Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

15 Nisan '08

 
Kategori
Siyaset
 

Banknottaki İnönü

Banknottaki İnönü
 

13 Nisan 2008 Pazar günü nereden gerektiyse, Başbakan, CHP’ye bir taş attı, attığı taş hiç yabancı değildi (1). Sağ politikacıların ısıtıp ısıtıp yeniden servis yaptıkları eski bir malzemeydi atılan: Banknotların üzerinde İnönü fotoğrafları...

Başbakan şöyle dedi: “CHP zihniyetinin, vefatından hemen sonra Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün resimlerini Türk parasından nasıl çıkardığını gayet iyi biliriz. Devlet dairelerinden Atatürk’ün posterini CHP zihniyeti Atatürk’ün vefatından sonra bütün ofislerden nasıl indirdi çok iyi biliriz. PTT’nin pullarından Atatürk’ün resimlerini nasıl kaldırdıklarını gayet iyi biliriz. CHP geçmişindeki bu kara lekeleri fırsat bulduğu zaman neler yaptığını onu bir defa geçmişinden silsin de onları bir defa konuşsun."

Gün boyunca tarihçilerden, İnönü ailesinden, CHP’den çok ağır tepkiler geldi.

GÜLSÜN BİLGEHAN

Balçiçek Pamir, İsmet İnönü’nün torunu eski CHP milletvekili Gülsün Bilgehan’ı aramış (2). Gülsün Bilgehan “Bayatlamış numara. Eski taktik. Erdoğan’a hiç yakıştıramadım.’ dedi. ‘Hem de o kadar bayatlamış ki, cevap vermeyi bile düşünmüyorum. Demokrat Parti’den bu yana devam eden CHP’yi yıpratma ve kötüleme taktiği sadece bunun üzerine dayandırılmaktadır. Her defasında İnönü ailesi olarak savunma yapmak zorunda bırakılıyoruz. Oysa ortada savunma yapılacak bir kabahat yok. Ama artık buna biz değil tarihçiler cevap versin lütfen.” demiş. Pamir’in yazısında İsmet İnönü’nün bu konudaki bir açıklamasını da yayımlamış: "Atatürk gibi eşsiz bir kahramanı istihlaf etmiştim. (halef olmuştum). Benim için en büyük tehlike onun gölgesi altında erimek ve ezilmek idi. Devlet icraatının bütün sorumluluğu bana ait olmalıydı. Bunun için de gücüm, kudretim neyse benim damamı taşıyacak bir dönemin başladığının belli olması gerekiyordu. Paralara resim nakşedilmesi tarihten gelen bir devlet kudreti ve hakimiyeti geleneği idi. Parada pulda yapılanların başka türlü manalandırılması bir istismardır. Ve vebali yapanlara aittir. Bizim ona vefa ve sadakatimiz tarihin imtihanından geçmiştir."

KEMAL KILIÇTAROĞLU

CHP’li Kemal Kılıçtaroğlu bu konu hakkında sorulan bir soruya yanıt verirken, hem Başbakanı eleştirdi hem de tarihten ve yasalardan kanıtlarla durumu açıkladı (3):

"Sayın Başbakanın demokrasi kültürünün eksikliğini biliyorduk da, tarih konusunda bu kadar eksikliği olduğunu bilmiyorduk. 1925’te Atatürk hayatta iken çıkan bir yasa var. O yasaya göre cumhurbaşkanlarının fotoğrafının paralara konulmasıyla ilgili Atatürk’ün sağlığında bir düzenleme yapılmış. Sorun şurada, kahvede edinilen bilgileri bir ülkenin başbakanı halkın gündemine taşırsa bu doğru değil. Halkın gündemine taşınacak bilgilerin iyi araştırılması lazım, iyi soruşturulması lazım, hata olup olmadığının belirlenmesi lazım. Ama Sayın Başbakan kulağına ne geldiyse doğruymuş gibi söylüyor. Tabii her söylediği sözün de altında kalıyor. "

KAĞIT PARANIN TARİHÇESİ

T.C. Merkez Bankası web sayfasında “Kağıt Paranın Tarihçesi” başlıklı bir yazıda 1925 yılındaki yasa hakkında bilgi buldum (4):

“Osmanlı İmparatorluğu’ndan intikal eden evrak-ı nakdiyeler, Cumhuriyetin ilk yıllarında para bastırılamadığından, 1927 yılı sonuna kadar tedavülde kalmıştır.

