Bizans siyasetinde Theodoranın rolü'ne genel bir bakış

Roma imparatorluğu Avrupa’da kurulan ve kıtaları aşan ilk büyük devlet olma ayrıcalığına sahiptir. Roma siyasi, sosyal ve kültürel yönlerden dünya tarihinin seyrini etkilemiştir. Roma hukuku ve Roma şehir mimarisi, ardından kurulmuş olan pek çok devletin prototipi olmuştur.

Kavimler göçü ile birlikte Roma imparatorluğu doğu ve batı olmak üzere ikiye bölünür. Seminerimizin konusu olan Doğu Roma İmparatorluğu yani Bizans, varlığını Anadolu’da başkenti Konstantinopolis’te on asır süresince varlığını sürdürmüştür. Bizans yönetimi Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde bu dinle mücadele ederken Milano fermanıyla Hıristiyanlık dinine özgürlük vermiştir. Bu çerçevede Bizans imparatorları içerisinde en etkili olan Jüstinyen siyasi amaçları için kullandığı Hıristiyanlığı, en zirve dönemini yaşatmıştır. Nitekim Ayasofya bunun en bariz örneğidir. Justinyen askeri, ekonomik, siyasi ve kültürel olarak Bizans hâkimiyetinde olan bölgeleri mamur kılmıştır. Jüstinyen’in takip ettiği strateji ve Bizans yönetimindeki rolü Bizans tarihinde halefleri olacak olan imparatorlar içinde örnek olma özelliğini taşımıştır.

Nihayetinde Jüstinyen’in karısı olan Theodora Bizans tahtının ve Justinyen üzerindeki etkisi imparatorluğun kaderini etkilemiştir. Sirklerden saraya girmiş olan Theodora Bizans’ta yeşiller ismiyle avam halkın temsilcisi olan bu partiye ilk başlarda yakınlık göstermişse de ilerleyen dönemlerde gördüğü haksız durumlar karşısında bu partiye sempatisini kaybetmiştir. İmparatoriçe olan Theodora daha önceki hayatında ailesine ve kendisine yeşillerin yapmış olduğu haksızlıklara tepki olarak soyluların mavileri desteklemiştir. Bizans yönetiminin yanlış uygulamaları toplumda bir nefret ve muhalefetin birleşmesine sebep olmuştur. Bu sebepten dolayı muhaliflerin isyan girişiminde bulunmuşlardır.

Nika isyanının çıkmasında etkili olan maviler ve yeşiller isimli grupların yürüttüğü muhalif propagandalar olmuştur. Theodora’nın Nika isyanındaki cesur çıkışıyla “Sezar sen kaçmak istiyorsan, işte meydan paran var, gemiler hazır. Fakat ben sebat edeceğim benim için imparatoriçelik elbisesi en güzel kefendir.” sözlerinden cesaret alan Justinyen ve taraftarları isyanı bastırarak tahttaki ömürlerinin uzamasını sağlamıştır.  Theodora Bizans yönetiminde siyasi olduğu kadar kültürel ve sosyal hayat üzerinde de son derece etkili olmuş, uygulamaya soktuğu kadın hakları gibi reformlarla toplumsal hoşgörüyü sağlamıştır. Kadınların ticari hayata katılımını sağlayarak ticari özgürlüklerini pekiştirmiş herhangi bir haksızlığa maruz kalmalarının önüne geçerek eşit bir hukuk getirmiştir. Kadınların aile içerisindeki konumlarını da düzenleyen Theodora kadının salt bir madde olarak değil kocası üzerinde hakları olan bir durumu sağlamıştır.

Theodora’nın Bizans iç ve dış siyasetinde yürüttüğü faaliyetler Bizans devlet tarihinin önemli kırılma dönemlerini oluşturmuştur. Bizans komutanlarından belaserius’un Justinyen tarafından Avrupa’daki ostrogostlar ile Afrika’daki Vandalları yok etmeye yönelik seferlerini engelleyerek devletin sınırlarını buralara ulaşmasını engel olmuştur. Theodora’yı bu düşünceye götüren sebep belaserius’un Avrupa gibi stratejik ve Afrika gibi tahıl ambarı olan bölgeleri tamamen ele geçirmesinin ardından Bizans’tan daha büyük bir devlet olarak kendilerine son vereceği korkusunu taşımıştı. Ancak Belaserius’un sefer sonrası geri çağrıldığında ortaya çıkan gerçekte komutanın böyle bir düşüncesinin olmadığı öğrenilmişti.

Justinyenin hristiyanlık dini üzerindeki etkileri ve hizmetlerine aynı şekilde Theodora da kiliseler ve din adamlarının koruyarak daha ileri boyutlara taşımıştır. Toplumun farklı kesimlerine hitap eden kiliseler inşa etmiştir. Hayatının ilerleyen dönemlerinden Hıristiyanların etkisine daha fazla giren Theodora dindar bir hayat yaşamıştır.

Sonuç olarak Bizans imparatorluğu Roma’dan ayrılmasıyla birlikte Latin etkisinden Grek etkisine girerek Anadolu medeniyetini şekillenmesinde öncü bir rol oynamıştır. Bizans imparatorları başta İstanbul olmak üzere pek çok önemli şehirleri, kültür merkezleri yapmıştır. Orta çağ da taht yönetimindeki etkinliği ve bir kadın olarak farklılığı ile Theodora Bizans imparatorluğunun en dikkat çekici imparatoriçesi olmuştur.