Balkanları kaybedişimizin en önemli sebebi; eğitim

Balkanları kaybedişimiz çok önemli bir olay. Osmanlı İmparatorluğu’nun büyük devlet olmasını sağlayan bölge olan Balkanlar, bu özelliğinin yanı sıra 20. Yüzyılın başlarında milliyetçi ayaklanmalarla peyderpey elden çıkarak Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasına da zemin hazırlamış.

Balkanların elimizden çıkmasının pek çok sebebi var. Fakat benim en dikkatimi çeken husus, Balkan milletlerinin eğitime verdikleri önem. Bütün Rumeli unsurları -Türkler hariç- daha 19. Yüzyılın başında müthiş bir eğitim hamlesi ve milli uyanış içine girmiş ve bu uğurda emin adımlarla ilerlemeye başlamışlar.

Gerek Yunanlılar gerekse Bulgar, daha 19. Yüzyılın başında eğitimlerine önem vermiş ve eğitimlerini milli bir yapıya kavuşturmuşlar.

İşin ilginç yanı, bu hamleyi yapan müessesenin kilise olması…  

Balkanlardaki kiliseler adeta bir milli uyanış merkezleriydi. Buradaki kilise mensupları aynı zamanda bir öğretmen görevini de ifa ediyorlardı.

Sadece öğretmen değillerdi tabii ki.

Bu din adamları diğer yandan toplumun aydın kadrosunu teşkil ediyordu.

İlber Ortaylı “İmpartorluğun En Uzun Yüzyılı” adlı eserinde şöyle diyor:

“Balkanlar’daki ulusal uyanışta kilisenin öncülüğünü uzun bir süre elde tutabilmesinin asıl nedeni, kilise mensuplarının laik eğitim ve dünya görüşünü benimsemekteki yetenek ve becerileri olmuştur.”

Bu nokta çok önemli.

Görüldüğü gibi kilise, hem milli bir yapıda hem de laik.

Bu da din adamlarının ne denli muasır bir anlayışa sahip olduğu gösteriyor bize.

Devam edelim:

“Tarih, coğrafya gibi konularda ilk popüler eserleri onlar (kilise mensupları) kaleme almışlardır.”

Yani öğretmenliklerinin yanında bir de yazar yönleri var. Bu türden kitapları kaleme alacak insanların elbette belli bir birikime de sahip olmaları mecburidir.

Balkan unsurlarının din adamları asli görevlerinin yanında topluma yol gösteren bir rehber konumdalar.

Bunun için de gerekli olan donanıma sahipler.

Düşünsenize, bir kilise papazı dini faaliyetleri yaptırıyor, diğer yandan ise bir üniversite profesörü edasıyla tarih ve coğrafya kitapları yazıyor.

Takdire şayan, müthiş bir şey…

                                                                ***

Hıristiyan unsurların eğitime verdikleri önem bile bizim Balkanları kaybedişimizin sebebini göstermeye yeter.

Onlar belirledikleri hedef doğrultusunda bu denli büyük işleri başarırken, biz sonu hezimet olan gaflet uykusuna yatmıştık.

İstiklal Harbi’mizin kahramanlarından Kazım Karabekir, ordudaki ilk yıllarını Rumeli’de geçirmiştir. Hatıralarında buradaki hazin manzarayı çok güzel tasvir eder.

“Sık sık tren dolusu genç Bulgarlar Bulgarlar Amerika’ya taşınıyor. Bu yeni modaymış. Her yerde bunların naklini temin için acenteler açılmış. Yeknesak medeni tipte elbiseler giydiriliyor ve sanki hudutlara asker sevk olunuyor gibi trenler dolusu gidiyorlar.

Gidip hallerini istasyonda gördüm. Elbiseleri gibi maneviyatları ve sıhhatleri de mükemmel. Tren kalkarken “Yaşasın Bulgarlar” diye Bulgarca bağırdılar. Çok müteessir oldum. Bu hali icap edenlere anlattım. Kim kime…  Bunlardan  daha evvel gidip de dönenler de varmış. Para ve kafa ile dönüyorlarmış. Eyvah, dedim. Bu müthiş bir program.”

“Rumların, Bulgarların ve Ulahların mektepleri bizimkilere nazaran pek ilerideydi.”

“Hükümetimizin maarifi (milli eğitimi) cılız. Zenginlerimiz kayıtsız.”

“Milletimiz zavallı, bir şeyden haberi yok.”

                                                                 ***

Bu türden acıklı sahneleri çoğaltmak mümkün.

Bu kadarıyla yetinelim. Kapanışı da yine Kâzım Karabekir’den yapalım:

“Zavallı Türk milleti! Acaba seni kurtarabilecek miyiz?”