Bizden birileri-Şempanzeler

Ölen arkadaşlarının yakınlarına taziyeye gidiyorlar. Kavga ettikten sonra birbirlerini teselli ediyorlar. Tahtaya çekiçle çivi çakmadan önce, çivinin iki ucunu da kontrol edip yassı ucunu kullanıyorlar. Konuşmayı öğrenmemekte ise ısrarlılar, o da bizden bir farkları olsun diye yani…

“Bonobo” ve “bayağı şempanze” olarak ikiye ayrılan şempanzeler, insandışı primatların en savaşçısı, en vahşisidir. Cinayet işleme, birbirlerine tecavüz etme gibi kötü huyları vardır. Kel kafalı, cüce, uzun tüylü gibi farklı türlerde şempanzelere rastlansa da bu hayvanların ortak özelliği bize çok benzemeleridir. Tip olarak benzemelerinin yanı sıra, “hem huyundan, hem suyundan” durumu da var.

Burada bahsi geçen ve “bayağı şempanze” grubundaki, insan genomu ile %99, 5’lik şaşırtıcı bir benzerlik taşıyan şempanzeler yerden 8-9 metre yüksekte, bir ağacın üzerinde, dallardan oluşturdukları barınaklarında yaşarlar. Barınaklarının yanındaki yiyecekler azalmaya başlayınca, başka bir yere taşınır ve orada yeni bir yuva hazırlamaya koyulurlar. Çok eşli yaşamayı etik olarak sakıncalı bulmayan erkek şempanzenin işgal ettiği ağacın etrafındaki ağaçları haremindeki dişiler işgal eder. Toplu olarak yaşayan şempanzeler genelde aynı ailedendir.

Fildişi Sahilleri’ndeki Tai Milli Parkı’nda 2 yıl süren bir araştırmaya göre, dişi şempanzelerin, kendilerine et getiren erkek şempanzelerle çiftleşmeye daha hevesli oldukları görülmüştür. Bunun farkında olan erkek şempanzeler de daha çok et getirerek çiftleşme sayılarını arttırmaya çalışırlar. İngiliz araştırmacıların elde ettiği bulgulara göre ise dişiler, erkekle cinsel ilişki sırasında diğer dişi rakiplerinin dikkatini çekmemek, eşlerini onlara kaptırmamak için sessiz kalmaya özen göstermektedir. Zaten 4-5 saniye süren bu münasebette, dişilerin hedefi en güçlü, en karizmatik ve döşü kıllı erkek yerine, oldukça fazla sayıda erkekle beraber olmaktır. Bu sayede doğacak çocuğun babası belli olmaz ve “bu benim yavrumdur herhalde” diye düşünen birkaç erkek tarafından bu yavru korunma altına alınır. Doğan yavrunun babasının belirsiz olmasının yarattığı kafa karışıklığı, bebek şempanzenin tüm yetişkinler tarafından korunmasını sağlar.

Diğer bir araştırma, kavga eden şempanzelerin teselli edilmesiyle kendilerine geldiklerini göstermiştir. Bir grup şempanze içindeki iki üyenin yiyecek, çitleşme gibi nedenlerle kavgaya tutuştuğunu düşünün. Kavga dışındaki bir diğer üye, arkadaşının yanına gelir, onu okşayarak, öperek ya da oyunlar üreterek teselli etmeye, keyfinin yerine gelmesini sağlamaya çalışır. Yardım eden üye, genellikle kavgacının yiyeceğini paylaştığı, ya da birlikte oynadığı bir arkadaşıdır ve tesellinin ardından kavgacının morali düzelir ve normal faaliyetlerine devam eder.

İngiltere’deki Stirling Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma ise, şempanzelerin ölüm olgusunun farkında olduğunu göstermiştir. Araştırmaya göre, şempanzeler, yakınlarından biri ölüm döşeğindeyken ilgilerini arttırıyor, onu kaybettiklerinde de derin acılar yaşıyor. İskoçya’daki yaşlı bir dişinin ölmeden önceki son günleri incelenmiş, onunla yaşayan şempanze grubunun hareketleri gözlenmiştir. Ölüm döşeğindeki dişinin etrafında daha çok vakit geçiren şempanzeler, onu rahatsız etmemek için sessiz durmaya özen göstermişler, okşamışlar ve dostluk belirtisi olarak da parazitlerini temizlemişlerdir. Arkadaşları öldükten sonra da topluca annesine taziye ziyaretine gitmişler; onu da okşamış, parazitlerini temizlemiş, geceyi yanında geçirmişlerdir.

Şempanzelerde bile bir vefa, düşüncelilik, incelik var. Cinsellik onlar için de önemli bir mevzu. Kafayı kullanan tek tür insan değil işte. Ve hayat yine çok garip…