Bosna topraklarına ilk geri dönen kişi : Fadil Banjanoviç

Bosna savaşı (1992-1995) sırasında evlerini zorla terk etmek zorunda kalan yüz binlerce Boşnak arasında ilk kez evine dönerek bir çığır başlatan  Fadil Banjanoviç, geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybetti. 13 Aralık 2011 Günü vefat eden Fadil Banjoviç henüz 49 yaşındaydı.

1992 Yılında Bosna savaşının başlamasının ardından Sırpların işgal ettiği bölgelerde, yüz binlerce Boşnak, doğdukları toprakları zorla terk etmek zorunda kaldı. Daha sonra DAYTON ANTLAŞMASI yapıldı.

Dayton Anlaşması, Hırvatistan Savaşı ve Bosna Savaşı'nı sona erdiren antlaşmadır. O zamanki Bosna-Hersek Devlet Başkanı rahmetli Aliya İzzetbegoviç, Sırbistan Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç ve Hırvatistan Devlet Başkanı Franjo Tudjman tarafından Kasım 1995'te ABD'nin Ohio eyaletindeki Dayton kenti yakınında uzlaşma sağlanmış ve 14 Aralık 1995'te de antlaşma resmen imzalanmıştır. Bu antlaşmanın arkasından 1996'da bölgelere NATO güçleri gönderilmiştir. Ayrıca Bosna Hersek kantonlara bölünmüş ve ülkenin %49'unu Sırp Cumhuriyeti (Republika Srpska) %51'ini Boşnak-Hırvat Federasyonu'nun (FBiH) kontrol etmesi öngörülmüştür. Ayrıca, Doğu Slavoniya'yı Hırvatistan'ın kontrol etmesi öngörülmüştür.

Gittikleri bölgelerde sığınmacı konumuna düşen Boşnaklar için geri dönüşler, işte bu Dayton Antlaşması ile garanti altına alındı. Ancak Boşnakların terk ettikleri bölgelere geri dönüşleri hiç de kolay olmadı. Daha önce kendilerine karşı katliamlar işleyen Sırp Çetnikler tarafından evleri yıkılan, arazilarine el konulan Boşnaklar arasında ilk kez Fadil Banjanoviç geri dönüşü başlatmıştı..

Bosna'nın doğusunda bulunan Sırbistan sınırındaki Zvornik'te 1 Haziran 1992 yılında 700 Müslüman Boşnak'ı, "insanlık dışı muameleye tabi tuttuktan sonra" tutuklayıp öldürmekle suçlanan, Sırbistan vatandaşı ve savaş zamanında Zvornik Belediye Başkanı olan Branko Grujic ile o dönemde bölgedeki Çetnik birliklerinin komutanı Branko Popoviç'in Belgrad'da yargılandıkları dava ise  karara bağlandı. Mahkeme, katliamın baş sorumlularından sadece Branko Grujic'e 6 yıl, Popoviç'e 15 yıl hapis cezası verdi

Kayıp Zvornikliler Derneği Genel Sekreteri Hakiya İsmayiloviç, AA muhabirine yaptığı açıklamada, savaşın başlarında Zvornik'te evlerinden toplanan ve kapatıldıkları toplama kamplarında 1 Haziran 1992'de Grujic ve Popoviç'in emriyle katledilen 700 kişiden 430'unun cesedine dahi ulaşamadıklarını belirtti.

Fadil Banjanoviç, daha önce yaşadığı ve savaş zamanında binlerce Boşnak'ın katledildiği Doğu Bosna'daki Zvornik kentine bağlı Kozluk kasabasındaki evine 1996 yılında geri dönmüştü.Bu  geri dönüşü, ülkede geniş yankı buldu. Banjanoviç'in geri dönüşünden cesaret alan diğer Boşnaklar da yavaş yavaş savaş zamanında terk ettikleri evlere geri dönmeye başladı.

Dönemin devlet başkanı merhum Aliya İzzetbegoviç de Fadil Bajanoviç'i bu davranışından dolayı tebrik ederek, çeşitli ödüller takdim etmişti.

''Gerekirse erik ağacının altına döneceğiz, ancak topraklarımızı terk etmeyeceğiz'' sözleriyle tanınan ve 4 Temmuz 1962 yılında Zvornik'e bağlı Kozluk kasabasında doğan Fadil Banjanoviç, 13 Aralık günü evinde geçirdiği kalp krizi sonucu yaşama veda etti.

Banjanoviç'in cenazesi, 14 Aralık 2011 de  Kozluk kasabasında düzenlenen törenle toprağa verilmiştir.

Bosna-Hersek'teki savaşın ardından özellikle Doğu Bosna'daki kentlerden sürgün edilen Boşnakların önemli kısmı, maalesef evlerine dönmedi. Türkiye başta olmak üzere, uluslararası toplum ve Bosna-Hersek devleti, söz konusu Boşnakların geri dönüşleri için çeşitli projeler yürütüyor.

 Bu projelerin Bosna için yeni umutlar olacağına inanıyorum.