Bakış açısı

Herhangi bir olaya bakış açısı, o olayın anlamanın veya anlayamamanın ilk unsurudur. Eğer doğru açıdan bakabilirsek neyin ne olduğunu kolayca kavrayabiliriz, aksi halde kafamız karmakarışık olur, doğru karar veremeyiz.

Örnek konumuz “Hangisi çevreyi daha çok kirletir?”, elimizdeki malzemeler de; kağıt, cam, çelik, porselen ve plastik bardak olsun.
SİZE GÖRE ÇEVREYİ EN ÇOK KİRLETEN BARDAK HANGİSİDİR? ÖNCE BUNU BELİRLEYİP SONRA YAZININ KALANINI OKUMANIZI TAVSİYE DERİM.

Konuyla ilgili verilebilecek cevapları sıralayalım. İlk denememiz, kullanım sonrasına bakmak olsun

1-Kağıt bardak, organik bir madde olan odundan imal edildiği için, doğaya atıldığında kısa sürede bakterilerin sayesinde parçalanıp toprağa karışacak ve karıştığı toprağa gübre olacaktır. Dolayısyla çevreyi kirletir diyemeyiz

2-Cam bardak da çevreyi kitletemez çünkü cam doğada hiç bir şekilde çözülmez. Olduğu gibi kalır. Öyleyse doğaya atılan bir cam bardağın doğayı kitletmesi mümkün değildir.

3-Çelik bardak da çevreyi kitletemez çünkü cam gibi çelik de doğada kolay çözülmez. Olduğu gibi kalır. Çok uzun süre ve nemli yerde kalırsa belki paslanarak demir oksit haline dönüşür. demir oksit ise , çeliğin (demir) toprakta bulunan doğal halidir. Öyleyse doğaya atılan bir çelik bardağın doğayı kitletmesi mümkün değildir.

4-Porselen bardak da çevreyi kitletemez çünkü cam gibi porselen de doğada kolay çözülmez. Olduğu gibi kalır. Kırılıp parçalansa bile toprak olur. zaten porselen de pişirilmiş toprak değilmidir? Öyleyse doğaya atılan bir porselen bardağın doğayı kitletmesi mümkün değildir.

5-Plastik bardak da çevreyi kitletemez çünkü cam gibi plastik de doğada kolay çözülmez. Olduğu gibi kalır. Öyleyse doğaya atılan bir plastik bardağın doğayı kitletmesi mümkün değildir.

YUKARIDAKİ ÖRNEKTE OLDUĞU GİBİ, OLAYA SADECE BARDAKLARIN KULLANIM SONRASINA BAKTIĞIMIZ İÇİN İŞİN İÇİNDEN ÇIKAMADIK. SADECE KULLANIM SONRASINA BAKARSAK HİÇ BİR BARDAK ÇEVREYİ KİRLETMEMEKTEDİR

Görüldüğü gibi kullanım sonrasına bakarsak; “Hiç bir bardak çevreyi kirletmiyor” sonucuna ulaşıyoruz.

Şimdi olaya imalat açısından bakalım.

1-Kağıt bardak, organik bir madde olan odundan imal edilir. Odunun kağıt haline gelmesi için büyük kazanlarda kaynatılması ve içine bir çok kimyasal madde katılması gerekir. Bu işlem sırasında havaya devamlı olarak karbon dioksit salındığı gibi, kimyasal maddeler de dere veya ırmaklara ya da toprağa dökülür. Öyleyse, kağıt bardak çevreyi kirleticidir.

2-Cam bardak imal edilirken, çamasır sodası (Na2CO3) ile silisyom dioksit (SiO2) karışımı yüksek ısıda eritilip cam haline getirildikten sonra kalıplara dökülür. Yüksek ısı elde etmek için çok miktarda kömür veya başka yakıt tüketilir. Bu aşamada atmosfere çok miktarda karbon dioksit salınır. Öyleyse, cam bardak çevreyi kirleticidir.

3-Çelik bardak imal edilirken, topraktan çıkarılan demir oksitler, kömürle karıştırılarak yüksek ısıya maruz bırakılır. Yüksek ısı sayesinde kömürdeki karbon atomları demir oksitlerin oksijeni ile birleşerek demirin açığa çıkmasına sebep olur. Bu işlem sırasında karbonun yanması sonusunda çok miktarda karbon dioksit oluşurken, kömürün içerdiği diğer bir çok zararlı bileşen de havaya saçılır. Öyleyse, çelik bardak çevreyi kirleticidir.

