Bir Modernite Projesi Olarak Kent Planlaması

Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Öğretim üyesi Kent Bilimci Prof. Dr. İlhan Tekeli’nin “Bir Modernite Projesi olarak Kent Planlaması” adlı makalesinin okumasını içermektedir. 1850’lerden 1920’lere, daha sonra 1950-1980 arası ve 1980’den günümüze kadar olan Şehir planları ve Kentleşme kavramının tarihsel sürecini etkileriyle birlikte ele alarak okuyuculara aktarmış.

Modernite olgusunun doğuşu ve nasıl kavramsallaştığı incelenmiş. Avrupa’daki doğuşu üzerinde Türkiye’ye ve diğer coğrafyalardaki Modernite olgusu işlenmiş.

Kapitalist sistemin Modernite’nin yayılmasında etkin bir rol oynamış. Modernite’nin yayılmasında kapitalizm kendisi başlı başlına bir yardımcı etken olurken kapitalizmi benimsemiş ülkelerde de demokrasi ve kapitalizmin adaletsizliği üzerine sistemlerin çelişkisi anlatılmış. Modernite’nin boyutları; Ekonomi, Bilgiye yaklaşım, toplumdan bağlarından kopan bireyin kendini yönetilebilecek olması, kurumsal yapısı çerçevesi halinde modernite’nin çerçevesi çizilmeye çalışılmış.

Gelişmekte olan Ülkelerdeki Modernite algısının nasıl olduğunu, yüzyıllar süren modernite yorumlamasının Post Modernite kavramının ortaya atılmasıyla modernite’nin toplumu tek seçenekten hapsolmaktan kurtardığını belirtilmiş.

Modernite’nin kapitalizmi yadsıdığı ve kendi içindeki değerlendirmeler ile farklı yöntemler izlemiştir. Modernite savunucularının yıllar içindeki izledikleri yöntemler toplumun içinden olup olaya bakma, kendini toplumun içinden görmeyip olaya bakma gibi kendi içinde farklı yaklaşımlar izlemiştir.

Avrupa ve Osmanlı arasındaki Modernite farkı

Avrupa’daki modernite kavramıyla Osmanlı’daki modernite kavramı farklılıklar taşımaktadır. Bunlar Osmanlı’nın saniyeleşme de geri kalması, Avrupa’daki sanayi ile birlikte gelişen ve yeniden dizayn edilen sanayi kentlerinin olmaması olarak gösterilir. Bunun yanı sıra Osmanlı’nın kentlerindeki yapılarında etkisi vardır. Genellikle ahşap yapılar olması kent planlaması için yangın sorununu birincil öncelik haline getirmiştir. Batı’daki benzerlikler arasında artan nüfusun yeni yapılara ve yeni imar alanlarına açılması olarak benzetilebilir. Kaldı ki burada da Osmanlı yangınları önceleyerek plan yapmış.  

Osmanlı’daki modernist kent kavramı bu nedenlerden dolayı sıkılgan olarak tarif edilmiştir. Osmanlı’daki modernite’ye geçişin önemli bir unsuru olarak ahşap evlerden kagir evlere geçiş olduğu belirtilmiş.

Osmanlı Devleti’nin son yılları ve Cumhuriyetin ilk yıllarında “Batıya karşı batılılaşma”söylemi öne çıkmıştır. Siyasal olarak yeni bir düzen oluşturulmasına karşı toplumun yeni bir düzene oturtulması ve Cumhuriyet döneminde atılan batılılaşma hareketleriyle olmuştur. Başkentin İstanbul’dan Ankara’ya alınması mekânsal strateji anlamında önemini gerçek olarak göstermiştir.

Başkent Ankara’nın olmasından sonra Ulus devlet anlayışıyla birlikte batıdaki modernite öğelerinde yozlaştırıcı unsurlarından arındırılmış bir modernite projesi olarak Anadolu’da bir başkent olarak planlanmış Ankara. Bu çerçevede kurulan ve denenen kent planlamasıyla kanunları Ankara’dan sonra tüm şehirlere yayılmıştır.

Modernite’nin bugünkü Türkiye üzerindeki etkisini Osmanlı’nın son dönemlerinden başlayarak etkilerini/ yansımalarını, siyasal ve toplumsal düzeyde nasıl şekillendiğini, şehirlerin toplum üzerindeki etkisini ve toplumların şehirler üzerindeki değiştirici etkisini dönemleriyle birlikte işlemiştir.

1850’lerden 1920’lere, daha sonra 1950-1980 arası ve 1980’den günümüze kadar olan Şehir planları ve Kentleşme kavramının tarihsel sürecini etkileriyle birlikte ele alarak okuyuculara aktarmış. Modernite kavramının zaman içinde bir değişime uğradığını fakat Türkiye’de bu kavram üzerine bir yenileşme olmadığını belirtilmiş. Şuan ki şehir planlamalarının dayanağının aslında modernite olduğu fakat bunun yargı ve nedenlerinin farklı yorumlara açık olacağının altını çizmiş. 

-

Türkiye’deki Kentsel Dönüşümle batıdaki Kentsel Dönüşüm arasındaki farklılıklar http://blog.milliyet.com.tr/turkiye-deki-kentsel-donusumle-bati-daki-kentsel-donusum-arasindaki-farkliliklar/Blog/?BlogNo=526822

Sorularınız için: @SAMETSERBEST