Bir devletin egemenlik ve bağımsızlık sembolü olması nedeniyle, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde, 30 Aralık 1925 tarih ve 701 Sayılı “Mevcut Evrak-ı Nakdiyenin Yenileriyle İstibdaline Dair Kanun” kabul edilerek ilk Türk banknotlarının bastırılmasına karar verilmiştir. Bu kanun ile, mevcut evrak-ı nakdiyenin aynı nitelik ve miktarda kağıt para ile değiştirilmesi esas alınıp, paranın şekli ve basılıp değiştirilmesi gibi konuları düzenlemek üzere, Maliye Vekaleti’nden bir temsilcininin başkanlığında Ziraat, Osmanlı, İtibar-ı Milli, İş, Akhisar, Tütüncüler ve Akşehir bankaları ile Türkiye’de faaliyet gösteren diğer başlıca bankaların birer temsilcisinden oluşan bir komisyonun görevlendirilmesi hükme bağlanmıştır.

1) Birinci Emisyon (E1) Grubu Banknotlar

Dönemin Maliye Bakanı Abdülhalik Renda başkanlığındaki komisyon 9 aylık bir çalışma sonunda 1, 5, 10, 50, 100, 500 ve 1.000 liralık kupürlerden oluşan Birinci Emisyon Grubu banknotların basılması kararını almış ve basım işi, bir İngiliz firması olan Thomas De La Rue’ya verilmiştir. Bu banknotlar, filigranlı kağıtlara kabartma olarak basılmıştır.

Bu emisyon grubundaki banknotlar 1 Kasım 1928 Harf Devrimi’nden önce bastırıldığı için ana metinleri eski yazı Türkçe, kupür değerleri ise Fransızca olarak yazılmıştır.

İlk Türkiye Cumhuriyeti banknotları olan Birinci Emisyon Grubu banknotlar 5 Aralık 1927 tarihinde dolaşıma çıkarılmıştır. Tedavülde bulunan mevcut evrak-ı nakdiyeler ise, 4 Aralık 1927 tarihinden itibaren dolaşımdan çekilerek 4 Eylül 1928 tarihinde değerlerini yitirmişlerdir.”

MEVCUT EVRAK-I NAKDİYENİN YENİLERİYLE İSTİBDALİNE DAİR KANUN

30 Aralık 1925 tarih ve 701 Sayılı “Mevcut Evrak-ı Nakdiyenin Yenileriyle İstibdaline Dair Kanun” metnini aradım ve İsa Akbaş’ın Türk Nümismatik Derneği web sitesindeki yazısında yasa metnini buldum (5):

“12 Kanunsani 1926 Resmi Gazete Sayı: 269
701 Numaralı Kanun
Mevcut Evrakı Nakdiyenin Yenileriyle İstibdaline dair Kanun
13 Cemaziyülahır 1344, Kanunevvel 1341

Madde 1. 30 Mart 1331 ve 18 Tesrinevvel 1331 ve 22 Kânunevvel 1331 ve 6 Ağustos 1332 ve 4 Şubat 1332 ve 28 Mart 1233 ve 26 Mart 1334 Tarihli Kanun ve Kanunu Muvakkatler mucibince yedi tertibde mevkii tedavüle çıkarılan 161.018.663, 60 liralık evrakı nakdiyeden muhtelif tarihlerde imha olunan 7.270.100 liralıkdan maada elyevm tedavülde kalan 153.748.563, 60 liralık evrakı nakdiye deriştirilip onların yerine kaim ve aynı evsafı kanuniyeyi haiz olmak üzere bir tertibde o miktar evrakı nakdiye ihracına mezuniyet verilmiştir.

Madde 2. Yeni evrakı nakdiyenin şekil ve suret tab’ı ve her türlü evsafı umumiyeyi ve suret ve şerait mübadelesini tayin ve bu hususata ait muamelatı idare Maliye Vekâletince memur edilecek zatın riyaseti altında Ziraat, Osmanlı, İtibarı Milli, İş, Akhisar Tütüncüler ve Akşehir Bankaları ile Türkiye’de icrayı faaliyet eden diğer başlıca bankaların birer mümessilinden teşekkül edecek komisyona ait olup işbu komisyonun vazifesi Maliye Vekâletince tanzim ve icra Vekilleri Heyetince tasdik kılınacak bir talimatname ile tayin olunur.

Madde 3. Mevcut Evrakı Nakdiye yerine kaim olacak yeni evrakı nakdiyenin yenileriyle bütün vezneler ve bankalarca tamamen mübadele olunur.

İşbu müddetin mürurundan sonra eski evrakı nakdiyenin tedavül ve mübadelesi memnudur.

Madde 4. İşbu madde mucibince bil’umum vezne ve bankalarca mübadele olunacak evrakı nakdiye için tanzim olunacak zabıt varakaları mübadele edilen evrakı nakdiye ile birlikte 2. maddede de muharrer komisyona irsal ve mezkûr komisyonca tetkik ve tatbik edildikten sonra başkaca umumi bir mazbata tanzimile evrakı mezkûre komisyon huzurunda ihrak ve imha ve umumi mazbata sureti muhtelif gazetelerle neşir ve ilân olunur.

Madde 5. Mevcut evrakı nakdiyenin tedavül ve kabulü, mecburiyetine dair olan 18 Teşrinievvel 1331 tarihli kanunun 2. maddesi ahkâmı işbu kanun mucibince çıkartılacak evrakı nakdiye hakkında aynen caridir.

