetik ürünler dışında tutulmuş olsa da, 6-7 Mayıs 2003 tarihinde İtalya’nın İspra kentinde Ortak Araştırma Merkezi çatısı altında yapılan çalışma grubu toplantısında, kozmetik ürünlerde kullanılmasına izin verilmiş olan bazı pigmentlerin dövme boyalarında da kullanıldığı tespit edilmiştir.

2-Ortak Araştırma Merkezi (JRC)

Ortak Araştırma Merkezinin (JRC) görevi, AB politikalarının oluşturulması, geliştirilmesi, uygulanması ve izlenmesi için müşteri odaklı bilimsel ve teknik destek sağlamak olarak tanımlanmaktadır. Avrupa Komisyonuna bağlı olarak faaliyet gösteren Merkez, Avrupa Birliğinin bilim ve teknoloji referans merkezidir. Bağımsız bir kuruluş olarak faaliyet gösteren JRC, faaliyetlerini kendisine bağlı alt birimler aracılığıyla yürütmektedir. Konuyla ilgili faaliyet gösteren başlıca iki alt birim tespit edilmiştir: a) Sağlığın ve Tüketicinin Korunması Enstitüsü ve b) Kimyasallar ile ilgili Avrupa Bilgi Sistemi (EIS-CHEMRISKS) 

1. Sağlığın ve Tüketicinin Korunması Enstitüsü

Sağlığın ve Tüketicinin Korunması Enstitüsü, Ortak Araştırma Merkezi bünyesinde faaliyet gösteren yedi bilimsel enstitüden birisidir. Kuzey İtalya’da Ispra kentinde kurulu bulunan Enstitünün görev alanı içerisine giren konular arasında genetik olarak değiştirilmiş organizmalar, biyoteknoloji, kimyasallar ve risk değerlendirme, nano-biyoteknoloji, maruz kalma, gıdalar ile temas eden materyaller ve tüketici ürünleri ile alternatif hayvan testleri yer almaktadır 

1. EIS-CHEMRISKS

20 Mayıs 2003 tarihinde Ispra’da yapılan toplantıda, kimyasal maddelerin yaydığı riskle ilgili faaliyet göstermek üzere JRC bünyesinde “Tüketici ürünlerinden/maddelerden yayılan kimyasalların oluşturduğu riskler ile ilgili Avrupa Bilgi Sistemi – EIS-CHEMRISKS” kurulmasına karar verilmiş ve bu konuda bir Eylem Planı hazırlanmıştır. Söz konusu sistem, AB içerisinde yer alan kimyasallar ve bunların yaydığı risklerle ilgili olarak bir bilgi ağının ve envanterinin hazırlanmasını amaçlamaktadır. İnternet ortamında faaliyet gösterecek olan Sistemin, söz konusu maddeler konusunda AB’deki uzmanlar ile ilgili taraflar arasında bilgi değişiminin yönetimi için bir araç olarak kullanılması ve sonrasında da halkın kullanımına açılması hedeflenmiştir. Avrupa Bilgi Sistemi kapsamında yapılacak çalışma toplantılarında ele alınması düşünülen konular arasında dövme (tattoo/piercing) yapımında kullanılan boyalar ve malzemeler de sayılmıştır. 2004 yılı süresince hazırlık çalışmaları ve pilot uygulaması yapılan sistemin, önümüzdeki yıllarda asıl faaliyetlerine başlaması planlanmaktadır.

Avrupa Birliği nezdinde dövme ve kalıcı makyaj konusunda yapılan çalışmalara bakıldığında, bu tür çalışmaların çoğunlukla Sağlığın ve Tüketicinin Korunması Enstitüsü bünyesinde oluşturulan teknik çalışma grupları tarafından yürütüldüğü görülmektedir.

Bu çalışma gruplarının yapmış olduğu toplantılar neticesinde Komisyon tarafından 19 Aralık 2003 tarihinde “AB’de dövme, vücuda işlenen metal süslemelerin (piercing) ve ilgili uygulamalar konusunda AB içerisinde yürütülecek düzenleyici eyleme ilişkin tavsiyeler” (Recommendations for regulatory action in the EU on the safety of tattoos, body piercing and of related practices in the EU) başlığı altında bir rapor yayımlanmıştır

Söz konusu raporda, dövme ve vücuda işlenen metal süslemelerin (piercing) bilhassa gençler arasında yaygın olarak kullanılmasına rağmen, gerek AB düzeyinde gerekse Üye Devletlerde bu konudaki düzenlemelerin yetersiz olduğu vurgulanmaktadır. Kozmetik ürünlerde kullanımına izin verilen bazı boya ve pigmentlerin dışında, dövmelerde kullanılan pigmentlerin çoğunun başka endüstriyel amaçlarla (örneğin otomobil boyası, yazı mürekkebi gibi) üretildiğine dikkat çekilmektedir. Günümüzde kullanılan bazı organik maddelerin ise henüz çok yeni olduğu ve bu sebeple etkilerinin zaman içerisinde görülebileceği ifade edilmektedir.

