Bilgilerin kalıcılığını artırmak için pratik öneriler:

1. Akrostiş Metodu
Akrostiş metodu, hafızaya alınmak istenen cümlelerin ilk harflerini kullanarak anlamlı veya kafiyeli, hafızada daha kalıcı olan başka bir kelime veya cümle oluşturma işidir. Burada iki ana kelime karşımıza çıkıyor: anlamlı ve kafiyeli. Bazı akrostişe edilmiş kelimeler anlamsız olabilir, ancak kafiyeli ve hafızada kalıcı bir özelliğe sahiptir. 

Uygulama Örneği:
Dilbilgisi dersinde sıfat fiiller konusu vardır. Başlıca sıfat fiil yapan ekler şunlardır: an (en), ası (esi), maz (mez), ar (er), dık (dik), acak (ecek), mış (miş).
Bunları şu şekilde hafızanıza kaydedebilirsiniz: “Anası mezar dikecekmiş.” 

2. Bağlama Metodu 

Hafızaya alınmak istenen bilgilerin sunulan sırasına göre hafızaya alınması bu metodun ana noktasını oluşturmaktadır. Bu metot uygulanırken iki basamak kullanılır: 

1- Listelenen bilgilerin her maddesinin görsel şekli oluşturulur. 

2- Her maddenin görsel şekliyle bir sonraki madde arasında bağlantı kurulur. 

Böyle her bir madde birbiriyle görsel olarak bağlanacak ve zincir oluşturulacaktır. Bu metotla hafızaya alınmak istenen bilgiler görsel olarak öyküleştirilir. Böylece sağ beyin aktif hale gelir ve bilgiler hafızaya kaydedilmiş olur. Gerektiğinde ise yine aynı sırayla zihne çağrılarak kullanılır.

Uygulama Örneği: 

Bu metodu kullanarak Marmara Bölgesi’nde yetişen tarım ürünlerini sırayla hafızamıza alalım. Marmara Bölgesi’nde yetişen tarım ürünleri: zeytin, pamuk, tütün, şeker pancarı. Bu metodu kullanarak şu şekilde hafızaya alabilirsiniz: “Evde akşam uyurken karşınıza aniden kocaman, ejderhaya benzeyen bir kedi çıktı. Kedi size sert sert bakarak mar, mar (Marmara) diye sesler çıkarıyor. Ondan o kadar korktunuz ki hemen evden dışarı çıkarak tarım malzemelerinin bulunduğu dolabın içerisine girdiniz. Dolabın içerisi çok karanlıktı. Bu nedenle yerde bulunan zeytinleri görmeyerek dengenizi kaybettiniz ve kafanızı dolabın içindeki pamuğa çarptınız. Kafanızdan musluktan boşalırcasına kan akmaya başladı. Kanın durdurmak için kafanızı dolapta bulunan tütün ile sardınız. O sırada acıdan bayıldınız. Uyandığınızda kendinizi şekerpancarı ekili olan bir tarlada buldunuz.” 

Okuduğunuz bu paragrafı gözlerinizi kapatarak zihninizde anlamlandırın. Olayı yaşayın. Şimdi Marmara Bölgesi’nde yetişen tarım ürünlerini bir kâğıda yazın. 

3. Yerleşim Metodu 

En eski hatırlama, hafızaya alma tekniği budur. M.Ö. 500 yılına kadar uzanan bir hikâyesi vardır. Bu metotta iyi bilinen sabit yerler ile hatırlanmak istenen bilgiler birbirine bağlanır. Daha sonra bu sabit yerlerde dolaşılır. Bu metotta iki önemli ilke vardır:
1- Bilinen yerleşim yerleri doğal bir şekilde ve mantıklı bir sırada ezberlenir. Yani her sayı bir yerle isimlendirilir. 

2- Hatırlanmak istenen bilgi yürüyüşe çıkarılarak yerlerine yerleştirilir. 

Uygulama Örneği: 

1. Aşama: Yürüyüş yapağınız yerleşim yerlerini doğal, bildiğimiz tarzda ezberliyorsunuz. Bunun için bir yerden bir yere giderken uğradığınız yerler olarak da düzenlerseniz daha kolay ezberlersiniz. Evden okula giderken uğradığınız yerler. 

a) ev b) market c) park 

2. Aşama: Hatırlanacak bilgiler belirlenir ve yürüyüş yapacağınız yerlerle bağlantı kurulur.
Hatırlanacak kelimeler (Edebiyat dersinde öğretilen ve paragraf sorularının temelini oluşturan maddeler
a) öyküleme (hikâye etme), b) betimleme (tasvir etme) c) açıklama 

3. Aşama: Evden okula giderken uğradığınız yerlerin her birine hatırlamak istediğiniz bilgiyi yerleştireceksiniz. Bunu da hafıza teknikleri ilkeleri doğrultusunda yapacaksınız.
A. Yürüyüş yapılan yer “ev”, hafızaya alınmak istenen bilgi ise “öyküleme (hikâye etme)” arasında ilginç çarpıcı bir çağrışım (hayal) kurulacak. 

