Bir Kelimenin Serüveni

Kültürlerin bir potada birbiriyle kaynaştığı Ortadoğu’da temel kelimeler birbirine benzer. Dinin şekillendirdiği bu kültür coğrafyasında selamlaşma, tanışma, basit sohbeti farklı kültürlerdeki insanlar da birbirleriyle çok zorlanmadan yapabilirler. Selam, merhaba, sulh gibi kelimeler Araplar'da, Farslar'da, Kürtler'de, Türkler'de de çekim, fonetik farklılığıyla benzer veya tamamiyle aynıdır. Kürtçe'de duyduğum bir kelime bu kabulden çok uzak, bu coğrafyaya da  yabancı idi.

Arapçada ‘teşekkür ederim’, kısaca ‘şükren’dir. ‘Şükren lek’; erkeğe, ‘şükren lik’ kadına teşekkür ederken kullanılır. Gerçi Samandağ’da teşekkür sağol’ un bozuk savul şeklinde söylenmesiyle olur. ‘Şükren lekum’; ‘size teşekkür ederim’ dir.

Farsça'da da teşekkür etmek;’Motaşokkuram. (Moçakkeram). Moteşekkirem, Taşakkor mi konam ‘şeklinde söylenir.

Türkçe'de de teşekkür etmek; şükran duymak anlamındaki şükür kelimesinin çekimi teşekkürle edilir.

Kürtçe'de ise yaygın olan teşekkür etmek fiili kullanılmayıp ne şükür ne de iyi komşuluk ilkeleriyle uzaktan yakından alakası olmayan bir kelime tercih edilir. ‘Spas’ kelimesi teşekkür anlamında kullanılır. Spas dikim. Teşekkür ederim anlamına gelir. Zor spas çok teşekkür ederken;  ‘spas xwes’ de rica ederim’dir. Spası duyunca bu kelimeyi garipsedim. Şükür içermeyen bir kelime dini terimlerin en yaygın bir şekilde dili etkilediği bir yerde telaffuzu hoş olmasına rağmen yabancı duruyordu. Acaba öz Kürtleştirme mi yapılıyordu.

Spas’ a yakın spasibo kelimesi vardı. Onu da Ruslar kullanıyordu. Rusya nerde, Siirt nerde derken yaptığım küçük bir araştırmayla kelimenin hakikaten de Ruslardan öğrenildiğini gördüm. İran’da Mohabat Kürt cumhuriyetini kuran Mola Mustafa Barzani ve arkadaşları İran’ın bu devleti yıkıp kendilerini Rusya’ya sürgüne göndermeleri üzerine, bir süre birlikte yaşadıkları Ruslardan bu kelimeyi öğrenip bunu içselleştirmişler ve sonra da yaygın olarak kullanmışlar. Böylelikle spas bir kelimeden ziyade bir tarihin de tanığı olarak yaşayagelmiş bugüne. Spas fonetik olarak söylenimi kolay, sempatik ve tarihsel bir kelime de aynı zamanda. Spas dikim. Savul. Şükren ceziren.