Bir kooperatif kurmak

Bu makalede, tarımsal kooperatif örneğinden hareket ederek bir kooperatifin işletmeye geçiş aşamasına kadar, kuruluş çalışmaları konusunda neler yapılması gerektiği tartışılacaktır. Çok farklı tipleri olan kooperatiflerin kurulması ve işletmeye açılması konusunda standart bilgiler bulmak mümkün değildir. Her yöreye ve her konuya göre farklı kooperatif tipleri seçilebilir. O nedenle ekonomik, kültürel ve yerel çevre koşullarına göre, bir örnekten diğerine , her duruma göre özel bir yaklaşım ve çözümleme gerekir. Başlıca karar aşamaları üyeleri tarafından denetlenen bir kooperatifin kurulması, bir çok paydaşları ve aktörleri içermesinden dolayı, karmaşık bir süreçtir. İlk olarak kurulacak kooperatifin amaçları, yapısı ve organizasyon biçimi tartışılmalı ve düzenlenmelidir. Kuruluş sürecinde izlenecek en iyi yol , reel olarak kooperatif işletmeyi çalışabilir bir duruma getirecek nihai grup kararına varmadan önce, aşama aşama sistematik olarak kooperatifin alt yapısını hazırlamaktır. Bu aşamalar, nihai karara varmadan önce belirlenen çeşitli parkurları teşkil eder. Her aşama, cevaplanması gereken pek çok sorular ortaya koyar. Genel olarak bu aşamalar, kooperatif işletmenin başarısında veya başarısızlığında çok kritik evreleri temsil ederler. Bu aşamaları ayrı ayrı ele alarak, her aşamada kimlerin, neleri ve nasıl yapmaları gerektiği üzerinde durulacaktır[1]. İyi bir hazırlık sağlam bir temel yaratır, ama ayni zamanda uzun ve karmaşıktır Bir çok yönden kooperatifler de diğer işletmelere benzerler. Onlar , teknik olarak benzer tesislere sahiptirler, ayni fonksiyonları yerine getirirler ve sağlıklı ticari uygulamaları sürdürmek zorundadırlar. Bu konularda yapılacak hazırlık çalışmaları, piyasada aktif olan diğer işletmeler gibi ayni öneme haizdirler. Bununla birlikte kooperatiflerin kendine özgü özelliklerinden dolayı işletme sürecine girebilmeleri daha karmaşıktır. Daha önceki bölümlerde belirtildiği gibi kooperatifler, diğer tarım işletmelerinden üç noktada ayrılırlar : - Kooperatif işletmenin amacı farklıdır (onlar, üyelerine hizmet vermek için kurulurlar), - Kooperatif işletme, üyelerinin ortak mülkiyetindedirler ve ortaklarının denetimi altında çalışırlar, - Kooperatif işletmenin kazancı, üyeleri ve kullanıcıları arasında dağıtılırlar. Gelecekte katılabilecek üyeleri kooperatife çekebilmek için kooperatifin kavradığı etkinlikleri planlamak ve geliştirmek gerekir. Bir kooperatifin kurulması, projenin orijinindeki kişileri ve öteki paydaşları dahil eden interaktif bir öğrenme sürecidir : potansiyel üye çiftçiler, öncü liderler, toplumun üyeleri, fon sağlayıcılar, üstenciler veya müşteriler. Kooperatifin kuruluşu ilan edilmeden önce, kooperatif için yeter sayıda üye miktarı olması gerekir. Kooperatifin ilk açılışında kooperatife katılanlar, ondan gurur duymalıdırlar. Kooperatif için inisiyatif komplekstir. Zira kabul edilecek tarımsal kooperatifin amaçları, misyonu ve fizibilitesi üzerinde bir anlaşma sağlanması gerekir. Kooperatif öncülerine ve danışmanlarına herkesin güven duyması çok önemlidir. Öncü üyeler ve potansiyel üyeler bizzat kendilerini ilgilendiren bir proje etrafında anlaşabilmelidirler. Böyle bir durum yoksa, kooperatifin kurulup işler hale getirilmesi için üyelerin destek ve finansman yükümlüğünü sağlamak güç olacaktır. Yine kurumsal sermaye ve emekle beslemek için kaynak bulmakta bazı engellerle karşılaşılabilir. Kuruluş süreci esnasında üyelerin deneyim eksikliği, büyük ölçüde danışmanlarla giderilebilir. Danışmanlar, karar alma süreci sırasında meydana gelebilecek karmaşık hususların iyileştirilmesine yardım edebilirler. Ticari, teknik, örgütlenme, finansal ve hukuki düzenlemelerde karşılaşılabilecek sorunların çözümünde danışmanlardan yardım alınabilir. Danışmanların seçimi, bilgi ve deneyim temeli üzerinden mesleki ve güven ölçütlerine göre dikkatle yapılmalıdır. Kendi bütünlüğü içinde süreçler oldukça zaman alabilir. Genellikle çok sayıda formel ve informel toplantılar yapılabilir ve büyük bir bireysel grup ve örgütlerle koordinasyon sağlanması için önemli çabalar sarf edilebilir. Öncü liderler, projeyi sonuçlandırmak için tüm nitelikleri belirlemek durumundadırlar : ekspertiz, heyecan, uygulama ruhu, özveri, azim . Kooperatifin kurulmasında sekiz aşama Bir kooperatifi kurmak için izlenecek kesin kuralların olduğu söylenemez. Burada verilecek kuruluş aşamalarının tüm durumları kapsayacak bir liste oluşturacağını da söylemek mümkün değildir. Bununla beraber, tüm kooperatif biçimlerinin ortak paydasını oluşturabilen kuruluş aşamalarını sekiz başlık altında toplamak mümkündür . Burada her aşamada, nelerin , nasıl ve kimler tarafından yapılaması gerektiği açıklanmaya çalışılacaktır. Bir kooperatifin nihai amacına ulaşması , bu sayılmış aşamalardaki adımlarda istenenlerin yerine getirilmesiyle sıkı sıkıya bağlantılıdır . Kooperatifi kurmak görevini yükümlenen grubun bu sekiz aşamada yapacağı işler şunlardır :