Evde sabah kahvaltısı yaparken babanızın size hayat hikâyesini (öyküleme) anlattığını düşünebilirsiniz.
B. Yürüyüş yapılan yer “market”, hafızaya alınmak istenen bilgi ise “betimleme (tasvir etme)” arasında ilginç çarpıcı bir çağrışım (hayal) kurulacak. 

Marketin sahibi olan yaşlı bir amcanın size okuduğu sınıfı tasvir ettiğini hayal edebilirsiniz.
C. Yürüyüş yapılan yer “park”, hafızaya alınmak istenen bilgi ise “açıklama” arasında ilginç, çarpıcı bir çağrışım (hayal) kurulacak. Parkın yanından geçerken kocaman bir çocuğun yolunuzu kestiğini ve size buradan geçmemenizi söylediğini, bunun nedenini sorduğunuzda ise size açıklama yapmaya başladığını hayal edebilirsiniz. 

4. Asma Metodu (Rakam-Şekil Metodu): 

Bu metotla hafızaya alınmak istenen bilgiler somut olan nesnelere zihinsel olarak asılır. Bu metotta rakamlar benzediği bazı nesneler ile temsil edilir. 

Örneğin; “1” sayısı kaleme benzediği için kalemle özdeşleştirilebilir. 

“2” sayısı kuğuya benzediği için kuğuyla özdeşleştirilir. 

“3” sayısı martıya benzediği için martıyla özdeşleştirilir. 

Siz de örnektekilerden farklı olarak size o sayıyı çağrıştıracak benzeşmeler kurabilirsiniz. Oluşturduğunuz benzeşmeleri (özdeşleşmeleri) ise ezberlemeniz gerekir. Sayıların benzediği nesnelere göre bir özdeşlik kuracağınız için ezberlemesi de hiç kuşkusuz daha kolay olacaktır. Bu metot az ve öz bilgiyi hafızaya almak için kullanılması gereken bir yöntemdir. 

Bunların yanında aşağıdaki alıştırmalarda hem hafızanızı güçlendirmenize hem de beyninizin her iki tarafını da kullanabilmenize yardımcı olacaktır: 

Ters El Alıştırması 

Sağ elin yerine biraz da sol elini kullanmaya başlayın. Saçlarını sol elinle taramak, kalemi ters elinle tutmak gibi... Sonuç olarak, rutin alışkanlıklarınızı kırar ve beyninizin kullanmadığınız diğer yarısını da harekete geçirmiş olursunuz. 

Çocuk Oyunu Alıştırması 

İşe veya alışverişe giderken, tıpkı bir çocuk gibi merak içinde bütün duyularını harekete geçirin. Bakın, dokunun, dinleyin, koklayın. Bu şekilde çok ender yaptığınız bağlantıları canlandırır, beyninin kapasitenizi artırırsınız. Duyu organlarınızın ne kadar fazlasını kullanırsanız, hafızanız o kadar canlı kalır. 

Harf Alıştırması 

Elinize bir gazete ve bir fosforlu kalem alın. Sırasıyla paragrafları okuyun ve çift yazılmış harflerin üzerini çizin. Mesela, çift 't' ve 'm'lerin üzerini işaretleyin. Böylelikle konsantrasyonunuzun ne kadar uyarıldığını hemen hissedeceksiniz. Bu, zihninizin canlanmasını artırır. 

Polisiye Alıştırması 

"Dün akşam şu saatte ne yaptım, neredeydim, iki saat önce ne yaptım?" gibi, genellikle polisiye romanlarında sorulan soruları kendinize yöneltin. Ve tabii cevaplayın. Bu alıştırma sonucunda yaptıklarınıza karşı dikkatinizi geliştirebilirsiniz. 

Yürüyüş Alıştırması 

Asker yürüyüşü gibi olduğunuz yerde hareket edin. Sol bacağınızı her kaldırdığınızda, önce sağ elinizle, sonra sol elinizle dizinize dokunun. Böyle çaprazlama hareketlerle beyninizin her iki tarafını kullanmış olursunuz. 

Ressam Alıştırması 

Burnunun ucunda bir fırça olduğunu hayal edin. Bununla havaya en sevdiğin renkte yatay bir sekiz çizin. Bu çizim hareketleri, yorgun zihnini hemen canlandırır. Aynı zamanda beyni bloke eden stresi etkili biçimde yok eder. 

Özlem CEYLAN 

Hafıza Gelişim Teknikleri ve Hızlı Okuma Eğitmeni