Biyomedikal bitkiler XX- Hünnap (Ziziphus jujuba)

BİR AVUÇ MEYVE+ BİR TUTAM ŞİFA+ BİR TUTAM GİZ+ BİR TUTAM KIRMIZI+ BİR TUTAM GÜZEL KOKU= HÜNNAP

GİZEMLİ BİR MEYVE HÜNNAP

Hünnap (Ziziphus zizyphus), cehrigiller (Rhamnaceae) familyasından bahar aylarında hoş kokulu sarı renkli çiçekler açan dikenli bir ağaç türüdür.

Tarihçesine bakıldığında; "Çin tarihi" bize bu meyve ile ilgili ilk yazılı bilgileri verir.

Ağacın Güney Asya’ da binlerce yıldır var olduğu ve çeşitli amaçlarla kullanıldığı bilinmektedir.

Hünnap yabani olarak doğada yetişmesinin yanı sıra, kültür edilmiş 400'den fazla çeşidi tanımlanmıştır.

Meyveleri sert çekirdekli, iri zeytin biçiminde ve büyüklüğündedir. İlk başlarda yeşil iken olgunlaştıkça kırmızıya ve siyah-mor renge döner. En dış çeperi derimsi ve ince, pulpası (yumuşak kısım) kopartıldığında elmadaki gibi sert ve beyaza yakındır. Ancak birkaç saat içinde sarılaşır ve yumuşar. Birkaç gün içinde kabuğu da buruşur. Pulpa, tatlı lezzetlidir. Bahçelerde yetiştirildiği gibi, doğada yabanî olarak da bulunur.

Zeytine benzeyen bir meyve olarak tanımlanabilir.

Hünnap, ülkemizde çok fazla kişinin tanıdığı bir meyve değildir.

NASIL BİR AĞAÇTIR?

Bazı yörelerde ona innap da denir.

İlkbaharda sarı renkli, güzel kokulu çiçekler açar ve 3-4 metreye kadar boylanma yapabilir.

İğde gibi dikenli bir ağaç olup çiçeği iğdeden daha güzel kokar. Yabani elmaya benzer yeşil meyveleri, 3-4 santimetre büyüklüktedir. Sonbaharda olgunlaşan meyvesinin rengi, kahverengiye döner.

YAYILIMI

Onun doğal yayılışı kapsamlı ekimi nedeniyle belirsizdir ancak en çok yetiştiği yerin güney Asya ülkeleri olduğu düşünülmektedir.

Lübnan, İran, Pakistan, Hindistan, Bangladeş, Nepal, Kore yarımadası, güney ve orta Çin en çok yetiştiği yerler olarak sayılabilir.

Kuzey Afrika ve Suriye’den Hindistan'a ve Çin'e yayıldığı düşünülmektedir. Ağaç birçok iklime uyum sağlamakla birlikte, iyi meyve vermesi için sıcak yazlara ihtiyaç duymaktadır.

Ilıman iklim bitkisi olarak bilinen hünnap, ülkemizde de batı ve güney bölgelerimizde orman örtüsü içinde yaygın olarak görülür.

Güneydoğu illerinin kışı nispeten ılık geçen illerinde, hatta Sivas ve Erzincan gibi ağır karasal iklimli illerde de, doğal orman örtüsü içinde, diğer bölgelerimizde de soğuktan korunmuş mikro klima özellikli alanlarda yetişebilir.

Ilıman iklim bitkisi olarak tanımlanmasının nedeni, karasal iklimlerde, çiçeklerinin açtığı mart ve nisan aylarında, bazı yıllarda ilkbahar geç donlarından çiçeklerinin zarar görmesiyle meyve veriminin düşmesidir.

Yalova, Denizli, Mersin en yaygın yetiştiği illerdir.

TAZE HÜNNAP MEYVELERİNİN İÇERİĞİ

TAZE HÜNNAP İÇİN;

100 g başına besin değeri (3.5 oz)

Enerji    331 kJ (79 kcal)

Karbonhidratlar

20.23 gr

Yağ

0.2 gr

Protein

1.2 gr

Vitaminler

Bir eşdeğeri vitamin.      (% 5) 40 ug

Tiamin (B 1 )       (% 2) 0.02 mg

Riboflavin (B 2 )                (% 3) 0.04 mg

Niasin (B 3 )        (% 6) 0.9 mg

Vitamin B 6         (% 6) 0.081 mg

C vitamini            (% 83) 69 mg

İz metaller

Kalsiyum             (% 2) 21 mg

Demir   (% 4) 0.48 mg

Magnezyum      (% 3) 10 mg

Manganez          (% 4) 0.084 mg

Fosfor   (% 3) 23 mg

Potasyum           (% 5) 250 mg

Sodyum               (% 0) 3 mg

Çinko    (% 1) 0,05 mg

Diğer bileşenler

Su           77.86 gr

HÜNNAP MEYVE DOĞAL KURUTMA ÜZERİNE KIRMIZIYA DÖNER.