1. Ortak bir sorun ve uygun bir çözüm bulmak; umut verici bir fırsat tespit ettikten sonra ortak bir ekonomik inisiyatif düşüncesi geliştirmek;

2. Potansiyel üyelerin yararına oluşturulacak işletmeyle ilgili fikir birliği oluşturmak;

 3. Potansiyel liderleri çıkarabilecek öncü bir grup oluşturmak, bir çalışma planı hazırlamak ve görevleri dağıtmak;

 4. Ortaklarla yapılacak bir ankete dayalı olarak fizibilite etüdü yapmak;

 5. Potansiyel üyelerin güveni kazanmak ve kurumsal yapıyı geliştirmek;

 6. Ayrıntılı bir işletme planı ile üyelerin bağlılığını sağlamak;

7. Belli başlı diğer paydaşların taahhüdünü sağlamak;

8. Kooperatif girişimin işletmeye açılabilmesi için gerekli varlıkları ve personeli sağlamak.

 Bu sekiz aşamayı birbiriyle bağlantılı ve tekrarlamalı bir süreç olarak düşünmek daha uygundur. Her aşamada yapılması gereken faaliyetler bir sonraki aşamaya geçmeden tamamlanmalıdır; yeni veriler ortaya çıktığı zaman genellikle bir önceki aşamaya dönülmesi önerilir. Daha önce alınmış kararlarda düzeltme yapma gerekebilir ve süreç bu yeni bilgilerle kısmen tekrarlanabilir. Süreç başlamadan önce her aşama için, öncü grup yeni aşamaya geçmenin ön koşullarını belirlemelidir. Ayni şekilde yeni aşamaya geçilmemesinin de kriterleri belirlenebilir. Belirlenecek kriterler, bir süreci terk etmenin ve yeni süreç için başka yolların keşfedilmesinin zamanının geldiğini işaret ederler.

