Benlik saygısı nasıl gelişir?

Benlik saygısı;kendini olduğundan aşağı ya da olduğundan üstün görmeksizin kendinden memnun olma durumudur. Kendini değerli, olumlu, beğenilmeye ve sevilmeye değer bulmaktır. Kendini olduğu gibi, gördüğü gibi kabullenmeyi, özüne güvenmeyi sağlayan olumlu bir ruh halidir.

Çocuk nasıl bir ortamda kendisini değerli hisseder ve özgüveni olur? Benlik Saygısı  nasıl  gelişir? Daha ilk yaşlardan, çocukların kendilerine yönelik iyi duygular geliştirmeleri, hayatlarındaki önemli insanlar (anne-baba, öğretmen ve diğer büyükleri, ilerleyen yaşlarda arkadaşları) tarafından nasıl değerlendirildiklerine bağlıdır.

Çocuklar, yenilgiyle karşılaşınca benlik değerleriyle ilgili olumsuz duygulara sahip olurlar. Düşük benlik kavramı olan çocuk, yeteneğine göre beklenenlerden daha az iş ortaya koyar. Görünüşte, başarıyla benlik saygısı etkileşim için­dedir. Düşük benlik saygısı sonuçta düşük performansa   yol  açar.                   

Benliğin başlıca görevleri arasında en önemli olgulardan biri de “gerçeğe uyum sağlamaktır”. Gerçeğe uyum sağlamak için çocukların bir besine ihtiyaçları olduğu  gibi “sevgiye” gereksinimleri vardır. Çocuğa temel sevginin verilmemesi ya da olumsuz koşullarda gerçekleşmesi kişide duygusal ve bilişsel yetenekleri; zihinsel faaliyetleri geriletmektedir. Sevgisiz büyüyen çocuklar kendilerine güvenemezler, girişim yetenekleri gelişmez ve gerçeğe uyum sağlamakta zorluk çekerler.

Yapılan araştırmalar, benlik saygısının, kişinin ruh sağlığı, başarı ve mutluluğundaki önemini ön plana çıkartmıştır. Çocuğun kendisi ve içinde yaşadığı çevresi ile barışık, uyumlu ve kurduğu ilişkilerinde başarılı olmasında benlik saygısı ve özgüven  düzeyinin önemli bir yeri vardır.  Eğitimde  amaç;  hatalara  odaklanmak  değil; olumlu  davranışlara yönelip  onları  pekiştirmektir.

Sevildiğini, önemsendiğini hissetmeyen, beklediği yakınlık ve ilgiyi görmeyen, sürekli eleştirilen ve olduğu gibi kabul edilmeyen çocuk kendisini değerli hissetmez ve özgüveni olmaz. Kendisini değerli görmeyen (özgüveni olmayan) çocuk, yaşadığı  zamana  ayak  uydurmakta  zorlanır. Devamlı kendini baskı altında  hissederek  değersizlik  duygularının  etkisinde kalarak, yetenek  ve  potansiyelini  kullanamaz.

Çocuklarımıza değerli olma duygusunu ancak biz anne-babalar ve öğretmenler verebiliriz. Anne babalar ve öğretmenler olarak bunu ihmal etmemeliyiz. Çocuklar, kendilerine güvenerek doğmazlar. Evet, genlerinden gelen liderlik özellikleri olabilir ama özellikle anne ve babalarından ve öğretmenlerinden aldıkları tepkilerle, yaşamda her an benlik değerleri düşer ya da artar. Eğer benlik saygısı yüksekse, çocuk, başına ne gelirse gelsin, yılmaz, direnir, savaşır ve gelişir.      

Öğretmenler çocukların kötü davranmalarını bekleyip onları uyarmak için değil; iyi davranırlarken, iyi davranışı bulup pekiştirmek için oradadırlar. Bu tür uygulamalar okul içi ve dışında yaşanan çoğu sorunun engellenmesini sağlar.

Erdoğan ERCAN

Uzman Psikolojik Danışman