4-Porselen bardak imal edilirken, topraktan yapılan ince çamur, kalıplara döküldükten sonra kurutulup daha sonra yüksek ısılarda pişirilir. Yüksek ısı elde etmek için çok miktarda kömür veya başka yakıt tüketilmesi gerekir. Bu yakıtların yanması sonucunda havaya çok miktarda karbon dioksit salınır. Öyleyse, porselen bardak çevreyi kirleticidir.

5-Plastik bardak imal edilirken, topraktan çıkarılan bazı hammaddeler (genelde petrol veya kömür) veya mısır, patates gibi bir çok organik madde ısı gerektiren bir çok işlemden geçirilerek ham plastik elde edilir. Ham plastik tekrar ısıtılarak kalıplara dökülür. Bu ısıtma işlemleri sırasında kullanılan yakıtlardan dolayı çevreye devamlı olarak karbon dioksit salınır. Öyleyse, plastik bardak çevreyi kirleticidir..

Görüldüğü gibi imalat açısından bakarsak bu sefer de ; “Bütün bardaklar çevreyi kirletiyor” sonucuna ulaşıyoruz.

Şimdi olaya kullanım açısından bakalım.

1-Kağıt bardak, organik bir madde olan odundan imal edildiği için yıkanmaya gelmez. Kullanılıp çöpe atılır. Kullanma aşamasında yıkamak için hiç bir madde gerekmez. Öyleyse, kağıt bardak çevreyi kirletmez.

2-Cam bardağın kırılmadığı sürece ömrü sonsuzdur. Bu yüzden yüzyıllarca kullanılabilir. Her kulanımdan sonra yıkanması için deterjan kullanıldığı için, bir bardağın kullanım ömrü süresince doğaya salınan deterjenın miktarını hesaplamak mümkün olmamakla beraber sonsuzdur denilebilir. Öyleyse, cam bardak çevreyi EN ÇOK kirleticidir.

3-Çelik bardağın ömrü cam bardak kadar değildir çünkü zamanla paslanma veya korozyon etkisi ile kullanılamaz hale gelir. Bu yüzden cam bardaktan daha az süre kullanılabilir. Her kulanımdan sonra yıkanması için deterjan kullanıldığı için, bir bardağın kullanım ömrü süresince doğaya salınan deterjen miktarının cam bardağı temizlemek için kullanılan deterjandan daha az olduğunu söyleyebiliriz. Öyleyse, çelik bardak, çevreyi cam bardaktan daha az kirletiyordur diyebiliriz.

4-Porselen bardaklar kolayca kırılabildikleri için ömürleri çelik bardaklardan daha azdır. Bu yüzden çelik bardaktan daha az süre kullanılabilir. Her kulanımdan sonra yıkanması için deterjan kullanıldığı için, bir bardağın kullanım ömrü süresince doğaya salınan deterjen miktarının çelik bardağı temizlemek için kullanılan deterjandan daha az olduğunu söyleyebiliriz. Öyleyse, porselen bardak, çevreyi çelik bardaktan daha az kirletiyordur diyebiliriz.

5-Plastik bardak, çok ucuz bir madde olan plastikten tekrar için yıkanmaya değmez. Kullanılıp çöpe atılır. Kullanma aşamasında yıkamak için hiç bir madde gerekmez. Öyleyse, plastik bardak çevreyi kirletmez.

Görüldüğü gibi kullanım aşaması açısından bakarsak bu sefer de ; “plastik ve kağıt bardak çevreyi kirletmezken, cam, çelik ve porselen bardak çevreyi kirletiyor.” sonucuna ulaşıyoruz.

Sonuç olarak, bakış açısına göre sonuç değişebilmektedir. En sağlıklı yöntem; bir olaya sadece bir açıdan bakmak yerine değişik açılardan bakarak karar verebilmektir.

Bu örnekte görüldüğü gibi, hangi açıdan bakarsak farklı sonuçlar çıkabilmektedir. O zaman değişik açılardan bakmak yerine kendimize şunu sormalıyız “BU DURUMUN BİZE OLAN YARARI VE ZARARI NEDİR?”

Yarar ve zarar oranlarını belirlendikten sonra karar vermek daha kolay ve sağlıklı olacaktır. Benim sahsi görüşüm, kağıt bardağın en az zarar veren olduğu yönündedir. Benzer şekilde en çok zarar verenin de cam bardak olduğunu söyleyebilirim.

Nükleer enerji veya diğer enrji türlerinde de aynı yaklaşım geçerlidir. Tek bir açıdan baktığımız sürece, hem kafamız karışır hem de gerçekler. En sağlıklısı, bütün açılardan bakabildikten sonra kar-zarar oranını belirleyebilmektir. Tek bir açıdan bakarsak her zaman hata yapabiliriz.