Borsada bey(in) -3

Havalar sıcak ve yazma isteğim de çok yok bu nedenle daha önce ilk ikisini yayınladığım Borsada Bey(in) konulu makalemin üçüncüsünü gecikmeli olarak yayınlıyorum.

Geçen haftaki yazıdan sonra bazı okuyucularım beynin bu ön tarafın da net mesaj veren kısmın adını merak etmişler, bir okuyucum da Esra hanım, ABD’de yapılan bir araştırmada tahmin yapan maymun’un borsa uzmanından daha iyi performans gösterdiğinden bahsederek bahsettiğiniz beyninin ön tarafı maymunlar da daha mı çok gelişmiş diye kinayeli bir soru sormuş.

Öncelikle bahsettiğim beynin ön tarafındaki bu bölgenin adı Frontal korteks’dir(mantık, bilinç). İsim konusunu hallettikten sonra, maymun meselesine değinmek istiyorum. Bahsedilen maymunlarla yapıldığı söylenen araştırma etkin piyasa hipotezi içerisinde örneklendirilir.  Şimdilik hipotez kısmına hiç girmeden konumuz üzerinde devam etmek istiyorum. Etkin piyasa hipotezi hakkında önümüzdeki günlerde ayrıca bir yazı yazabilirim.

Maymunlar evrimcilere göre insanın en yakın atası olarak tanımlanır. Fakat insan beyni ortalama 1300 - 1500 gr arasında değişirken, bir şempanzenin beyni 400 - 500 gr kadardır. Tabi ki takdir edeceğiniz gibi bu fark sadece ağırlıktan da ibaret değildir. İnsan beynini şempanzelerden ayıran en büyük fark beynin ön tarafı Frontal korteks(mantık, bilinç)’in insanda gelişmiş olmasıdır. Bu beynin ön tarafındaki bölge insana has bir özelliktir. Sadece borsacılar için değil tüm herkes için hayati öneme sahiptir.

Tıbbın yeni yeni geliştiği dönemlerde doktorlar, beyin ameliyatları sırasında beynin çeşitli noktalarını elektronlarla uyararak vücutta beynin kontrol ettiği bölgeleri hareket ettirebiliyorlardı. Fakat bu bölge hiçbir uyarıya tek bir hareket bile vermiyordu. Yapılan araştırmalara göre ağır kaza yapmış beynin bu bölgesi zedelenmiş insanlar okuyabiliyor, yazabiliyor, hesap yapabiliyor, daha önceki mesleği neyse onu icra edebiliyordu. Bilim adamları yaptığı tüm testlerde olağan dışı hiçbir durum ile karşılaşmamışlardı.
Bu evrimciler için ‘İnsanın atası maymun da gelişmemiş olan bu bölge insanlarda yeni yeni evrimleşiyor’ anlamına geliyordu.

Evrimi kabul etmeyen bilim adamları çalışmalarını devam ettirdiler. Kazalarda beyninin bu bölgesi zarar görmüş insanların aileleriyle görüşmeler yaptılar. Böylece bu hastada ki değişimleri öğrendiler.

Hasta yakınları genel olarak, kazadan sonra başka biri oldu, bir başkasının üzüntüsüne kayıtsız kalıyor, tembelleşti, utanma duygusu gitti, insanlarla ilgilenmez, dikkatsiz, fedakârlık yapmaz, karar alamaz, gibi şeyler söylediler.

Burada çıkan sonuca göre bu bölge insana has bir bölgedir. Demek ki maymun ya da her türlü hayvanda diyelim ‘akıl vardır fakat mantık yoktur.’

Bu önemli soruyu cevapladıktan sonra önceki yazıdan devamla konumuza devam edelim.

Burada bahsedilen bu bölge mantık gerektiren anlarda karar vermemiz sağlar. Gerek refleks olarak gerekse de beyindeki duygu merkezinin gönderdiği sinyaller beynimizde bir denetlemeye tabi tutulur, yaptığımız veya yapacağımız olaya harekete devam edip etmeyeceğimiz noktasında karar verir.

Peki bu bölge sadece seçim yapma yetisine mi sahiptir?

Elbette hayır, karşılaşılan olaylar karşısında sürekli yeni hesaplamalar yapar, sıkıştığımız anlarda çözüm yolları üretir ve bu çözümlerin mantığa uygun olup olmadığını denetler ve panik durumlarında da paniği yaratan beyin sinyallerini etkisiz hale getirerek istenmeyen olumsuzlukların önlenmesine yardımcı olur.

Evet buradaki panik konusuna biraz daha devam etmek istiyorum, zira yatırımcıların mantıklı kararlar almasını engelleyen de çoğu zaman bu duygudur.

İnsan beynin de sürekli duygu merkezi ile frontal korteks(mantık, bilinç) karşılıklı bilgi paylaşırlar. Bir olaya karar verirken bu iki merkez aynı anda çalışır ve bir bütün olarak hareket eder. Bazı durumlarda beynin ön tarafı(mantık, bilinç) duygusal verileri sağlıklı değerlendiremez. Böyle durumlarda karar verme konusunda ciddi hatalar yapılabilir. Panik duygusunun aşırı arttığı durumlarda frontal korteks(mantık, bilinç) yanlış kararlar verir.

Mesela X hissesinde ciddi para kaybeden bir yatırımcı panikler, kaybettiğini Y hissesinde çıkartacağı ümidiyle elindeki senetleri satıp Y hisse alır, kaybettiği paraları Y hissesinde çıkartacağına inanır, kendince iyi borsacıdır, iyi analizcidir, iyi tiyo almıştır. Kaybettiklerini telafi etmeye çalıştıkça panikle yanlış kararlar verir ve yatırımcı sonuçta sermayesinin büyük çoğunu kaybeder.

Burada beynimiz bize bir komplo kurmuştur. Burada beyin için kazanmaktan çok kaybetme olgusu vardır. Beynimiz kaybettiğimizi geri kazanma isteğiyle yanıp tutuşurken, panikle yeni karar verir ve daha çok riske girer.
    
Burada yatırımcıların dikkat etmesi gereken nokta karar verirken nasıl karar verdiğini bir kez daha mantık süzgecinde geçirmek olacaktır. Unutmayın frontal korteksimiz (mantık, bilinç) çalıştıkça yaptığımız işlemler daha karlı olacaktır.

Ben askerî deha filân bilmiyorum. Herhangi bir zorluk önünde kaldığım zaman benim yaptığım iş şudur: Vaziyeti iyice tesbit etmek, sonra bu vaziyet karşısında alınacak tedbirin ne olduğuna karar vermek. M. Kemal ATATÜRK

Son söz; Akıl ve mantık sizi en güçlü yapabilir.

Sevgilerimle.
Özel Korkut ÖZTÜRK