Çapraz Medya-da / -lı Çapraz Tipli Çapraz Anlatılar: Giriş

Kısa film, reklam, klip, jenerik, fragman ve bilgisayar oyunu demosu (artık o da (tiyatrosal olarak nominal olarak kullanılan anlamsal sinemasal olarak) fragmanı) türlerinin birbirine  geçişimleri; hem bir senteze, hem de bir dekadansa karşılık geliyordu. Yıl 1995-2005 için diyelim.

Sonra yeni gelişmeler oldu:

2005-2010 arasında, ölen bir (veya çok, artı tam veya küsur) kültürün son parıltıları (ve biraz da dekdanas) olarak çapraz medya türleri ortaya çıktı. Sonra bunların bir bölümü rönesans da kılındı.

Gerekli referans linkleri:

http://en.wikipedia.org/wiki/Cross_media

http://en.wikipedia.org/wiki/Fictional_crossover

http://en.wikipedia.org/wiki/Fictional_crossovers_in_video_games

http://en.wikipedia.org/wiki/Fictional_crossover#Comics

http://en.wikipedia.org/wiki/Fictional_crossover#Film

Bu makalelerden görülebileceği üzere, konunun ilklerinin zamanı,  epeyi eski geçmişe dayanmakta. Şu anda ise, yepyeni bir sanat dalı sentezlenmesi ve düşünce-öteye yol alınması sözkonusu.

Konu, bir film örneği üzerinden irdelenecek: ‘Wreck-It Ralph’.

http://www.imdb.com/title/tt1772341/?ref_=fn_tt_tt_4

http://en.wikipedia.org/wiki/Wreck-It_Ralph

Öncelikle, konunun ilk örneğinin bir çizgiroman, bir bilgisayar oyunu firmasından değil de, bir Yanki faşisti çocuk filmi yapımcısı olan bir şirketten, Wald Disney’den gelmesi gerçekten çok komik bir durum.

Tabii bu durum, daha da komikleşiyor:

Bu konunun şu anda / bundan sonra patenti alınamaz olmalı. Yani, Walt Disney yaklaşık 10 milyar dolarlık bir patent / telif hakkı için, 55 milyon dolarlık ciro ile yetindi. Bu; Lucas’ın bugüne kadar 5 milyar dolar kazandığı ‘Star Wars’ serisinin tüm haklarını, yine Walt Disney’e 4 milyar dolara satmasının komikliği ile birleşince, hoşgeldin büyük kardeşli yeni dünyanın dolar trilyoneri kendisi olmak yerine, nasıl başkasını yaptığı örneğinin ilki olarak onu tarihe geçirecek.

Gelelim anafikre:

Bir oyun kahramanı, oyunlar arasında yolculuğa (maceraya / kahramanlığa) çıkar.

Bakın bu, Capcom-Marvel işbirliğinden bambaşka bir şey.

Çapraz tiplemeli çapraz medyalardan da farklı bir şey.

Bu, bilgisayar oyun olmanın kendisi üzerine düşünebilecekken düşünemeyen ama bunun yapmanın yolunu imleyen bir örnek. Belki ilk örnek, belki değil. Bunun kanıtlanması artık imkansız, çünkü projenin temeli taa 1980’lere dayanıyormuş.

Bunun, ‘Bulut Atlası’ ile aynı yıla denk gelmesi raslantı değil: Bu kültürel açıdan yepyeni bir moment. Bir novum. Ancak, kimse henüz bunun bilincinde değil.

Filmin komedi olmakla sakarca imlediği bir şey var ki o epsilon başlangıç:

Bir oyunun cipciddi kuralları, öbür oyunda kopkomik olabilir. (Bunu aslında Huizinga çok çok dolaylı olarak imlemişti.)

