Ayaş Domatesi, Kemer patlıcanı ve yanlış bilinenler

Ayaş Domatesi, Kemer Patlıcanı, Aydın Siyahı Patlıcanı, Demre Sivrisi, Kırkağaç Kavunu ve Hibrit Sebze Tohumları

Medyada sürekli sağlıklı beslenme ve sihirli taşlar konusunda sık sık boy gösteren 2 profesörümüz bilmedikleri ya da tam olarak ne anlama geldiğinden emin olmadıkları hibrit tohum konusunda ileri geri konuşunca kanunen yetkili bir organ olan tohum sanayicileri alt birliğince mahkemeye suç duyurusunda bulunuldu. Söz konusu profesörler işi o kadar abartılar ki hibrit tohum kullanımının ve hibrit tohumdan gelişen sebzeleri yiyenlerin kısır olabileceğini belirtecek kadar ileri gitttiler. Ülkemizde maalesef bilen bilmeyen herkesin bu konularda ileri geri konuşması son derece normal karşılanıyor. İlk defa bu tip safsata dolu haberler tohumcular alt birliği karşı çıkınca birden bire birlik kendini hükümetin karşısında buluverdi ve düne kadar herşeyi doğru bildikleri sanan ve atıp tutan profesörler birden biri hükümete sığınır duruma geldiler.

Biz gelelim konumuza. Ayaş domatesi, Çanakkale domatesi, ya da Kemer patlıcanı, Adana-Diyarbakır karpuzu veya ankara ya da kırkağaç kavunu bizim ülkemize has açıktan tozlanan ve hibrit olmayan yerel sebze çeşitleridir. Dolayısıyla bu tipler açıktan dozlandıkları yani tarlaya dikilen bitkilerden tohum alındığı zaman ertesi yıl aynı şekilde yeniden dikildiklerinde başarılı bir şekilde üretim yapılabilen yerel çeşitlerdir. Ayaş domatesi ya da Diyarbakır karpuzu gibi yerel çeşitlerin en önemli özellikleri ise ülkemize has özel yerel sebze çeşitleri olmalarıdır. Bu konuda herkes hem fikirdir. 

Fakat bu yerli çeşitlerin bazı özellikeleri pazarda uzun süre kalmalarını ve yılın belli mevsimlerinde yetiştirilmelerini engellemektedir. Bu yerel çeşitler sadece sadece yaz aylarında Nisan-Ekim arasında açık alanda yani açık tarla koşullarında yetiştirilebilirler. Kullanılan tohumları çiftçiler her yıl en iyi bitkilerden seçerek aldıkları için tohuma para vermezler. Bu çeşitlerin tat ve aromaları iyi olsa da 1. Pazara satıldıktan sonra ya da hasat edildikten sonra uzun süre tüketici tarafından alınmayı bekleyemezler. Yani raf ömürleri azdır ve özellikle domateslerde (pembe domates, ayaş domates, çanakkale domatesi) hasat edildikten sonra 1-2 gün içinde tüketilmeleri gerekir. yine diyarbakır karpuzu çok büyük olmasına rağmen pazara nakledilirken hızlı bir şekilde içten çürümeye başlar. 

Demre sivrisi ya da yaloa çorbacı gibi biber çeşitleri ise hem tarlaya fazla miktarda dikilmeleri gerekir hem de bir ya da en fazla iki hasattan sonra bitkiler yeterli ürün vermezler. Dolayısıyla yerel sebze çeşitlerimizin görünüşte tat ve aromaları yüksek, çiftçi için tohum maliyeti sıfır gibi gözükmesine rağmen tüketici ve pazarlaması açısından olumsuz yönleri vardır. Bu çeşitler nakliyeye dayanıksız, verim ve kalitesi düşük ve raf ömürleri de son derece düşük çeşitlerdir.

