Bir seçim sistemi önerisi

Milletvekilliğine Aday Olma Koşulları

1- T.C. vatandaşı olmak.
2- En az orta öğretimi bitirmiş ve aşağıda açıklanan okuldan sertifika almış olmak.
Üniversiteler bünyesinde “Siyaset Açık Öğretim Fakülteleri” açılmalı. Bu okullarda yetişkinler, uzaktan eğitim yöntemi ile okutulmalı. Aşağıdaki konuları, asgari düzeyde de olsa, içeren dersler işlenmeli:
— Vatandaşlık Bilgileri
— Siyaset Bilimi
— Psikoloji
— Cumhuriyet ve Demokrasi
— Atatürk İlkeleri ve Devrim Tarihi
—Yönetim Bilimleri
— Hukuk
— Ekonomi
— Aile ve Toplum İlişkileri
— Eğitim Bilimleri
— Doğayı, Çevreyi ve Hayvanları Koruma Bilgileri

Açıklama:

Bir halkı temsil eden vekilin, ülke yönetimi ve sorunları ile ilgili konularda, yeterli bilgiye sahip olması koşuldur. Salt sevilen ve iyi bir insan olması, milletvekilliği görevini eksiksiz yerine getirmesi için yeterli değildir. Bilgi birikimini sağlamanın yolu da, iyi bir siyasal eğitimden geçmektir. Tarafsız bir siyaset eğitimi ise, bilim yuvası olan üniversitelerin öncülüğünde verilebilir.
3- Sahtekârlık, dolandırıcılık, vergi kaçakçılığı, hortumculuk, tefecilik, borsa vurgunculuğu (spekülâtörlük), magandalık, mafya ilişkileri, çetecilik, hırsızlık, tecavüz, kaçakçılık, gasp, yalancı tanıklık yapma, yalancı tanıklık yaptırma, sapıklık, vatan hainliği, uyuşturucu kullanma ve kullandırma, uyuşturucu tecimenliği, silahlı eylem, hayvanlara ve insanlara eziyet etme, ihale yolsuzluğu, kadın ya da erkek pazarlama, kaçırma, ulusal kaynaklara bilerek zarar verme, doğal dengeyi bozucu eylem, halk sağlığına zarar verme v.b. suçlardan hüküm giymemiş olmak.
4- Asker kaçağı olmamak. Askerlik yapmamak için, hileli bir yola başvurmamış olmak.
5- Daha önce bir partinin üyesi olup, kişisel çıkar elde edebilmek için parti değiştirmemiş olmak.
6- Çokeşlilik, eşini aldatma, aile bireylerine kaba güç kullanma gibi davranışları bulunmamak.
7- Mal varlığının kaynağını açıklayamamak.
8- İnsana, çevreye ve hayvanlara karşı saygısızlık ve zalimlik yapmamış olmak.
9- Affedilmiş ya da sabıka kaydı silinmiş de olsa, yüz kızartıcı bir suçtan ceza almamış olmak.
10- Çevreyi rahatsız edici kötü alışkanlıkları olmamak.
11- Herhangi bir dönemde, siyaseti ya da konumunu kullanarak iş ve iş takibi yapıp kendine ya da başkalarına çıkar sağlamamış olmak.
12- Aldığı krediyi veriliş amacı dışında kullanmamış ve kullandırmamış olmak.
13- Ülke ekonomisinin zor günlerinde, parasını yurtdışına çıkarmamış, yatırımını yurtdışına kaydırmamış olmak.

14- Herhangi bir suçtan dolayı sonuçlanmamış (devam eden) soruşturma, kovuşturma ve mahkemesi olmamak

Seçildikten Sonraki Durum Ve Koşullar

1- Aday olma koşullarından hiçbirini kaybetmemek.
2- Hiçbir zaman ve hiçbir biçimde, göreviyle ilgili konularda yalan söylememek.
3- Bulunduğu konumu kullanarak kendisine ya da bir başkasına, yasal olarak hak etmediği durumda, nesnel ya da tinsel çıkar sağlamamak.
4-Konumunu kullanarak, kendine ya da başkalarına, yaşamın hiçbir alanında öncelik sağlamamak.
5- Bulunduğu orunu kullanarak, başkalarını zevklerine (tüm anlamlarıyla) aracı ve araç etmemek.
6- Yasal yolların dışında bir yolla, hiçbir kazanım elde etmemek.
7- Bir yasama döneminde, özürsüz olarak 3''ten çok devamsızlık yapmamak.
8- Rakiplerini ya da yandaşlarını, yasal olarak kanıtlayamayacağı şeylerle suçlamamak. (Duyurarak suçlamamak.)
9- Yapamayacağı şeylerle ilgili açık ve net anlatımlarla, kesin umut ve söz vermemek.
10- Seçmen milletvekilini hangi parti için seçmişse, o partiye bağlı kalmak. (Parti içi anlaşmazlık kendisi için bir kişilik sorunu durumuna gelmişse, görevini bağımsız olarak sürdürmeli. Bu durumda dahi partisinin grup kararlarına uymalı. Partisinden ihraç edilenler de bağımsız olarak kalmalı. Ya da seçmeninin en çok ikinci tercih oyu verdiği partiye geçmeli.)
11- Meclis çalışmalarında, iç tüzük kurallarına tam olarak uymalı, genel terbiye kurallarını aşan sözler kullanmamalı, saldırganlık yapmamalı. Halkın gözünde meclisi küçültücü tutum ve davranışlarda bulunmamalı. (Bu davranışlar yasada açıkça sıralanmalı.)

