Biri bizi gözetliyor... Kim ya da kimler?

Biri bizi gözetliyor kim ya da kimler ya da nasıl? Bazen gerçekten birileri, bazen melekler, bazen de uzaylılar! Gözetleniyoruz, fotoğraflarımız çekiliyor!
Uzaktan nasıl algılanıriz? Nasıl gözetleniriz?

Genel olarak "Belirli bir obje fiziksel mekan veya konu hakkında, belirli bir mesafeden onunla herhangi bir temas olmaksızın, algılayıcı, kayıt edici ve görüntüleyici araçlar vasıtası ile veri toplama işlemi uzaktan algılama olarak tanımlanır." (TUROĞLU, H., 2000; s118, 119). Algılayıcılar, yeryüzü özelliklerini, oradan yansıyan radyasyonu kayıt ederek işlenmemiş veri elde ederler. Bu veriler CBS formatına uygun sınıflandırılmış görüntü veya veri şekline dönüştürülürler.

Burada açıkladığımız uzaktan algılama tanımının ne zaman başladığına değinecek olursak.

Uzaktan algılama ilk insandan bu yana merak konusu olmuş, bir amaç doğrultusunda en iyi stratejilerin belirlenmesinde ön fikir elde etmek için araştırmacılar çeşitli çalışmalarda bulunmuşlardır. Bu çalışmaların hepsi uzaktan algılamanın ilk adımlarıdır.

Çağlar geçtikçe, teknolojik gelişmelere paralel olarak uzaktan algılamada da gelişmeler olmuştur. İlk fotoğraf kamerasının ortaya çıkmıştır ve uzaktan algılamanın gelişimi hava fotogrametrisi ile başlamıştır. İlk fotoğraflar 1860’da başarılı bir şekilde balonlardan çekilmiş. 19.yüzyılın başlarına kadar fotogrametri teknolojisiyle küçük kameralar, hızlı lensler ve filmler geliştirilmiştir. Hava fotoğrafları çekmek için gerek duyulan platformlar balonlar iken yerlerini pilotlu uçaklar almıştır. I. Dünya Savaşı sırasında Almanların "Semi-Official Photographic Missions" askeri amaçlı fotoğrafları üretilmiş, foto yorumcularda savaş sırasında bütün ülkelerde askerlerin gözü olarak bilinmişlerdir.

Savaştan sonra ordu hızlı bir şekilde geniş miktarda hava fotoğrafları üretmek için kapasitesini geliştirmiştir. II.Dünya Savaşı sonuna kadar askeri foto yorumcularının gelişimi duraklamış. Bu duraklama esnasında bugüne hitap eden uzaktan algılama gelişimleri esas olarak başlamıştır. Çeşitli yöntemler geliştirilmiş. Topoğrafik harita ve mühendislik amaçlı haritalar, hava fotoğrafları kullanılarak oluşturulmuş. Doğal kaynak envanterleri, orman ve tarım sahaları ürün miktarlarının tahminleri hava fotoğrafları kullanılarak yersel ölçülerden daha ucuz bir şekilde tespit edilmiştir. Tüm bunların ardından yeni tip algılama sistemlerinin geliştirilmesi aşamaları hızlandırılarak tarayıcı bir sistem olarak Radar teknolojisi geliştirilmiş kamuflaj edilen savaş araçlarını tespit etmek için de kızıl ötesi (infrared) film geliştirilmiştir. Kızıl ötesi fotoğraflarda yeşil bitkiler kırmızı renkte, yeşile boyalı nesneler ise mavi renkte gözükür . Bu, renklerin asıl renklerini yansıttığı dalga boylarıyla alakalıdır. Öyleki çıplak göz yeşile boyalı renkleri yeşil renkte algılar. İnsan gözü yakın-kızıl ötesi (near-infrared) dalga boyuna duyarsızlığı nedeniyle bitkileri ve yeşile boyalı nesneleri aynı renkte görür.

1960’lı yıllarda uzaktan algılama alanı o kadar geliştirilmiştir ki, dünya yörüngeli uydular bilgisayar destekli görüntü işleme teknikleri ve ardından meydana gelen dijital görüntüler (Image Prosessing ) bu gelişmelere sırasıyla örnektir.

Uydu görüntülerinde esas özellik çözünürlüktür. "Çözünürlük (Resolution) algılanan unsurlara ait detay ayırma gücü, yeteneğidir." (TUROĞLU, H., 2000; s.229)

1972’de ABD Landsat 1 uydusuyla bu gelişmeye önayak olmuştur ve bu gelişmeyi Landsat 7’ye kadar devam ettirmiştir. Landsat 1 uydusu 80 m. çözünürlüğe sahip ve her 18 günde bir tüm dünyayı dolaşabiliyordu. Daha sonraki uydular 15-30 m. çözünürlüğünde en son 1999’da fırlatılan İkonos uydusu ise 1 m. çözünürlüğe sahipti.

Uydulardan elde edilen görüntüler renk tonu, şekil, büyüklük, desen, sıklık, gölge, birlik gibi çeşitli elementler esas alınarak yorumlanmaktadır. "Coğrafi özelliklerin tanımlanması yorum ve bilgi elde etmek için bir anahtardır." (YOMRALIOĞLU, T., 2000) "Görüntü analizi yapabilmek için coğrafi özellikler yansıttıkları veya yaydıkları radyasyonla tanımlanabilir. Bu radyasyon bir algılayıcı tarafından ölçülür, kaydedilir. Uydu görüntüsü üzerinden hava raporu veya helikopter ile av takibi görsel yorumlamaya örnektir.

Tüm bu elementlerle tanımlanmış coğrafi özellikteki görüntüler kullanıcıya güçlü bir yorum ve analiz yapma kolaylığı sağlamaktadır. Uzaktan algılama ile görüntülü veya görüntüsüz veriler elde edilir. Dergimizin bir önceki sayısında kaleme aldığımız CBS metodolojisinde kullanılır. Özellikle CBS ile gerçekleştirilen kartografik çalışmalarda, doğal ortam analizlerinde, fiziksel mekan planlamalarında, sosyal, ekonomik ve idari organizasyonlar ile siyasi ve askeri amaçlı kontrol, değerlendirme ve izleme (takip) çalışmalarında uzaktan algılama verileri kullanılır.

Birilerinin diğerlerini gözetlediği son birkaç yıldır, birilerinin diğerlerini gözetleyerek kendi psikolojisini bozduğu, birilerinin diğerlerini sırf gözetleyerek aileden saydığı, birilerinin diğerlerini gözetlediği son günlerde aslında son 30 yıldır birileri bizi ve herkesi gözetliyor. Yukarıda bahsettiğimiz teknikleri ve gerekçeleri kullanarak; evet uydular çepeçevre dünyamızın etrafında dolaşıyor, gözetleniyoruz; gözetlenmeye devam ediyoruz.

2002 LG

Referanslar
1.TUROĞLU, H., 2000, Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Temel Esasları, İstanbul
2.YOMALIOĞLU, T., 2000, coğrafi bilgi sistemleri, temel kavramlar ve Uygulamalar, Seçil Ofset, İstanbul.
3.www.esri.com