Yerel çeşitler sadece ilkbahar döneminde yetiştirildikleri ve yılın geri kalan 8-9 ayında (Ekim-Mayıs) yetiştiricilik olmadığı için ihtiyaç olan sebze ihtiycanı karşılamada yerel çeşitler yeterli değillerdir. Yerel çeşitler uzun yıllardan beri her yıl çiftçi tarafında tarlada en iyi bitkilerden seçilen tohumlardan gelen tohumlar olduğu için bazı hastalık ve zararlılara ve kurak ve sıcak koşullara dayanıklıdırlar ama özellikle hibrit tohumların avantajlı yönleri olan; üstün verim, yüksek kalite, uzun raf ömrü, turfanda yetiştiriciliğe uygunluk, birim alanda yüksek verim, stabil ve düzenli verim, soğuağa sıcağa, kuraklığa dayanıklılık gibi özellikler yerel çeşitlerde yeterli değildir ve insanların beslenmesi için hibrit tohumların kullanımı gereklidir. 1950 yılından sonra tüm dünyada hibrit tohumların kullanılmasıyla pek çok ülkede pek çok insan sebze tüketebilmiştir. Ülkemizde de eskiden kışın sebze tüketimi yokken 1970'li yıllardan itibaren hibrit sebze tohumlarının kullanımı ile sebze üretimi artmış ve ülkemizin her bölgesinde her mevsim ihtiyaç olan sebzeler yeterli düzeyde sağlanabilmiştir.

Hibrit tohumlar ile yerel açıktan tozlanan tohumlar aslında aynı mekanizma ile tohum oluştururlar. Demre sivrisi gibi ya da kemer patlıcanı gibi yerel çeşitlerimiz arazi koşullarında arı ve rüzgarın etkisiyle çiçeklerinde çiçek tozları yani polenler dökülür ve yine aynı çiçek üzerindeki dişicik tepesini dölleyerek tohum oluşumu sağlar. Hibrit tohumda ise tozlama işi insanlar tarafından elle yapılır. Yurt içi ve yurt dışı değişik kaynaklardan toplanan domates, biber ya da kavun karuz vb materyallar. 3-4 yıl süreyle kendi tozlarıyla tozlanır ve her yıl içlerinden en iyileri seçilir. Sonra en iyiler arasından ikisi seçilir biri ana biri baba olarak belirlenir ve birbirleriyle melezlenir. elde edilen tohumlar hibrit (melez tohumlardır) tohumlardır. bu tohumlar saflaşan ve seçilen en iyi materyaller arasında yapıldığı için üstün verim, kalite ve raf ömrü gibi özellikler gösterirler ve sera ya da çık tarlaya dikildiklerinde üstün performans gösterirler, yerel çeşitlerin gelişmediği kış aylarında başarılı bir şekilde gelişirler. Hibrit çeşitlerin geliştirilmesinde ülkemizde yetiştiriciliği yapılan yerel bir biber, domates ya da karpuz materyalleri kullanılabileceği gibi yabani materyaller de kullanılabilir. Dolayısıyla hibrit çeşitler hibrit tohumlar öcü ya da genetiği değiştirilmiş tohumlar değillerdir ve sağlıklı ve güvenli tohumlardır.

Hibrit tohumların her yıl ana ve baba hatlarından yeniden elde edilmeleri gerektiği için belli bir maliyeti vardır. Yerel tohumlar gibi bedavadan elde edilmez ve belirli bir araştırma ve geliştirme çalışması sonucu elde edilirler ve satıldıklarında toplam üretim maliyetinin %1-2'si gibi bir değerle satılırlar. Bu tohumları kullanan çiftçiler ise yüksek bir üretim ve verim elde edecekleri için karlı çıkarlar. hibrit tohumların yani F1'lerin tohumları tekrar alınıp yetiştiricilikte kullanılmak istenirse bu tohumlardan F2 tohumları elde edilebilir ve bu tohumlar kısır ya da tohum vermez değilldirler. Elde edilen F2 tohumları F1 kadar yüksek verimli değillerdir, F2'ler ana ve baba hattın içinden çıkan farklı tipler olduğu için yüksek verim ve kalite vermezler ve yerel çeşitler gibi her mevsim ve her koşulda yetiştirilemezler. Dolayısıyla da üretimde kullanılabilmelerine rağmen bu tohumların yerine daha yüksek verim ve kalite veren F1 tohumları yeniden alınarak üretimde kullanılırılar

SONUÇLAR

-YEREL ÇEŞİTLER (AYAŞ DOMATESİ, YALOCA SİVRİSİ, ANKARA KAVUNU VB.) YOĞUN ÜRETİMDE GEREKLİ OLAN İHTİYACI KARŞILAYAMAZ.

