Bileşik zaman

Toplumlarda ve tarihte zaman bileşiktir. Bunun anlam açılımları şunlardır: 

Zihinlerin ve biyografilerin zamanları, 1’er günde 1’er birim ilerlemez. 0-10 katları arasında ilerleyebilir ama bunu genelde 0-2 kabul edelim. 

Kültürlerin ve ülkesel biyografik panoramalarının zamanları, buna bağlı olarak, çok çok küsuratlı ama belli bir ondalık haneye indirilebilecek bilgisel güvenlikte ilerler. 

Tarihte belli olgusal örüntülerin belirginleşmesinin nedeni, belli birikimlerde belli limitlere varılmasıdır. 

Burada su değirmeni gibi ilk makinaların, aslında 12. Yüzyıl’da icat edilip, Sanayileşme öncesinde çok yoğunlaşıp, asıl makinaların tasarımına olanak hazırlaması, tarihsel süreksizliği burada gözönüne alınacak bir süreksizlik ve düzensizliktir. 

Kırınım geometrisi düzenliliğinden çok, gökadaların dağılımlarının belli ölçeklerde ama yine limit olarak düzgün örüntülerde gözlenmesi, bizi toplumsal matematik dizilerin henüz çok sayılar kuramının gereğini sağlayacak çoklukta veri biriktirmediğini gösterir. En az 500, en çok 5.000 yılda sonuç kesinleşir. Elimizdeki veriler öyle söylüyor, gelecekteki veriler bunları değiştirebilir. 

Aynı sürede, insan türünün evrimi çatallanacağı (asılnda çoktan çatallanmışlığı) durumu, insanın eksik kategoriliğinin kanıtıdır. Asıl tam kategoriye insan-öte veya insan-üstü yerine başka bir ad bulmak gerekir. Asıl homo sapiens o tür olacaktır. 

Bileşik zamanların bu örüntülülüğü, işin içine topolojiyi sokar. Düğümler topolojide kesmeden açılabilir, boyutlar gibi. Tarihte de bu, insan türünün 10 milyar nüfusu doyurabileceği ve barış içinde birarada yaşayabileceği durumda iken, ABD zulümü, 1 milyar aç kişi ve 100’lerce savaş gibi bir durumda yaşayagitmesi düğümü de, bu türden kesilmeden açılabilir açmazlardan düğümlerdendir. 

Bileşik zamanda zaman altparçacıkları topolojik hamurun yoğrulması gibi, yer değiştirebilir, daha da ötesi herhangi iki parçacık birbiriyle reaksiyona girip, yeni bir bileşik oluşturabilir. Dillerin melezlenmesi ve yeni dillere dönüşmesi bunun bir örneğidir. 

Bu durumda bileşik zamanda belirsizlik payı oldukça yüksek kalıyor. Kestirim erimimizi, 1/10 gibi bir aralıkta tutmamız bu nedenledir.