Yukarıdaki maddelerin birine, (içerisindeki yargıların birine) uymayan milletvekilinin görevine hemen son verilmeli. Görevi boyunca elde ettiği tüm kazanımları, faiziyle birlikte geri vermeli.

Bir milletvekilinin, yukarıdaki maddelerden ötürü suçlu bulunabilmesi için, tanıkların yanında, videokaset gibi suçu eksiksiz kanıtlayıcı kesin kanıtlar da bulunmalı. Günün koşullarına uygun, bilimsel kanıtlar elde edilmeden, karar verilmemeli.
Yukarıdaki maddelere aykırı davrandıkları saptananlar milletvekilliğinden ve siyasetten ömür boyu dışlanmalı.

Önerdiğim İki Tercihli Seçim Dizgesi

1- TBMM, 100’ü “kontenjan milletvekili”, 350’si “il milletvekili” olmak üzere, 450 üyeden oluşur. (Bu sayı 200’ü kontenjan, 350’si il milletvekili olarak da uygulanabilir.)
2- İllerden çıkarılacak olan 350 milletvekili, tüm parti üyelerinin katıldığı önseçimle saptanır.
3- İllerden milletvekili çıkarma hakkı, birinci tercih oylarıyla ilk üçe girebilen partilere aittir.
4- Partiler en az %1 oy almak koşulu ile oy oranı kadar “kontenjan milletvekili” çıkarırlar.
5- Kontenjan milletvekillerini ve sıralamasını parti üst yönetimleri belirler.
6- Milletvekilleri partilerinden ayrılarak başka bir partiye geçemezler. İhraç edilenler partisinin seçmenlerinin ikinci tercihi olan partiye geçebilirler.

Dizgenin Üstünlükleri

1- Demokrasiden ödün vermeden istikrarı sağlamak.
2- %1 oy alabilen her partinin TBMM''de temsil edilebilmesini sağlamak.
3- Seçmene ikinci bir tercih hakkını vermek.
4- Seçmenin, milletvekillerini özgürce belirlemelerine olanak sağlamak.
5- Hangi parti seçmenlerinin, hangi partilere daha yakın olduğunu saptamak, koalisyonlarda bundan yararlanmak.
6- Partilerin, tabanda birleşmelerinin yolunu açmak.
7- Yetenekli ve verimli olmalarına karşın, seçmence fazla tanınmayan ya da kendi bölgesinde (herhangi bir nedenle) seçilemeyecek olan insanlardan TBMM''de yararlanmak. (Kontenjandan seçilmelerini sağlayarak)
8- Bir milletvekilinin, kendi seçmeninin tercih etmediği bir partiye geçmesini, bir ölçüde önlemek.
9- Çok partili koalisyonları önleyerek, her şeyin arapsaçına dönmesini önlemek.

Oy Kullanma

Oy pusulalarında parti adları ve simgeleri alt alta ikişer kez yazılarak basılır. Birinci sırada EVET mührünü bastığı parti, seçmenin birinci tercihidir. İkinci sırada EVET mührünü bastığı parti ise ikinci tercihidir. İsteyen seçmen, tek tercihli oy da kullanabilir.

Sonuçların Değerlendirilmesi

Oy sayımı sonucunda, birinci tercih oylarının yüzdesine göre, 100 kişilik kontenjan milletvekilleri saptanır. %1 oy alan parti “1” milletvekili; %5 oy alan parti “5” milletvekili; %30 oy alan parti “30” milletvekili çıkarmış olur.

100 kişilik kontenjan milletvekilliği bu biçimde saptandıktan sonra, kalan 350 milletvekili şöyle saptanır:

350 kişilik “il milletvekillikleri” birinci tercih oyları en yüksek olan üç parti arasında paylaştırılır. Bu paylaşımda, birinci ve ikinci tercih oylarının toplamı esas alınır. Ancak, en çok birinci tercih oyu alan üç parti seçmeninin, birbirlerine verdikleri oylar hesaba katılmaz. Sadece, dışarıda kalan partilerin seçmenlerinin üç büyük partiye verdiği ikinci tercih oyları hesaba katılır.

Sonuçların değerlendirmesini, basit bir örnekle açıklayalım:

Diyelim ki, seçime yedi parti girdi. Bunlar A, B, C, D, E, F ve G partileri olsun. Seçmen sayısını da bin olarak kabul edelim. Oylarının dağılımı aşağıdaki gibi olsun:

A partisine birinci tercih olarak 80 oy (%8) verilmiş.

