Azerbaycan ve Türkiye Türkçesi

Azerbaycan’da Türkiye Türkçesi ile seslendirilen Türk yapımı televizyon dizileri yayından kısıtlanmış veya kaldırılmış. Gazetelerde haber olarak geçen konunun nedenleri ile ilgili geniş bilgi yok. Ama haber altına, Türkiye’den ilginç yorumlar düşülmüş.

Azerbaycan dili, Türki Cumhuriyetleri, (Türkistan, Özbekistan, Kazakistan, Tacikistan, Kırgızistan). içinde Türkçemize en yakın dildir. Diğerleri ile pratik konuşmada anlaşmaya neredeyse imkan yoktur. Ama Azerbaycanlı ile karşılıklı konuşma hemen hemen tam olarak anlaşılır. Çoğumuza onların aksanları, telaffuzları çok hoş gelir.

Uludağ sözlükten aldığım Şu dizeler çok güzel bir damla örnektir;

“dönmerem heç sözümden ey canan
getme bir an heç gözümden ey canan
senden ilham alar menim könlüm
seni menden inan gözelim ayırmaz ölüm.”

Buna karşılık bazı aynı sesteş kelimelerin farklı anlamlarda kullanılmaları söz konusu ''Düşmek'' sözcüğü Azerbaycan’da ''inmek'' olarak kullanılması gibi çok örnek verilebilir,

Özellikle, eskiden Anadolu köylerinde kullanılan bazı sözcükler şimdi hala Azerbaycan’da kullanılan sözcüklerle bire bir aynıdır.

Döşek (yatak), kerme (hayvan gübresi), korkak (ödlek), sıçan (fare), gayış (kemer), dutulmuş (yakalanmış), pisi (kedi), ağu (acı), hee (evet), torpağ (toprak) gibi...

Alışmag (alevlenmek-yanmak), ağdarmak (çevirmek, altüst etmek), dey (dokun), erik (kayısı), eşik (dışarı), gılıg (davranış-kılık kıyafet), yelpig (astımlı öksürük), güdük (kısa)

Sadece bu birkaç sözcüğü, çok kısa bir zaman içinde, Anadolu’da aynısının kullanıldığına emin olduğum sözcükleri, Yrd. Doç Dr Suzan Tokatlı’nın araştırmalarından seçtim.

Diğer bir konu, Türki Cumhuriyetlerinde yapılan anket çalışma ve araştırmalarda, Azerbaycan halkı diğerlerine göre büyük bir farkla, kendini Türkiye’ye daha yakın görmüştür.

Hem Türkiye (Osmanlı zamanında), hem Azerbaycan, tarih içinde ilişki kurdukları devletlerin kültürlerinden etkilenmişler, zaman içinde dilleri de değişime uğramıştır.

Dilleri ayırmak yerine, ortak noktaları bularak birleştirmek, iki ülkenin de geleceği açısından yararlı olacaktır.

Türki Cumhuriyetleri ile ilişkiler daha birkaç yıl öncesine kadar çok sıcak bir şekilde ilerlemekteyken son zamanlarda bir durgunluk içine girmiştir.
Bu durum, yönümüzün Araplara dönük olmasından mı kaynaklanmaktır?