Madde 6. Evrakı nakdiyenin masarifi tab’iye ve mü’badelesiyle istihdam olunacak memurin ücretine ve sair bilcümle mesarife karşılık olmak üzere 1341 Maliye Bütçesinde yeniden küşat olunacak faslı mahsusa 500.000 lira tahsisatı fevkalâde olarak vazolunmuştur. İşbu tahsisatın tamamı Maliye Vekâletince 2. maddede muharrer komisyon emrine avans olarak defaten tediye olunabilir.

Madde 7. İşbu kanun neşri tarihinden mer’idir.

Madde 8. İşbu kanun ahkâmını icraya Maliye, Adliye Vekilleri memurdur.”

KEMAL ANADOL

CHP’li Kemal Anadol’un basın toplantısındaki açıklamalarında daha ayrıntılı bilgiler yeralıyor (6):

"İsmet İnönü'nün 51 sene önce TBMM'de cevap verdiği bu konuyu tekrar gündeme getiriyor" diyen Anadol, Başbakan Erdoğan’ın amacının her vesile ile CHP'ye saldırmak olduğunu ifade etti. Anadol, 30 Aralık 1925 tarihli 701 sayılı yasa ve 16 Mart 1926 tarihinde yayınlanan 3322 sayılı kararname ile alınan kararları anlattı: "1, 5 ve 10 liralık banknotların ön yüzlerinde, Cumhuriyeti, musavver bir timsal olacak. 50, 100, 500 ile 1000 liralık banknotların ön yüzlerinde ise Reis-i Cumhur hazretlerinin resminin bulunması olacak." 1925 yılında çıkan kanun ile Atatürk'ün vefatının ardından İsmet İnönü'nün resminin banknotlara basıldığını açıklayan Anadol, "İsmet Paşa Cumhurbaşkanı olduktan sonra bir kanun çıkartarak, Atatürk'ün resmini paradan puldan kaldırmış falan değil''dedi. Anadol sözlerine şöyle devam etti: "Aradan 51 sene geçmiş, Sayın Recep Tayyip Erdoğan, bütün haşmetiyle 'bu ne şiddet ne celal' dedirtecek ölçüde, en yüksek tonda, bas bas bağıra bağıra, yalan yanlış bu bilgileri niye söylüyor? Sermayesiz kaldı herhalde. Sayın Recep Tayyip Erdoğan'ın iki noksanı var. Birincisi yakın geçmişle ilgili bir bilgisi yok. Bilgisi olmayınca, rahmetli Uğur Mumcu'nun dediği gibi, bilgi sahibi olmayan fikir sahibi olamaz. Yakın geçmiş bilgisi, kahve dedikodularından ibaret. Bu söylediği para pul olayı gibi... İkinci noksanı ise çok daha vahim. Sayın Recep Tayyip Erdoğan'ın, tek parti dönemiyle, Cumhuriyet dönemiyle takıntısı var."

SONSÖZ

Banknotlardaki İsmet İnönü fotoğrafları ile ilgili tartışmaları derlemeye çalıştım.

Başbakan, bilerek ya da bilmeden baltayı taşa vurmuştur. Bir başbakan konuşurken daha özenli olmalıdır. Herşeyi bilmesi gerekmez ancak yakınında yakın tarihten haberi olan danışmanları bulunmalıdır.

(1) Erdoğan: Türkiye'de laikliğin oylanmasını isteyen yok (13-4-2008, Milliyet) http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=SonDakika&Kategori=siyaset&ArticleID=516477&Date=13.04.2008&ver=80

(2) İnönü'nün torunu Erdoğan'a sert çıktı (14-4-2008, Habertürk) http://www.haberturk.com/haber.asp?id=67548&cat=160&dt=2008/04/14

(3) CHP'den Erdoğan'a 'para' yanıtı (14-4-2008, Milliyet): http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=SonDakika&Kategori=siyaset&ArticleID=516913&Date=14.04.2008&ver=99

(4) Kağıt Paranın Tarihçesi: http://www.tcmb.gov.tr/yeni/egm/b001000.html

(5) Yeni cumhuriyet banknotlarının eskileri ile değişimi: http://www.turknumismatik.org.tr/turkish/yayinlar/bultenler/bulten2400/B2400_M07.html

(6) Kemal Anadol'un Basın Toplantısı (Meclis Haber): http://www.meclishaber.gov.tr/develop/owa/haber_portal.aciklama?p1=49679

Ankara, 14 Nisan 2008

 
Toplam blog
: 1735
: 2429
Kayıt tarihi
: 22.09.06
 
 

27 Mart 1959'da İnebolu Yeşilöz Köyünde doğdum. Yeşilöz Köyü İlkokulu, Yeniyol İlkokulu, İnebolu ..