Genel bir kural olmamakla birlikte,  kooperatif kurma sürecinde sekiz etkinlik aşaması gerçekleştirilir :

 Her aşamada gerçekleştirilecek etkinlikler şöylece özetlenebilir (Her aşama ayrı bir yazı konusu olacaktır) :

Aşama 1. Temel kavramı geliştirmek  : temel kavram ve kabul edilebilir fikirler geliştirmek; motive edilmiş temel bir grup teşkil etmek;  temel sorunları tanımlamak ; pek çok seçeneklerden biri olarak kooperatif biçimini tartışmak ; bilgiler toplamak ; ilginç pazar/ekonomik ihtiyaçları incelemek;  problemin tabiatını ve büyüklüğünü tartışmak ; problemin sosyal ve ekonomik görünümlerini incelemek.

Aşama  2.  Bir uzlaşmaya varmak:   saptanmış sorunlara ve yakalanacak fırsatlara yanıtlayacak kooperatif tipleri hakkında toplanan bilgileri çekirdek grupta tartışmak;  diğer organizasyon seçeneklerini incelemek ; kooperatif çözümüm doğasını ve büyüklüğünü incelemek için hazırlık toplantıları yapmak ; halka açık bir toplantı sırasında kooperatif yaklaşımı önermek ; şayet potansiyel üyeler kendileri için yeterli fayda görürse, bir başlangıç bütçesi hazırlamak .

Aşama 3. Öncü komite oluşturmak :  liderleri tanımak/tanımlamak ; öncü bir komite oluşturmak ; çalışma grupları teşkil etmek; takvim ve görevler hakkında anlaşma sağlamak; izleyen aşamalar için potansiyel üyelere görevler  vermek; potansiyel üyelere güven vermek.

Aşama 4.  Etüt ve Anket : potansiyel üyelerle anket yapmak ; fizibilite etüdü  hazırlamak; fizibilite üzerinde anlaşmak ve paydaşları bilgilendirmek ; üçüncü kişilerden uzmanlık ve destek sağlamak.

Aşama  5.  Organizasyon biçimi :  örgütsel yapıyı belirlemek ; anasözleşme ve yönetmelik tasarılarını veya tüzükleri hazırlamak ; sermaye ihtiyacının neler olduğunu belirlemek ; başlangıç sermayesini toplamak (üyeler, üçüncü kişiler).

Aşama  6.  Üyelerin yükümlülükleri:  ayrıntılı bir işletme planı hazırlamak ; faaliyetin yasal kimliğini belirlemek ve açıklamak ; muhasebe/mali sistem hazırlamak;  işletme planını onaylayan ilk genel kurulu toplamak ; üyeleri kaydetmek ve onların getirecekleri özkaynakları kabul etmek ; yönetim kurulunu seçmek.

Aşama  7.  Diğer paydaşları katmak :  müşteriler veya üstenciler ile ilişkileri düzenlemek ; bir müdür atamak ; gerekli tamamlayıcı finansmanı sağlamak.

Aşama  8.  İşletmeye  açmak :  üyeler genel kurulunu toplamak;komisyonlar kurmak ; ek finansman / gerekli aktifleri sağlamak ; gerekli izinleri almak, ilk finansal ve idari işlemleri başlatmak ; personel almak.

Kooperatifçi selamlarımla

Dr. Ayhan ÇIKIN

 Kaynaklar :

 1. FAO, 2001, Développement des Coopératives Agricoles : Manuel a l’Intention des Formateurs. Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/005/x0475f/x0475f00.pdf

2. Brian M. Henehan and Bruce L. Anderson, 2001, Conidering cooperation : A guide for new cooperative development, Cornell University, Ithaca, New York 14853-7801, (http://cooperatives.dyson.cornell.edu/pdf/resources/eb0101.pdf)

3.http://www.ruralfinance.org/fileadmin/templates/rflc/documents/1256901552399_Agromisa_AD_38_F.pdf

4. http://www4.agr.gc.ca/resources/prod/coop/doc/demar_coop_guide_dinfor.pdf

5. http://www.coop.gc.ca/COOP/display-afficher.do?id=1233689130916&lang=fra

 6. http://www.coopzone.coop/fr/book/print/50

7. http://www.coopzone.coop/fr/book/print/2135

8. http://www.cbo-eco.ca/fr/index.cfm/guides/info-guide-sur-le-demarrage/

9.http://www.davar.gouv.nc/portal/page/portal/davar/librairie/documents/reglementations/aides_nc_secteur_rural/guide_cooperative.pdf 10. http://www.omafra.gov.on.ca/french/busdev/facts/02-020.htm