Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

03 Mart '17

 
Kategori
Bilim
 

Bilinç üzerine

Bilinç üzerine
 

Bilinç nedir? Kimine göre bilinç farkındalıktır. Benle benim dışındakilerin farkında olmaktır. Ancak canlılar bilinç sahibi olabilirler. Hatta bilincin yalnızca insanlarda olabileceğini iddia edenler vardır. Ancak bunun tersini kanıtlayan deneyler var. Primat maymunları, filler ve bazı birkaç hayvan türü kendisinin farkında olabilir. Bunun için şöyle bir deney yapmışlar. Bir maymunu aynanın önüne oturtmuşlar. Maymun aynadaki görüntünün kendisi olduğunun farkına varmış. Halbuki kedi köpek gibi hayvanlar aynadakinin başka biri olduğunu sanır. Maymunun yüzüne biraz boya sürülmüş. Maymun aynada onu görünce elini yüzüne götürmüş. Bunu 2-3 yaşındaki çocuklar üzerinde de denemişler. Sonuç aynı. Çocuk da aynadaki görüntünün kendisi olduğunu anlamış.

Böylece bilinç sahibi olanlar çevrelerini tanımada başka canlılara göre avantaj sağlamışlar. Bu evrimin doğal seçilim özelliğidir.

Ancak farklı düşünenler de var. Kimi bilim insanına göre bilinç beynin çalışmasının gereksiz bir yan ürünüdür. (Yuval Noah Harari, Homo Deus, s.127) Yazar Harari buna katılmasa da yazmak gereğini duymuş. Bilgisayarlar yaşantımıza giriyor ve gittikçe insan beynine benziyorlar. Şimdiki bildiklerimiz ve düşüncemize göre bilgisayarların bilinci yoktur. Yaptıkları işlemleri otomatik olarak programlarındaki bir algoritmanın veya birbirine bağlı algoritmaların işlemesi sonucu yaparlar. Kendilerinin farkında değildirler. Peki daha ileriki aşamalarda, bilgisayarlar daha mükemmel oldukları zaman bu çalışma bir bilinç yaratır mı? Yani bilgisayar kendinin farkına varır mı?

Bundan birçok biliminsanının kuşkusu var.

Bu konu ile ilgili birçok kurgu bilim kitap, roman yazıldı,  filim gösterildi. 2001 Uzay Yolu Macerası (Arthur C. Clark ve Stanley Kubrick), Ben Robot (Isaac Asimov), Person of Interest (dizi film), Terminatör. Bunlarda bilgisayar programı kendinin farkına varıyor ve korunmaya kalkıyor.

Başka deneyler ve düşünceler var. İnsan, bazen yalnız kendisinin bilinçli olduğunu, başkalarının otomat gibi çalıştığını sanır. Hayvanlarda bilinç yoksa o zaman onlar beyin fonksiyonları ile gerçekten yalnızca bir otomat gibi yaşıyorlar. Öyle değil ama diyelim ki öyle, o zaman bilincin yararı nedir? Bilinç hiç olmasaydı ne fark ederdi?

Peki bilinç insanın neresinde bulunuyor? Yapılan bir deneyde insanların bilinçli oldukları anlarda ve bilinçlerini kaybettikleri anlarda yani bayıldıkları zamanlarda beyin fonksiyonlarını elektrotlar aracılığı ile ölçmüşler. Bilinç olduğunda beynin belli bir bölgesi çalışmış. Bu şekilde komada ve hiç hareket edemeyecek durumda olan insanların bilincinin olup olmadığını tespit edebilmişler. Ama hepsi bu kadar. Daha bilinmesi gereken çok şey var.

Peki bilinç diye bir şey, aynı ruhun ‘varlığı’ gibi hiç yoksa, bilinç, gerçekten de beyin fonksiyonlarının gereksiz bir yan ürünüyse beyin fonksiyonlarının çalışması ile kendimizin nasıl farkına varıyoruz? Gelecekte süper bilgisayarlar acaba bilinç sahibi olacaklar mı? Bunu nasıl anlayabiliriz?

Turing testi diye bir test var. 1950’li yıllarda İngiltere’de eşcinsellik yasakmış. Turing isimli bir eşcinsel İngiliz’e onun eşcinsel olup olmadığını anlamak için bir takım sorular sorulmuş. Daha sonra bu kişi soruları bilinç üzerine yönlendirmiş. Şöyle bir test yapılmış (buna Turing testi deniyor). Bir bilgisayar ve bir insana aynı sorular soruluyor. Bir denekten soruların sonunda, kimden –veya nereden- geldiğini söylemeden soruların insanın mı yoksa bilgisayarın mı yanıtladığını bilmesi isteniyor.  Denek kararsız kalırsa veya yanlış yanıt verirse test başarılı olmuş kabul ediliyor. Fakat bilindiği gibi biri bilinçsiz bilgisayar, biri insan. Buradan şu sonuç çıkarılmış: Bilinç, başkasının size olan bakış açısına göre vardır veya yoktur. Bilincin olması veya olmaması önemli değildir. Gelecekte –veya şimdi- bilgisayarların bilinci olsa da olmasa da bir şey fark etmeyecektir.

Kaynak: Homo Deus, Yuval Noah Harari.

 
Toplam blog
: 153
: 18932
Kayıt tarihi
: 27.09.09
 
 

Antakya 1955 Doğumluyum. O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi 1982 Mezunuyum. O zamandan beri firmalarda m..