KURUTULMUŞ HÜNNAP İÇERİĞİ

100 g başına besin değeri (3.5 oz)

Enerji    1201 kJ (287 kcal)

Karbonhidratlar

73.6 gr

Yağ

1.1 gr

Protein

3.7 g

Vitaminler

Bir eşdeğeri vitamin.      (% 0) 0 ug

Tiamin (B 1 )       (% 18) 0.21 mg

Riboflavin (B 2 )                (% 30) 0.36 mg

Niasin (B 3 )        (% 3) 0.5 mg

Vitamin B 6         (% 0) 0 mg

C vitamini            (% 16) 13 mg

İz metaller

Kalsiyum             (% 8) 79 mg

Demir   (% 14) 1.8 mg

Magnezyum      (% 10) 37 mg

Manganez          (% 15) 0.305 mg

Fosfor   (% 14) 100 mg

Potasyum           (% 11) 531 mg

Sodyum               (% 1) 9 mg

Çinko    (% 2) 0.19 mg

Diğer bileşenler

Su           19.7 g

USDA Veritabanı girişi bağlantı

Birimler

ug = mikrogram  • mg = miligram

Bağışıklık sistemini güçlendiren meyvelerinde şeker, tanin ve müsilajlı (eksopolisakkarid) maddeler bulunmaktadır.

KURUTULMUŞ HÜNNAPIN KULLANIMI

Güneşte kurutulan meyveleri bazı yörelerde salatalara konulur, reçeli de yapılır. Kabızlık ve uykusuzluğu giderdiğine, karaciğeri güçlendirdiğine dair bilgiler de mevcuttur.

Kurutulan olgun meyveler çerez olarak çay ile tüketilebilir.

TIBBİ KULLANIM

Geleneksel tıpta da kullanılmaktadır.

Geleneksel tıpta da soğuk algınlığı, grip ve öksürük tedavisinde, diğer bitkisel ilaçlarla birlikte kullanılır.

Hünnap yapraklarında bir bileşik, tatlı bir tat algılama yeteneğini bastırır.

Yatıştırıcı bir özelliği olduğu düşünüldüğünden, stres tedavisinde de kullanılmaktadır.

HÜNNAPIN MUTFAK KULLANIMI VE DİĞER KULLANIM ALANLARI

Kurutulmuş meyve genellikle çerez olarak ya da kahve ile yenir.

Çin ve Kore’de; cam kavanozlarda hünnap meyvesi içeren, şekerli çay şurubu üretmek, yaygın bir gelenektir.

Ayrıca doğrudan çay şeklinde de yoğun olarak tüketilmesinin yanı sıra, reçel ve marmelat şeklinde de yenilmektedir.

Hünnap meyve suyu ve hünnaptan yapılan sirke de bu ülkelerin vazgeçilmezleri arasındadır.

Batı Bengal ve Bangladeş’te turşu yapmak için kullanılır.

Çin'de ve İtalya’da hünnap meyvesi şarap yapımında kullanılmaktadır.

Meyve, Çin mutfağı içinde geniş bir yelpazede, önemli bir yer tutmaktadır.

Lübnan, Ürdün ve diğer Orta Doğu ülkelerine yemekten sonra aperatif meyve olarak veya bir tatlı yanında yenir.

Madagaskar, hünnap meyve, taze yenir veya kurutulur.

Hünnap balı ise çok değerli bir bal olarak bilinmektedir.

Himalaya ve Karakurum bölgelerinde, gençler güzel kokulu hünnap çiçeklerini şapkalarına takarlar.

Geleneksel Çin düğün töreninde hünnap, genellikle, doğurganlık için yeni evlilerin odasına yerleştirilir.

Kore'de, üflemeli çalgıların ahşap kısmını yapmak için de kullanılmaktadır.

Bugün sizlere ülkemizin henüz çok iyi tanımadığı ama dünyanın çok uzun zamandan beri bildiği ve çok yaygın bir yelpazede kullandığı bir ağaçtan ve onun meyvesinden bahsetmeye çalıştım.

Yararlı olması dileğiyle yazımı noktalıyor, sağlıklı bir ömür diliyorum.

Saygılarımla.

Prof. Dr. Nazan Apaydın Demir

Muğla