Raporda, üye ülkelerdeki düzenlemelere de değinilmekte, ancak bu düzenlemelerin eldiven kullanımı ve iğnelerin sterilizasyonu gibi hijyen uygulamaları ile sınırlı kaldığına dikkat çekilmektedir. Söz konusu düzenlemelerde, kullanılan malzemenin, boyaların ve pigmentlerin steril olması, temiz olması veya toksikolojik değerlendirmelere dayalı uygun risk değerlendirmesi ihtiyacı gibi konuların yer almadığı belirtilmektedir.

Yukarıda da ifade edildiği üzere, AB düzeyinde konuyla ilgili belirli bir düzenleme bulunmamaktadır. Belli başlı tek düzenleme Avrupa Konseyi’nin 19 Temmuz 2003 tarihli Kararıdır.

B- Üye Devletlerde Durum

Almanya
Almanya’da gıda güvenliği ve tüketici sağlığının korunması konusunda faaliyet gösteren Federal Risk Değerlendirme Enstitüsü (Bundesinstitut für Risikobewertung – BfR) kendisine yöneltilen sorulara uzman raporları ve görüşler hazırlamanın yanı sıra söz konusu risklerin azaltılmasına yönelik eylemleri de saptamaktadır.

Almanya’da, aralarında kozmetik ürünlerin de bulunduğu birçok ürün grubunun güvenliği konusunda yetkili kurum olan Federal Risk Değerlendirme Enstitüsünün (BfR) görevleri arasında ilgili bakanlıklara ve Tüketicinin Korunması ve Gıda Güvenliği Kurumuna (Federal Agency for Consumer Protection and Food Safety) bilimsel danışmanlık hizmeti sağlamak yer almaktadır. Kozmetik ürünler konusunda Alman Sağlık Bakanlığına danışmanlık hizmeti veren Enstitü bünyesinde kozmetikler konusunda faaliyet gösteren ulusal bir komite olan Kozmetik Ürünler Danışma Komitesi kurulmuştur. Söz konusu Komite, 29-30 Mayıs 2000 tarihlerinde Berlin’de yapmış olduğu 60. Oturumda dövme ve kalıcı makyaj yapımında kullanılan boya maddelerinin kozmetik ürün kapsamında yer almadığını, gerek AB düzeyinde gerekse Almanya içerisinde bu konuda herhangi bir düzenlemenin de bulunmadığını belirtmiştir.

6-7 Mayıs 2003 tarihlerinde İtalya’nın Ispra şehrinde Sağlığın ve Tüketicinin Korunması Enstitüsünce düzenlenen çalışma grubu toplantısında, vücuda işlenen metal süslemeler (piercing) konusunda da herhangi bir düzenlemenin bulunmadığı belirtilmiştir.

Avusturya
Avusturya’da konu ile ilgili düzenlemeler şunlardır:

• 111. Bundesgesetzt: Aenderung der Gewerbeordung 1994, des Berufsbildungsgesetzes, des Konsumentenschutzgesetzes, des Neugruendungs-Foerderungs und Arbeitskraefteueberlassungsgesetzes, Wien, 23 Juli 2002
• 139. Verordnung: Zugangsvoraussetzungen für das reglementierte Gewerbe der Kosmetik (Schönheitspflege)
• 141. Verordnung über Ausübungsregeln für das Piercen und Tätowieren durch Kosmetik(Schönheitspflege) Gewerbetreibende;BUNDESGESETZBLATT FÜR DIE REPUBLIK ÖSTERREICH, Jahrgang 2003 Ausgegeben am 14. Februar 2003 Teil II, Bundesministerium für Wirtschaft und Arbeit
• 100. Verordnung der Bundesministerin für Arbeit, Gesundheit und Soziales betreffend den Gesundheitsschutz von Spendern und die Qualitätssicherung von Blut und Blut-bestandteilen (Blutspenderverordnung - BSV)

Bunların içerisinde 14 Şubat 2003 tarihli ve 141 sayılı Yönetmelik dövme ve vücuda işlenen metal süsler (piercing) konusunu düzenlemektedir. Yönetmeliğe göre, bu tür süsleme işlerinde kullanılacak olan malzemelerin ve araçların steril olması, normal kullanımı halinde vücut üzerinde hiçbir zararlı etkisinin bulunmaması gerekir ve kullanılan araçların, boyaların, pigmentlerin ve maddelerin Avusturya içerisinde bunları piyasaya sürme izni bulunan firmalardan satın alınmış olması zorunludur. 

