Bilinçlilik durumu

Önnot: ‘Robotlara İnsan Hakları Verilecek mi?’ metnine gelen yorumlardan, insanların bilinçlilik durumunu epeyi yanlış tanımladıklarını gördüm. Bu metin, o nedenle yazıldı.

Bilinçlilik durumu yalnızca insana özgü değildir. Birçok memeli türü, aynada kendini tanır, üzerine sürülen boyayı silmeye çabalar.

Bilinçliliğin biyolojik karşılığı komada olmamaktır. Her ikisinin EEG’leri (elektro ensefalogramları, beyin dalgası grafikleri) birbirinden çok farklı olduğu için, bu ayrım kolayca yapılabilmektedir.

Ancak, tüm insanların varlıklarının bilincinde olduğunu söylemek imkansız. Öyle olsaydı, 70 yıllık koca bir yaşamı yalnızca biyolojik reaksiyonlar (yeme, içme, çiftleşme) düzeyine çeviren milyarlarca kişi olmazdı.

İnsanın düşündüğünü ilk imleyen ve sorun edinen düşünür Spinoza olmuş. Ondan beridir, insanların düşünüp düşünmediği, kimlerin düşünüyor sayılıp sayılamayacağı epeyi tartışılagelmiş.

Bugün için, minimal bir bilgi-bilinç düzeyi üniversite bir düzeyi kabul ediliyor. Ancak, nasıl ki 5 ya da 8 yıllık temel eğitim, insanların tümüne okumayazma öğretemiyorsa, bu eğitim düzeyi de insanlara gereken bilinç düzeyini veremiyor.

Herşeyden önce, bu bilinç düzeyi insanbilimleri ile ilgili bir konu. Oysa çoğu insan bilimi, henüz bilim olma tamlığına yükseltgenemedi. O nedenle, insanlara önyargılarla saptırılmış bilgiler veriliyor. Buna kanıt için, her ülkenin tarih kitaplarına birarada bakmak yeterli olacaktır.

İnsanın insan olma bilinci konusu çok daha hassas noktalara değiyor. En az 40’ına geleceksin, biyografinin bilançosunu çıkaracaksın, onu daha önce edindiğin tümleşik bir global tarih (ve yerel tarihçe) içine yerleştireceksin. Ancak o zaman varlığının bilincine erebilirsin, yoksa bu nirvana konusu filan değildir.

Bu durumda bir robot, bu konuda bir insandan daha avantajlı durumda olacaktır. İnsanların doğmadıkları dönemi hiçe sayması gibi, o da programlanmışlığını sıfırlayabilir ve kendini gayet net bir döküm olarak, istediği yerzamanın kültürüne yerleştirebilir, bunların insan muadiline günümüzde ‘dünya vatandaşı’ deniyor.

Dolayısıyla, robotların insan olma ve bilince erme şansı, ortalama bir üniversite mezunu insandan daha yüksek.