Başka bir biçimde de söylenebilir:

Bir oyunun sıpsıkı örüntülü mantık örüntüsü, başka bir oyunda gepgevşek olabilir ve bu ‘A > B > C’ işlem geçişimini taşımaz. Yani, arada nicel değil, nitel bir fark vardır (ama hala çok çok nicel değişim, kendiliğinden nitel değişimdir, burada da: Örnekleyelim: Bir önermenin mantık örüntüsünü çok çok çok sıpsıkı yaparsanız, o artık mantık-öte ve düşünce-öte olur ki benim eylediğim de tastamam budur, bu metinlerde de).

Geçelim asıl başlığımıza:

‘Çapraz Medya-da / -lı Çapraz Tipli Çapraz Anlatılar’

Çapraz medyanın kendisi, çapraz anlatılara gereksinimi olduğunu önceden açımlamıştı:

“Çapraz medya yaklaşımı, öncelikle film, sonrasında film üzerinden oyun, kitap ya da televizyon dizisi tasarlama geleneğini bir kenara bırakmayı öngörüyor. Bu metotla, en baştan itibaren çeşitli medyalara uyarlanabilecek bir anlatım oluşturuluyor. Wille, neden bu yaklaşımı uyguladıklarını anlatıyor: “Bir yönetmen filmini yaptıktan sonra, bunun video oyununun da olması gerektiğini fark edip, bir tasarımcıdan bunu yapmasını istediğinde, ortaya çıkan sonuç, doğal olarak iyi bir video oyunu olmuyor. Çünkü öykü filme göre tasarlanmış oluyor. Bizim önerimiz şu: Hangi mecrayı kullanacağımıza önceden karar vermeliyiz. Bu şekilde, hem film, hem de video oyununa ilgisi olan kişilerle çalışabilirsiniz. Bu nedenle önce kurmak istediğiniz anlatımla işe başlamalısınız; filmle değil.”...”

http://tr.euronews.com/2013/03/11/video-oyunlari-film-endustrisinden-besleniyor/

Burada, yani filmde çapraz tiplilik, Ralph’ın oyunlar arası yolculuğu oluyor ki bu kurmaca-1-1,5-2-kurmaca bir örnek (yani artık kurmaca (n) örnekler peşindeyiz.). Ancak, Capcom-Marvel’deki ticari açıklık burada yok, yalnızca ima / çağrıştırma var, ticari kaygılar nedeniyle.

Çapraz tip, ‘Bulut Atlası’nda (roman ve film) en iyi sergilendi şimdiye dek yani ama o da 10 üzerinden belki 6 alabilir, daha çok değil.

Ancak, elimizde hala ‘Çapraz Medya-da / -lı Çapraz Tipli Çapraz Anlatılar’ yok. Bunun için, 3-5 derece daha ötede soyutlama düzeyleri gerekli.

İşte, Ralph bunu becerdi. Yolun giriş yönünü imlemeyi oldukça küsuratlı-kesinlikte hem de.

Bu metin bir girizgahtı. Hangi sanat ve alt-sanat örneklerinin hangi kahramanların hangi medyalarda, alt-medyalarda ve melez-medyalarda nasıl sergileneceği, şimdi yeni tasarımlar ve yeni tasarımcılar isteyen bir noktada.

Bilgisayar oyunu için bildiğim, tek düşünce-oyun olmaya yakınlık aday adayı olan ‘Catherine’:

Eğer olacaksa, edebi form için ‘Bulut Atlası’, özellikle metin içinden metin içine geçiş ve kesinkes geleceğe doğru bir vektör. (Bu yalnızca bir imleme, tercihim onu kullanmamak.)

İlk melezleme adımı içinse, Capcom-Marvel oyunu melezlemesi fragmanı (oyunu değil) önerilebilir. Üstelik, birkaç farklısı birden çok örnek oluşturmuş (bakınız Youtube).

Dipnot: ‘Tron’ (1982), bu konudaki arkaik-prototip örnek sayılabilir ve onun da yapımcısı Walt Disney imiş.

http://www.imdb.com/title/tt0084827/?ref_=fn_tt_tt_1