Belçika
Belçika’da konu ile ilgili düzenlemeler şunlardır

Loi relative à la sécurité des produits et des services , Royaume de Belgique, 9 février 1994(modifiée par les lois du 4 avril 2001 et du 18 décembre 2002

1. Conseil supérieur d’Hygiène Avis du CSH-HGR N° 7674. Recommandations à faire aux tatoueurs et pierceurs en matière d’hygiène de leur instrumentation pour éviter la transmission des maladies infectieuses et surtout virales, Bruxelles, 26 février 2002.
2. Arrêté royal chargeant de missions supplémentaires la Commission de la Sécurité des Consommateurs, Bruxelles, le 28 mars 2003.
3. “Belgian Hygiene Quality Label” Code de bonne pratique pour les professionnels effectuant des piercings et/ou des tatouages, 14 Avril 2003

Danimarka
Danimarka’da dövme konusunda 1966 tarihli bir yönetmelik bulunmaktadır. Günümüz koşullarında yetersiz kalan bu yönetmeliğe göre 18 yaşından küçüklerin dövme yaptırması yasaklanmış ve ayrıca kişilerin başlarına, ellerine ve boyunlarına dövme yaptırması da yasadışı sayılmıştır. Vücuda işlenen metal süslemelerde (piercing) kullanılan kimyasallar ile ilgili olarak da nikel içeren belirli bazı ürünlerin ithalatını ve satışını yasaklayan 94/27/EC sayılı Direktif dışında herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır.
 

Finlandiya
Finlandiya’da kalıcı makyaj ile dövme arasında bir ayrım yapılmaktadır. Kalıcı makyajın kozmetik amaçlarla yapıldığı kabul edilmekte ve “kozmetik dövme yapımı” olarak da adlandırılmaktadır. Kalıcı makyaj yapacak kişilere, güzellik uzmanı yetiştiren okullarda eğitim verilmektedir. Bu alanda bir yönetmelik bulunmaktadır: “Regulation 5/011/2000 on Requirements relating to Specialist Examination for Beauticians”. Söz konusu yönetmelikte kalıcı makyaj yapacak kişilerin sahip olması gereken nitelikler ve uyması gereken kurallar yer almaktadır

Fransa
Fransa’da konu ile ilgili düzenlemeler şunlardır 

·  Projet de réglementation du tatouage et du perçage en France, Ministère de la santé, de la famille et des personnes handicapées, Paris, le 20 mars 2003, DIRECTION GENERALE DE LA SANTE, Sous-direction des pathologies et de la santé, Bureau SD5C

·  AVIS DU CONSEIL SUPERIEUR D'HYGIENE PUBLIQUE DE FRANCE CONCERNANT LES REGLES DE PROPHYLAXIE DES INFECTIONS POUR LA PRATIQUE « D’ACTES CORPORELS » SANS CARACTERE MEDICAL AVEC EFFRACTION CUTANEE (TATOUAGE, PIERCING, DERMOGRAPHIE, EPILATION PAR ELECTROLYSE, RASAGE), Séance du 15 septembre 2000

Hollanda
Hollanda’da dövme ve kalıcı makyaj konusunda 2003 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarılan bir yasada söz konusu maddelerin kimyasal içeriği ile ilgili hükümlere yer verilmiş, ancak ruhsatlandırma ve eğitim konuları ile hijyen konusu kapsam dışında bırakılmıştır. Buna göre, kalıcı makyaj ve dövme yapımında kullanılan maddelerin 76/768/EEC sayılı Direktifin Ek-4’te (sütun 2-4) yer alan maddeler arasında olmaması gerekir

Hijyen uygulamaları ve denetimler ise yerel mercilerin düzenleme alanına bırakılmıştır ve yerel mercilerce gerekli yasal düzenlemeler yapılmış ve konuyla ilgili rehber dokümanlar hazırlanmıştır. Örnek dokümanlar şunlardır.

·  Joan Worp & Albert Boonstra : Hygiënerichtlijnen voor piercen, Afdeling Hygiëne & Preventie, GG&GD, AMSTERDAM, 2003

·  Joan Worp & Albert Boonstra : HYGIËNERICHTLIJNEN VOOR TATOEËREN EN PERMANENT MAKE UP, AfdelingHygiëne & Preventie, GG&GD, AMSTERDAM, 2003

Söz konusu düzenlemelerin Avrupa Konseyinin 2003 yılında dövme ve kalıcı makyaj konusundaki Kararı doğrultusunda hazırlandığı belirtilmektedir (Ayrıca dövme ve kalıcı makyaj yapılan yerlerin denetimi Sağlık Bakanlığı denetçileri tarafından yapıldığı gibi, belediyelere de denetim yetkisi ve görevi verilmiştir

