Bir parçayı iki paragrafa ayırmanın kolay yolu

Önce, “gerekli bilgiler”e bakalım:

Giriş cümlesinin yönü ileriye doğrudur, dil ve düşünce bakımından geri gitmez.

Giriş cümlesi, açıklanabilir bir nitelik taşır.

Paragraf, cümleler topluğudur; bu bakımdan tek cümlelik paragraf olmaz.

Öyleyse, ikinci ve sonuncu cümleler ikinci paragrafın ilk cümlesi olamaz.

Soru sorduğumuzda geri giden cümleler, elenir; çünkü giriş cümlesi olamaz.

Ayrıca, yeni paragrafın konusu farklıdır.

(Konu, üzerinde durulan durum ya da olaydır; yazarın neden söz ettiği ya da üzerinde durduğu şeydir.)


ÖRNEK: 1

( I ) Biz gazeteciler, dışarıdan pek sevimli görünmeyiz. ( II ) Sanırım bunun temelinde daha çok, işimizin eleştiri olması yatıyor. (III) Çünkü insanoğlu; doğası gereği, eleştiriden pek hoşlanmaz; eleştiriyi de eleştireni de hoşgörüyle karşılamaz. (IV) Eleştirinin tarih içindeki yerini küçümsememeliyiz. (V) Eleştiri olmasaydı herhalde uygarlık bugünkü düzeyine erişmezdi. (VI) Çağdaş uygarlığın bu düzeye gelmesinde motor rolü oynadığını söyleyebiliriz.

Bu parça, iki paragrafa ayrılmak istense, ikinci paragraf hangi cümleyle başlar?

A) II B) III C) IV D) V E) VI


Değerlendirme/ Açıklama:

İkinci ve sonuncu cümleler, sorunun yanıtı olamaz.

Bir paragrafa “çünkü” ile başlanamayacağı için, üçüncü cümle de elenir.

İkinci paragraf, bu durumda, dört ya da beş numaralı cümle ile başlatılabilir.

Dördüncü cümle, “eleştirinin tarihi”ni anlattığı, beşinci cümle de onu desteklediği için yanıt C’dir.


ÖRNEK: 2

(I) Resim ve heykel sanatçıları insan elleri üzerinde çok durmuşlardır. (II) Ortaçağdan bu yana, ressamların yaptığı portrelere baktığınızda gözlerden çok, ellerin öne çıktığını görürsünüz. (III) Gergef üzerinde dolaşan, çenesini avuçları içine alan, vücut boyunca sarkan eller… (IV) Mutluluğun parıltısını, kaygıların kaynaşmasını, yaşamaktan usanışı hep bu ellerde görürsünüz. (V) Bundan on binlerce yıl önce insan daha kafasıyla düşünemezken elleriyle düşünmüş. (VI) İnsan geometri bilmeden su bentleri yapmış, matematik bilmeden parmaklarıyla saymış, sanat ve güzellik üzerine hiçbir bilgisi yokken mağara duvarlarını, bugün usta ressamların bile yapamayacağı resimlerle donatmış. (VII) Bilimsel ve sanatsal yaratılar konusunda övündüğümüz ne varsa hepsini, insan elinin çağlar boyunca yaptığı hareketlere borçluyuz.

Bu parça iki paragrafa ayrılmak istense ikinci paragraf hangi cümleyle başlar?


A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI.


Değerlendirme/ Açıklama:

Başta elenecekler, II. ve VII. cümlelerdir.

Hemen gözümüze V. cümledeki “bundan” sözcüğü takılıyor. Bu bakımdan bu da olamaz; V. cümle IV. cümleye bağlanır.

IV. cümledeki “bu eller”, bize “Hangi eller?” sorusunu sordurur. Bu sorunun yanıtı da, önceki cümlededir.

III. cümledeki “eller” de, II. cümleye gidiyor.

Geriye ne kaldı? V. cümle.

Yanıt: D’dir.


ÖRNEK: 3

Dünya ve Türk edebiyatında yazarlara ve öteki sanatçılara ait önemli mektuplar var. (II) Yazınsal değer taşıyan bu mektuplar, o yazarların gizli dünyalarını da açar bize. (III) Bunlar, okuyana her dönemde yani yeni tatlar verir. (IV) Sanatçıların ya da yazarların birbirlerine yazdıkları mektuplar kitaplaşınca artık onların malı olmaktan çıkar. (V) Kişisellikten kurtulur, toplumsal işlev yüklenmeye başlar. (VI) İki sanatçının özel,
gizli ürünleri olma niteliğini yitirir, kitlelerin ortak malı olur. (VII) Yığınlara seslenir, iletilerini yüksek sesle dile getirir.

Bu parçanın iki paragrafa ayrılmak istense ikinci paragrafın hangi cümleyle başlar?

A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI.


Değerlendirme/ Açıklama:

Başta elenecek cümleler: II. ve VII. cümleler.

III. cümle, “bunlar”la” başladığı için geri gider, o da olmaz.

V. cümlenin ilk yüklemine (kurtulur) soracağımız “Kim” sorusu bizi önceki cümleye götürür.

O zaman, ikinci paragrafı IV. cümleden başlatmak gerekir.


ÖRNEK: 4

(I) Mektup on altıncı yüzyıla kadar salt haberleşme amacıyla kullanılıyor, bu anlamda bir tür gazete görevi de yapıyordu. (II) On altıncı yüzyıldan sonra ise söz konusu görevinin yanı sıra, duygu ve düşünceler de mektuplar aracılığıyla paylaşılmaya başlandı. (III) Goethe'nin ciltler dolusu özel mektupları, Schiller'in yazışmaları, Gogol, Puşkin, Byron'un unutulmaz mektupları bunlar arasında sayılmaya değer niteliktedir. (IV) Candide yazarı Voltaire'in yazdığı mektuplar öğüt vermek, danışmak, bilgi almak, yapıtlarını tanıtmak gibi değişik amaçlar içerir. (V) Bu büyük ustanın en başarılı mektuplarıysa, duygularını paylaşmak için yazdığı mektuplardır. (VI) Bunlar, özentiye kaçmadan, yapaylığa düşmeden, içten geldiği gibi yazılmış mektuplardır.

Bu parça iki paragrafa ayrılmak istense ikinci paragrafın kaçıncı cümleyle başlaması uygun olur?

A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI.


Değerlendirme/ Açıklama:

Başta elenecekler: II. ve VI. cümleler.

V. cümle “Bu büyük ustanın...” ile başlıyor. “Hangi büyük usta?” sorusunun yanıtı, önceki cümlededir.

Kalan cümlelere bakıyoruz. III. cümlede “bunlar” geçiyor; bunun yanıtı da, önceki cümlededir.

İkinci paragraf, kalan IV. cümle ile başlatılır.

Örnek sorular ÖSS sorularıdır.