Bir insanlık duruşu...

Bugün 18 Mart Çanakkale Zaferinin 94. Yıldönümü. “Türk’ler dünyaya hakim olacak, buna engel olmalıyız!” diyerek kandırılan, aslında Türkiye’nin nerde olduğunu dahi bilmeyen Anzak askerlerinin, Avustrulya ve Yeni Zellanda’dan, Çanakkale’ye şavaştırılmaya getirildiği ve tarihin en kanlı deniz ve kara savaşlarının başladığı gün...

İngiliz kaşif James Cook’un Avusturalya kıtasını keşfetmesinden sonra, İngiliz hükümeti, başından atmak istediği ne kadar suçlu, keş, hayat kadını ve bir kısım hayalperest varsa toplayıp gönderdiği bu kıtada, hem yerli Aborjin’lere hem de kendi insanlarına hiçbir zaman iyi davranmamıştır. Bunun son örneğini 2006 yılı Kasım ayında hayat gözlerini yuman ve son ana kadar Avusturlya devleti tarafında dışlanmış Peter Norman olmuştur. Her ne kadar kendi devleti tarafından dışlanmış olsa da bir zamanlar bir dava uğruna desteklediği iki insan onun son yolculuğunda yanında olarak vefa’nın bir semt adı olmadığını bizlere hatırlatmıştır. Destek verdiği insanlar ve dava ne miydi?

Eminim yandaki fotoğrafı bir şekilde yaşamınız boyunca bir yerlerde görmüş ve belki de, “Siyahi atletlerin, Amerika’da yaşayan siyahların ezilmesini protesto ettiklerini” biliyor olabilirsiniz. Fakat o karede bulunan ve 2. Olan Avustrulya’lı atlet Peter Norman’ın başına gelenleri bilmiyorsunuzdur

Yıl 1968, Meksika, olimpiyatlarda 200 metre finalinde, altın ve bronz madalya kazanan Amerikalı iki siyah atletin, Tommie Smith ve John Carlos'un siyah deri eldivenli yumrukları havada, başları önde... Amerikan hükümetinin ırkçılık ve insan hakları politikalarını protesto ediyorlar. Bronz madalya ise Avustrulyalı Peter Norman’ın. Aslında siyahi atletlerin protestosuna o da katılıyor ama yumruğuyla değil, göğsüne iğnelenmiş “İnsan Hakları için Olimpiyat Projesi” kokartı ile...

Plan basit iki siyahi, atlet bir çift eldiveni tek olarak giyecek ve çıplak ayakla kürsüye çıkarak milli marş esnasında yumruklarını havaya kaldırıp eylemlerini gerçekleştirecek. Norman’da yakasına kokart takarak onlara destek verecek. Eylemlerini gerçekleştirmeden önce planlarını Peter Norman’ açıyorlar.

Madalya töreni için bekledikleri sırada, Carlos, Peter Norman'ın yanına giderek soruyor.

- İnsan haklarına inanıyor musun?

- Evet, inanıyorum.

- Peki ya Tanrı'ya?

- Bütün kalbimle...

Bunun üzerine, Norman da onlara katılmayı kabul ediyor. Fotoğrafta gördüğünüz tarihi protesto gerçekleşiyor ve dünya basınında büyük yankı uynadırıyor. Amerika’daki siyahların durumu dünya gündemine giriyor. Eylem amacına ulaşmış ulaşmasına ama atletler için asıl sorun bundan sonra başlıyor.

Amerikan Olimpiyat Komitesi iki siyahın spor kariyerini o saniyede bitiriyor. Smith ve Carlos spor hayatlarını ve geleceklerini feda edip dünya tarihine geçtiler.

Ya Avustralyalı beyaz Peter Norman’a neler oluyor? Norman'ın da kariyeri bitiyor. Tommie Smith o günleri şöyle anlatıyor. "Peter, bir beyazdı. O günlerde siyahların haklarını savunma cesareti gösteren, onurlu ve belkemiği sahibi beyaz çok azdı. Peter, Avustralya'ya döndüğünde kimse yüzüne bakmadığı gibi, herkes tarafından yargılandı. Onun da atletizm kariyeri bitti, spor çevrelerinden dışlandı. Tehditler, aldı.İşsizlik ve tecrit nedeniyle öyle sıkıntılı günler yaşadık ki, üçümüzün de ilk evliliği sona erdi."

Avustralya Devleti, Norman'ı ölene kadar affetmemiş. Norman’da adeta Avustrulya’yı 200 m.rekoru konusunda lanetlemiş olsa gerek ki o ölene kadar 1968 Olimpiyatları finalinde ikinci olurken kırdığı 200 metre Avusturalya rekoru hâlâ kırılamamış.

Diğer yandan İki amerikalı ve bir Avustralyalı atletin o gün başlayan 'eylem kardeşliği' ve dostlukları ömür boyu sürmüş. Aradan geçen 38 yıl boyunca, yazışmışlar, buluşmuşlar, görüşmüşler. Ta ki Peter Norman 2006 kasımında evinin bahçesinde kalp krizi geçirip 64 yaşında ölene kadar. Norman öldüğü zaman iki siyahi eylem kardeşi onu son yolculuğunda yalnız bırakmayıp, tabutunu omuzlayarak vefa borçlarını ödemeye çalışmış ve son vazifelerini yerine getirerek bir insanlık duruşu sergilemişlerdir. Peter Norman, Tommie Simith ve John Carlos’u İnsanlık adına gönülden kutluyorum.