İngiltere
İngiltere’de dövme ve kalıcı makyaj ile ilgili ayrı ulusal bir düzenleme bulunmamaktadır. Bunun yerine yerel yönetimlere bu konuda yetki veren düzenlemeler mevcuttur. Söz konusu düzenlemeler şunlardır

• The Local Government (Miscellaneous Provisions) Act 1982,
• London Local Authorities Act 1991,
• the Greater London Council (General Powers) Act 1981
• the City of Edinburgh District Council Order Confirmation Act 1991
• Regulatory Impact Assessment: Local Government Act 2003
• The Health and Safety at Work etc Act 1974 and associated regulations e.g. the Control of Substances Hazardous to Health Regulations.
• Tattooing of Minors Act 1969,
• Medicines Act 1968

İrlanda

İrlanda’da konu ile ilgili ayrı bir düzenleme bulunmamaktadır. Sadece dövme ve vücuda işlenen metal süslemeler (piercing) yoluyla ortaya çıkabilecek enfeksiyonlar bakımından 1981 yılında çıkarılan Bulaşıcı Hastalıklar Yönetmelikleri kapsamında Sağlık kurullarına inceleme yapma ve gerekli tedbirleri alma yetkisi verilmiştir

İspanya

İspanya’da konu ile ilgili ayrı bir yasal düzenlemeye rastlanmamıştır. Dövme ve metal süsleme (piercing) ile ilgili uygulamalar 93/42/EEC sayılı Direktife uygun olarak çıkarılan ve sağlık ürünleri ve aksesuarlarını düzenleyen 414/1996 sayılı bir kararname bulunmaktadır. Dövme ve metal süsleme (piercing) uygulamalarının daha çok yerel yasal düzenlemelerle ele alındığı görülmektedir. Bununla ilgili ulaşılan bir örnek

2001/50519 Decreto 28/2001, de 23 de enero, por el que se establecen las normas sanitarias aplicables a los establecimientos de tatuaje y/o piercing. DEPARTAMENTO DE SANIDAD Y SEGURIDAD SOCIAL (C.A. CATALUÑA)

İsveç

Konuyla ilgili olarak ayrı bir düzenleme bulunmamaktadır. Dövme ve kalıcı makyaj ile ilgili faaliyetler Çevre Kanunu çerçevesinde ele alınmaktadır

İtalya

İtalya’da konu ile ilgili olarak ulaşılan tek düzenleme

Linee-guida per l’esecuzione di procedure di tatuaggio e piercing in condizioni di sicurezza ” n. 2.8/156 of 5.February 1998 and n. 2.8/633 of 16.July 1998 ", Ministero della Salute, on the basis of the mandate of Consiglio Superiore di Sanità (National Health Council)

Lüksemburg

Lüksemburg’ta konu ile ilgili ayrı bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Dövme yapımında kullanılan boyalar 92/59/EEC sayılı Genel Ürün Güvenliği Direktifi alanına giren genel tüketici ürünleri kapsamında değerlendirilmektedir.

Norveç

Norveç’te 20 Ekim 1999 tarihinden itibaren dövme ve kalıcı makyaj ürünleri kozmetik ürün kapsamına alınmıştır. Bu bağlamda, kozmetik ürünlerin ithalatını, üretimini ve satışını düzenleyen 26 Ekim 1995 tarih ve 871 sayılı Yönetmelik bulunmaktadır. Ayrıca kuaförlük, cilt bakımı, dövme, vücuda işlenen metal süslemeler (piercing) ve bunlarla ilgili faaliyetleri konusunda Sağlık Bakanlığı tarafından 1998 tarihinde bir yönetmelik çıkarılmıştır

Portekiz

Portekiz’de konu ile ilgili ayrı bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Herhangi bir yasal düzenleme kapsamına girmeyen konularda karar verme yetkisi “Güvenlik Komisyonuna” (Safety Commission) bırakılmıştır. Bununla birlikte, aralarında kalıcı makyaj, dövme ve vücuda işlenen metal süslemeler (piercing) konularının da yer aldığı kuaför ve güzellik merkezlerinin kurulması ve işleyişi ile ilgili çalışmaların yürütüldüğü belirtilmektedir.

Yunanistan

Konu ile ilgili olarak mevcut düzenlemeler şunlardır:

1. Draft Public Health Regulation: Hygiene rules and opening and operating requirements for tattoo studios, Áthens, 5.9.2002, MINISTRY OF HEALTH & WELFAREDIRECTORATE-GENERAL OF HEALTH, DIRECTORATE OF PUBLIC HEALTH, SECTION C
2. Decision no. DY1d/C.P/9780/8.11.2001 by the Minister for Health & Welfare setting up a committee to lay down the rules and opening and operating requirements for tattoo studios and the proposal tabled by the committee
3. Decision no. 18 of 11.3.99 by the 147th plenary session of the Central Health Council, stating that experience is required in order to apply tattoos, whereas their removal is a purely medical procedure.