Bursa'da Orhan Veli Kanık

Küçüğüm daha, Bursa'dan ilk defa şehir dışına çıkışımı hatırlıyorum. Ailece Gemlik’e gitmiştik, akraba ziyareti idi… Gerçi o zaman ‘Gemlik neresi?’, ‘ Bursa neresi?’ bilmiyorum. Babam ısrarla "Oğlum bak tepenin ardında deniz var" dediğini hatırlıyorum, bir de baktım gerçekten tepenin ardında o güzel denizi gördüm çok mutlu olmuştum. Bir daha ki gidişimizde tepenin ucunda eski püskü bir tabela gördüm babama "Burda ne yazıyor baba?" diye merakla sorduğumu hatırlıyorum. Babamın ağzından o güzel sözler döküldü.

 

"Gemliğe doğru denizi göreceksin; sakın şaşırma" dedi ve ekledi "yazan Orhan Veli Kanık... Hayatımda İlk defa Orhan Veli Kanık adını Bursa - Gemlik yolunda duydum aslında böylece Orhan Veli Kanık ile Bursa - Gemlik yolunda tanışmış olduk. İşte o zaman bu dizeleri yazan adamın kim acaba sorusu yıllarca aklıma takıldı.

Sonra gerçek hikayeyi öğrendim. Aziz Nesin tutumluluğu ve aynı zamanda imza için çağrıldığı her yere gitmesi ile tanınan bir yazar... Müjdat Gezen'in kullandığı araba ile Bursa'dan Gemlik’e girerken tam tepeye yaklaşırken şu uyarıyı yapar;

"-önümüzdeki tepeyi aşınca denizi göreceksin. Sakın şaşırma…" Buna rağmen tepeyi geçince büyük bir şaşkınlık kaplar Aziz Nesin'i... Hatta sağ elinin parmağını ön cama çarpar, denizi gösterip "aaaa! deniz..." diye bağırır. Aslında 1942 yılında yazdığı şiirle Aziz Nesin'i uyaran kişi de orhan veli'den başkası değildir...

 

Biraz Orhan Veli Kanık 'ın hayatından bahsetmek istiyorum. Babası Veli Bey, Cumhuriyet'le birlikte Cumhurbaşkanlığı Armoni Orkestrası'nın şefliği yaptı. Konservatuvar'da profesörlük, Ankara Radyosu'nda müdürlük yaptı. Kardeşi yazar Adnan Veli (1916-1972) yaşadı.

Orhan Veli şiirlerinde dediği gibi İstanbul'da doğdu, İstanbul'da öldü. İlkokula Beşiktaş Akaretler İlkokulu'nda başladı

Galatasaray Lisesi'nin ilk kısmına geçti, beşinci sınıfı Ankara Gazi İlkokulu'nda okuyarak ilkokulu bitirdi. Ortaokul ve liseyi de Ankara'da okuyan Orhan Veli, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'ne girdi. İki yıl sonra buradan ayrılarak çalışma hayatına başladı. Bir yıl kadar yardımcı öğretmenlik yaptı. PTT Genel Müdürlüğü'nde çalışırken (1936-1942), askere alındı. Yedek subaylığı Bolayır'da geçti.

Milli Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosu'na çevirmen olarak girdi. İki yıl sonra ayrılarak, 28 sayı yayımlanan Yaprak dergisini çıkardı.

 Orhan Veli, 1950'de Ankara'da yaşadığı zamanlarda bir kaza geçirdi. Karanlık bir sokakta, belediyece açtırılan, ama çevresine hiçbir işaret ve lamba konulmayan bir çukura düştü.  Başı zedelendi. İki gün sonra İstanbul'a geldi.

Bu olaydan sonra Orhan Veli'nin kardeşi Adnan Veli Kanık şöyle yazdı: " ... Vücudundaki sızılardan şikayet ediyordu. 14 kasım salı günü bir arkadaşının evinde öğle yemeği yerken fenalık geçirdi. Hastaneye kaldırıldı. Beyninde damar çatlaması yüzünden başlayan baygınlığının nedeni ilkin hekimler tarafından anlaşılamadı. Alkol zehirlenmesine karşı tedavi yapıldı. Saat 20'de komaya girdi. Bütün gayretlere rağmen kurtarılamayarak Cerrahpaşa Hastanesi'nde hayata gözlerini yumdu."

İlkokulda iken şiire başlayan Orhan Veli, öğretmenlerinden çok destek gördü.

 

Orhan Veli'nin düzyazıdan şiire geçmesinde, kendisinden iki sınıf önde olan Hıfzı Oğuz Bekata'nın etkisi oldu.  Nahit Sırrı Örik'in desteği ile de şiirleri Varlık dergisinde yayımlandı. Bunların bazısı "Mehmet Ali Sel" takma adı ile yayınlandı.

Orhan Veli, zamanında dönemin İnsan, Ses, Gençlik, Küllük, İnkılapçı Gençlik gibi dergilerine de yazdı (1936-1942). Moliere'den Rimbaud'ya, La Fontaine'den Musset'ye uzanan birçok çeviri yaptı.

İlk kitabını yine liseli arkadaşlarıyla birlikte (Oktay Rifat, Melih Cevdet), Garip adıyla çıkardı (1941). Bu kitapla birlikte şiirimizde "Garip akımı" "Garip Şiiri" diye adlandırılan bir yeniliğin de kurucusu oldu. Daha sonra çeşitli şiir kitapları çıkardı, düzyazıları ve çevirileri yayımlandı. Varlık başta olmak üzere çeşitli dergi ve gazetelerde yazdı.

Bu yazıyı yazmama en büyük sebep büyük ustadın doğum günü 13 Nisan olmasından dolayı az da olsa hatırlamak hatırlatmak. Orhan Velinin hayatı bu sayfalara sığmaz, moralim azıcık bozuk ise veya enerji toplamak istediğim zaman Orhan Veli'nin şiirleri ile moralimi düzeltiyorum.  Askerde iken başucu kitabım Orhan Veli şiirleri idi. Size de tavsiye ederim. İyi seyirler.

 

Gemlik'e Doğru Denizi Göreceksin Sakın Şaşırma - Home | Facebook

Yazımı Orhan Velinin bir şiiri ile bitirmek istiyorum.

 

 

İstanbul’da Boğaziçi’nde

Bir garip Orhan Veli’yim

Veli’nin oğluyum

Tarifsiz kederler içindeyim

Urumeli Hisarı’na oturmuşum

Oturmuş da bir türkü tutturmuşum

İstanbul’un mermer taşları

Başıma da konuyor martı kuşları

Gözlerimden boşanır hicran yaşları

Edalım;

Senin yüzünden bu halim.

İstanbul’un orta yeri sinema

Garipliğim, mahzunluğum duyurmayın anama

El konuşurmuş, görüşürmüş bana ne

Sevdalım…

Boynuna vebalim

İstanbul’da, Boğaziçi’ndeyim

Bir garip Orhan Veli’yim