Bu makineyi tanıyor musunuz?

Bilgisayar başındasınız. Birkaç sayıyı toplamak istiyorsunuz. Örneğin 29 ile 8 sayılarını toplayacaksınız. Aslında aklınızdan 37 olduğunu biliyorsunuz. Ama yine de bilgisayarın hesap makinesi kısmını açıp, önce 29 yazıp, artıya basıyorsunuz, sonra da 8 yazım artıya basıp, eşit işaretine bastığınızda 37 sayısını görüp emin oluyorsunuz.

Halbuki okul zamanında matematiğin temeli olan dört işlemi elle yapardık. İsterseniz o günleri hatırlayalım ve aşağıdaki sayıları toplayalım.

2339

1239

Dokuz, dokuz, altı, yirmidört eder,  4 ü yazalım, elde var iki, üç, üç, beş, onüç 3 ü yazalım, elde var, bir, üç, iki, sekiz, ondört 4 ü yazalım, elde var bir, iki, bir, yedi, 11….yani 11434 bu işlemin toplamı oluyor. En son ne zaman böyle bir toplama yaptınız?

Hatırlamıyorsunuz değil mi?

Markete  gittiğimde birkaç şey alacaksam, cebimde de kredi kartım var ya, bir bakıyorum, kasada çıkan hesap, tahminimden çok fazla. Yani o an ihtiyacım olmayan şeyleri de almışım.  Kasa fişini gözümle bir kontrol ediyorum.  Acaba fiş de bir hatamı var diye? Yani kafadan sayıları yuvarlayarak topluyorum. Hata olması çok zayıf bir olasılık değil mi?

Aslında öyle de, bir seferinde üç parça mal almıştım. Kasa fişini gözümle kontrol ettim, toplam yanlıştı. Kasadaki kıza bu hesabın yanlış olduğunu söyledim. Meğer kız, benden önceki müşterinin kasa fişini vermediği gibi, onun aldığı bir kalem malın tutarını, makinenin içinde unutmuş, o  malın bedeli de  benim fişin içine girmiş. Farkına varmasam, o kişinin yaptığı alışveriş tutarını da ben ödeyecektim. Yani kasa fişleri de hatalı olabilir. Aklınızda olsun.

İş hayatına ilk atıldığımda hesap makinesi olarak yanda gördüğünüz Facit marka mekanik bir hesap makinesi vardı. Şimdiki bilgisayar çocukları o makineyi bilmezler ama, belli yaşa gelmiş kişiler o makineyle çok hesap yapmışlardır.  Nostalji olsun diye o makinede nasıl dört işlem yapıldığını anlatayım. Bilmeyenler öğrenir. Bilenler de hatırlamış olurlar böylelikle.

Toplama yaparken, toplayacağınız rakamları makineye yazıyor, kolu aşağıdan yukarıya doğru çeviriyorsunuz, sayılar yukarı çıktıktan sonra baş parmağınızın bulunduğu mandalla yazdığınız rakamı sıfırlıyor, sonra toplayacağınız ikinci sayıyı yazdıktan sonra kolu bir kere daha çevirdiğinizde, üst camlı bölmede sayıların toplanmış olduğunu görüyorsunuz.

Eğer çıkarma yapacaksanız, büyük sayıyıı yukarı aldıktan sonra, çıkaracağınız sayıyı yazıp, bu defa kolu yukarıdan aşağıya ters olarak çevirdiğinizde camlı bölmede kalan sayılar, çıkarma işleminin sonucu oluyor.

Çarpma işlemi ise örneğin 89600 sayısını 999 ile çarpacaksınız. Makineye 89600 sayısını yazıyorsunuz. Makinenin kolunu dokuz defa çevirdikten sonra, makinenin sol tuşuna basarak onlar hanesi için kolu dokuz defa daha çeviriyor, tekrar makinenin sol tuşuna basıp, bu defa yüzler hanesi için kolu dokuz defa daha çeviriyorsunuz ve işlemin sonucunu camlı bölmeden görüyorsunuz. Sanki bir spor salonunda lobut çeviriyormuşsunuz gibi.

Bölme işlemi,  bölünecek sayıyı yazıp, yukarıya alıyorsunuz, böleni ise makinenin hareketli kısmında tutup, kolu ters çevirmeye başlıyorsunuz. Kolu ters çevirirken bir zil sesi duyuyorsunuz, o sesi duyunca kolu bu defa düz olarak çevirip, bir zil sesi daha duyuyorsunuz, o zaman makinenin sol tuşuna basıp, kolu tekrar ters çeviriyorsunuz , ta ki, bir zili sesi daha duyana kadar, zil sesini duyduktan sonra kolu tekrar düz çeviriyorsunuz. Böylelikle işlem devam ediyor.  Peki ondalık sayıları nasıl ayırıyor makine? O ayıramıyor, onu siz kafanızda hesap ediyorsunuz. 

Bir örnek vereyim.

Bu yılkı rakamlarla geçen yılın rakamlarını kıyasladığınızda artış oranı nedir?

Geçen yılın bilanço toplamı,     Bu yılın bilanço toplamı      Fark       Artış yüzdesi.

   2356092                                            2690250                      334158           % 12

Onun muhakemesi 2690250 nin yüzde onu 269025 olursa çıkan sayı 12 olduğuna göre, artış oranı yüzde on ikidir. Bu sayılar çıkan sonuçlara göre binde veya on binde de olabilir. Şimdiki makineler bunu zaten kendiliğinden veriyor.

Eğer Facit mekanik makinede yanlış bir rakama basmışsanız çıkan, sonuç da yanlış olabilirdi. Bunun kontrolü ise o yekunları tekrar çekmekti.

Daha sonra şeritli makineler çıktı. O makineler önce kolluydu. Sonra elektrikli oldu. En azından şeritlerden hesapları kontrol edebiliyorduk.

Elektronik hesap makineleri ise her şeyi kolaylaştırmıştı. Cepte taşınanlar, masa üzerinde kullanılanlar, yüzdeleri hesaplamakla kalmıyor, karekök gibi  bir çok fonksiyonları da içinde barındırıyordu.

Şu anda bilgisayar içinde kullandığımız digital makineler ise onların bir ileri aşamasıydı.

Günümüzde aynı anda birçok işlem yapmak için ne yapıyoruz?

Microsoft Office programından Excell’i açıyoruz. Örneğin 100 daireli bir sitenin geçen yılki bütçesinde dairelerin hisselerine ve enflasyona göre ayrı ayrı aylık, ve yıllık bütçe yapmak gerektiğinde birkaç rakam değiştirerek,  100 dairenin ayrı ayrı ödemeleri, apartmanın bütçesi, harcama kalemlerinin değerlerini bulmak için enter’e basmak yetiyor.  Bir saniye sonrasında sonuçlar karşınızda.