Bizim Hoca

Başlıktan anlayanlar vardır muhakkak ki bu yazımın baş kişisi  dini bir şahsiyet olarak bildiğimiz, iyi bir hatip olan ve ziyadesiyle benim sevdiğim hikaye anlatıcısı olma yönüyle tanıdığımız Nasreddin Hoca’dır.

Güldürürken düşündürür Bizim Hoca; en klasik tabirle. Günümüzde kara mizah olarak adlandırdığımız trajikomik karikatürlerin 10’lu yüzyıllardaki halidir. Bir nevi o günün “dost acı söylercisidir” şu günlerde bile halen geçerliliğini yitirmeyen hoca fıkraları.

Bizim Hoca 12. Veya 13. Yüzyılda yaşadığı varsayılan bir zattır. Birçok ab-ı hayat içmiş şahsiyet gibi onun da doğumu, ölümü veya hayatı ile ilgili çok fazla bilgimiz yoktur. Akşehir’deki türbesinde D.1208 Ö.1284 yazar. Ne kadar doğrudur bilemiyoruz, çok da önemli değildir zaten.

Bizim Hoca diyorum da, Nasreddin Hoca ne kadar bizimdir?

Evrensel bir şahsiyet olduğu kesindir. Uygurlar 12. Yy’da yaşadığını, Özbekler Buharalı, Araplar Bağdatlı olduğunu savunurken ülkemizde Akşehir’e mâl edilir. Akşehir’de her yıl 5-10 Temmuz arası 1959 yılından bu yana en eski festivallerden olan Nasreddin Hoca Şenliği düzenlenmektedir. Nasreddin Hoca Turizm Derneği tarafından yapılan bu festivalde birçok gönüllü insanın emeği de yadsınamaz.

Prof.Dr.İrfan Ünver Nasrattınoğlu, Unesco’nun “Nasreddin Hoca ve Kahkaha Yılı” ilan ettiği 1996 yılında Nasreddin Hoca’nın Dünyası adlı bir kitap çıkarmıştır. Bu kitaptan Nasreddin Hoca’nın çeşitli dünya ülkelerinde nasıl bilindiğiyle ilgili bilgiler ediniriz. Otuz ülkeden otuzaltı yazar kendi çerçevesinde ve farklı coğrafyalardan Nasreddin Hoca’yı değerlendirmiştir. Nasrattınoğlu, “Çin Halk Cumhuriyeti ve Uygurlarda Nasreddin Hoca ile İlgili Tespitler” bölümünü kendisi kaleme alır. Ve bölümün başında şöyle söyler:

“Nasreddin Hoca, bütün dünya milletleri tarafından tanınan ünlü bir Türk halk bilgesidir. Çeşitli milletler ona değişik adlar verseler bile o bizim Hoca’mızdır ve Türk’tür. Bir başka deyişle Hoca’mız, Atatürk’le birlikte, dünyada en çok tanınan Türk’tür… Hoca’ya bizim kadar, hatta bizden daha fazla sahip çıkan Çin Halk Cumhuriyeti ve SSCB(Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği)’de de Hoca’nın Türk kökenli olduğu inkar edilemez. Meselâ Çin’de Hoca Afandi(Efendi) adıyla bilinir ve onun Kuzeyli, yani Uygur olduğu vurgulanır. SSCB’de ise Hoca, Özbek’tir ve Buharalıdır… Yani Türk’tür.”

Yukarıdaki ifade Türklük adına gurur vericidir. Lakin Nasreddin Hoca’yı ne kadar benimsediğimiz tartışılır. Bugün Nasreddin Hoca bizimdir deriz fakat Nasreddin Hoca ile ilgili tüm hediyelik eşya, tesbih, tavla, magnet vb. her şeyi Çin’den ithal ederiz. Düşünürken gülmek serbest.

Nasreddin Hoca’nın kıssadan hisseleri, kara mizahla olan biteni sunarken hayatın akışıyla birleşmiştir bunca zaman. Ve birçok sanat dalında da yer bulmuştur. Tiyatro, sinema, müzik, resim, karikatür, heykel gibi sanat dallarında karşımıza çıkar.

Molier der ki “İnsan güldüğü kadar insandır.” Nasreddin Hoca da çevresinde olup biten nâ-hoş olaylara kayıtsız kalmayacak kadar bilinçli, bunları mizah çerçevesinde insanlığa sunup aynı zamanda da güldürürken insana insan olduğunu hatırlatan bilge bir şahsiyettir. Böyle bir şahsiyetin evrensel olması da insanlık için güzel bir şeydir.