-YEREL ÇEŞİTLER ÜLKEMİZDE YERLİ FİRMALAR TARAFINDAN HİBRİT TOHUM GELİŞTİRMEK İÇİN ANA VEYA BABA OLARAK KULLANILMAKTADIR.

-YEREL ÇEŞİTLERİN KAYBOLMASININ ENGELLENMESİ SADECE YAZIN BU ÇEŞİTLERİ YAYGIN KULLANMAKLA OLMAZ. YEREL ÇEŞİTLERİN KORUNMASI GEN BANKALARI YA DA DOLAYLI OLARAK YERLİ FİRMALARIN BU ÇEŞİTLERİ BÜNYELERİNDE MUHAFAZA ETMELERİ İLE OLUR. çÜNKÜ YEREL ÇEŞİTLER O ÜLKEYE ADAPTE OLMUŞ ÇEŞİTLER OLDUĞU İÇİN HER ZAMAN ÜRETİMDE YAYGIN KULLANILMASA BİLE MUHAFAZA EDİLMELİDİR.

-HİBRİT ÇEŞİTLER YÜKSEK VERİM-KALİTE-UZUN RAF ÖMRÜ-HASTALIKLARA DAYANIKLILIK SAĞLARLAR. YEREL TOHUMLARIN RAF ÖMRÜ KISA OLDUĞU İÇİN İHRACATA GÖNDERİLEMEZLER.

-HİBRİT TOHUMLARDAN ELDE EDİLEN TOHUMLAR KISIR DEĞİLLERDİR AMA ÜRETİMDE YETERLİ VERİM VE ÜRÜN SAĞLAYAMADIKLARI İÇİN ÜRETİMDE TERCİH EDİLMEMEKTEDİRLER.

-HİBRİT TOHUMLAR İNSANLARA ZARARLI DEĞİLLERDİR. KISIRLIĞA NEDEN OLMAK GİBİ ETKİLERİ TAMAMAN YANLIŞ VE HATALI BİR SÖYLEMDİR.

-HİBRİT TOHUMLAR SAYESİNDE İNSANLAR SEBZEYİ YILIN HER MEVSİMİNDE TÜKETEBİLME İMKANINA KAVUŞMUŞLARDIR.

-BİLİNENİN AKSİNE HİBRİT TOHUMLAR YÜKSEK SU, ELEKTRİK VE İLAÇ GEREKTİRMEZLER. YEREL ÇEŞİTLER AÇIK TARLADA SALMA SULAMA İLE YETİŞTİRİLİR, GÜBRE DAMLAMA SULAMA İLE VERİLMEZ. HİBRİT ÇEŞİTLER BİRÇOK HASTALIK VE ZARARLIYA DAYANIKLI OLDUKLARI İÇİN BU TOHUMLARLA YAPILAN YETİŞTİRİCİLİKTE İLAÇ KULLANIMI AZDIR.

-HİBRİT TOHUM BİR TEKNOLOJİ VE İLERİ BİR ISLAH TEKNİĞİDİR VE İNSANLARA KESİNLİKLE ZARARLI DEĞİLDİR.

YEREL ÇEŞİTLER ÜLKEMİZDE MUHAFAZA EDİLMELİDİR AMA ÜRETİMDE İSE HİBRİT TOHUMLAR KULLANILMALIDIR. YEREL ÇEŞİTLER HİBRİT TOHUM ÜRETİMİNDE ANAÇ OLARAK KULLANILABİLİR VE BÖYLELİKLE HEM YEREL ÇEŞİDE BENZEYEN HİBRİT TOHUMLAR GELİŞTİRİLİR HEM DE YEREL ÇEŞİTLERİN İSTENMEYEN ÖZELLİKLERİ ISLAH EDİLMİŞ OLUR.