Bu partiye oy veren seçmenlerin 60’ı B, 12’si D, 8’i E partisine ikinci tercih oyu kullanmış.

B partisine birinci tercih olarak160 oy (%16) verilmiş.

Bu partiye oy veren seçmenlerin 150’si A, 10’u C partisine ikinci tercih oyu kullanmış.

C partisine birinci tercih olarak 280 oy (%28) verilmiş.

Bu partiye oy veren seçmenlerin 80’i E, 130’u B. 70’i A partisine ikinci tercih oyu kullanmış.

D partisine birinci tercih olarak 355 oy (%35, 5) verilmiş.

Bu partiye oy veren seçmenlerin150’si B, 155’i E, 20’si A, 30’u C partisine ikinci tercih oyu kullanmış.

E partisine birinci tercih olarak 105 oy (%10, 5) verilmiş.

Bu partiye oy veren seçmenlerin 100’ü C, 5’i D partisine ikinci tercih oyu kullanmış.

F partisine birinci tercih olarak 12 oy (%1, 2) verilmiş.

Bu partiye oy veren seçmenlerin 10’u C, 2’si G partisine ikinci tercih oyu kullanmış.

G partisine birinci tercih olarak 8 oy (%0, 8) verilmiş.

Bu partiye oy verenlerin 5’i C, 3’ü B partisine ikinci tercih oyu kullanmış.

Toplam = 1000 oy

Yukarıdaki oy dağılımına göre partilerin çıkardıkları “kontenjan milletvekili” sayıları:

A Partisi %8 oya karşılık = 8 Milletvekili

B Partisi %16 oya karşılık = 16 Milletvekili

C Partisi %28 oya karşılık = 28 Milletvekili

D Partisi %35, 5 oya karşılık = 36 Milletvekili

E Partisi %10, 5 oya karşılık = 11 Milletvekili

F Partisi %1, 2 oya karşılık = 1 Milletvekili

G Partisinin oy oranı %1’in altında olduğu için milletvekili çıkaramamıştır.

Toplam: 100 milletvekili

Not: Bu sistemle; seçmenin %1’inin bile mecliste temsil edilmesi ve en az %1 oy alan partinin, en kötü olasılıkla, Genel Başkanının meclise girmesi sağlanır.

350 İl Milletvekilinin dağılımı:

Bu milletvekillikleri birinci tercih oylarına göre ilk üçe girebilen partiler arasında paylaşılacaktır. Yukarıdaki tabloya göre ilk üçe giren partiler, sırasıyla D, C ve B partileridir. Bu partilerin oylarına, ilk üçe giremeyen partilerin oyları da eklenecektir.

D Partisinin birinci tercih oy sayısı 355’tir. Buna, ikinci tercih oyları olan; A partisinden 12, E partisinden 5 oyu da eklersek, toplam 372 oya ulaşmış olur.

C Partisinin birinci tercih oy sayısı 280’dir. Buna, ikinci tercih oyları olan; E partisinden 100, F partisinden 10 ve G partisinden 5 oyu da eklersek, toplam 395 oya ulaşmış olur.

B partisinin birinci tercih oy sayısı 160’tır. Buna, ikinci tercih oyları olan; A partisinden 60 oyu da eklersek, toplam 220 oya ulaşmış olur.

Bu üç partinin toplam oy sayısı, 372 + 395 + 220 = 987 olur.

Sonuç:

C partisi 395 oy

D partisi 372 oy

B partisi 220 oy

Şimdi, 350 milletvekilini bu oylara göre, partilere dağıtalım:

Toplam hesaba katılan oy sayısı 987 olduğuna göre orantı hesabıyla dağıtım yapılmalıdır.

1- 987 oy 350 milletvekiline karşılık geliyorsa; C partisinin aldığı 395 oy, 140 milletvekiline karşılık gelir. Yani C partisi 140 milletvekili çıkarır.

2- 987 oy 350 milletvekiline karşılık geliyorsa; D partisinin aldığı 372 oy, 132 milletvekiline karşılık gelir. Yani D partisi 132 milletvekili çıkarır.

3- 987 oy 350 milletvekiline karşılık geliyorsa; B partisinin aldığı 220 oy, 78 milletvekiline karşılık gelir. Yani B partisi 78 milletvekili çıkarır.

Yukarıda örnekleriyle açıkladığım seçim dizgesi (sistemi), %1 oy alan partilerin bile mecliste temsil edileceği; kullanılan oyların büyük çoğunluğunun meclise yansıyacağı; en olumsuz ihtimalle, iki partili koalisyon hükümetinin görev yapacağı demokratik bir dizgedir.

Ayrıca, kontenjan milletvekilleri, herhangi bir ilden gösterilmeyeceği için, illere ayrılacak milletvekilliği paylarını da etkilemeyecektir. Hiçbir il halkı, “bizim milletvekili hakkımızı kontenjan olarak kullandılar” yakınmasında bulunmayacaktır.

Üzerinde düşünülüp değerlendirilmesini umarım.

Haydar Bibinoğlu
Emekli Öğretmen