Çekilin yoldan, geliyor vatman [5]

Tarih 1 Nisan 1880’i gösterdiğinde, İzmir’de yıllardır ray üzerinde yük taşıyan vagonların sahibi “Dussaud Kardeşler Kumpanyası”, İzmir Valisi Mithat Paşa’nın ayrı raylar üzerinde tramvay işletme önerisini kabul ederek, boş vagonlarına koltuklar eklerler ve “Tramvaylı İzmir Yıllarını” başlatırlar...

İzmir sevdalısı Yaşar Aksoy’a göre, 1 Nisan 1880’de çalışmaya başlayan tramvaylar hem kentin içi ulaşım sorununu çözer, hem de yeni bir sosyal kaynaşma aracı olarak kent kültüründe derinlemesine bir yer edinir.

Vatmanlar ve anılarıysa hiç unutulmaz...

“Halkın ağzında bir tramvay tekerlemesi hiç silinmemecesine yerleşir böylece”:

“Dan... Dan... Dan... Çekilin yoldan... Geliyor vatman...”

Aksoy “hiç silinmemecesine” dese de, bu tekerleme de günümüzde unutulanlar arasına girmiştir...

Aynı zamanda, şu an semte adını veren Eşref Paşa, ulaşıma verdiği önemle, sadece şehrin yollarının genişletilmesine ve yeni caddelerin açılmasına yönelik çalışmalarla yetinmeyip, ulaşım alanında yatırıma da yönelmiştir. Açtığı yollardan biri, İzmir'in en uzun caddelerinden biriydi. Bu İkiçeşmelikden başlayarak, Yağhaneler’e kadar uzanan “Eşrefpaşa Caddesi”dir. Yaptırdığı cami kendi adıyla anılırken, semt de onun adını almıştır. İzmir yollarından çoğunun kesme taşla yaptırılması da bu döneme rastlamaktadır. En önemli girişimlerinden biri bugünkü Fevzipaşa Bulvarı’nın planlanmasıdır. Bu bulvarın açılışı ancak Cumhuriyet döneminde gerçekleştirilebilmiştir. Tramvay işletebilmek için alabildiği izinle, “Konak – Alsancak – Halkapınar” tramvay hattını yaptırmıştır. “Alaybey – Naldöken – Soğukkuyu” tramvay hattı inşaatı ise Eylül 1905 de başlamıştır.

18 Ekim 1928’de Konak – Güzelyalı hattına elektrikli tramvaylar yerleştirilir. Böylece kırbaç sesleri, yerini kampanadan danları’na bırakır. Elektrikli tramvaylar bir Belçika şirketi tarafından işletilir. 1943 yılında Nafia vekaleti, tramvay işletme hakkını satın alır ve Belediyeye devreder. Belediye işletme zorluğu çekince yeni bir yasa ile tramvaylar devletleştirilir.

Karşıyaka’da tramvayların Bostanlı ve Alaybey hatları 1935’te, Soğukkuyu hattı ise 1939’da kaldırılır.

6 Haziran 1954 günü, İzmir Belediye Başkanı Selahattin Akçiçek başkanlığında toplanan ESHOT komisyonu tramvayların kentten kaldırılmasını ve toplu taşımacılıkta Türkiye’de ilk kez “troleybüslerin” kullanılmasını karalaştırdı. Akşam saat 23.00’ten itibaren ekipler, rayları sökmeye başladılar.

Nihayet, Mithatpaşa’nın 1880 yılında 60 bin lira sermaye ile “atlı” olarak başlattığı, daha sonra 1928’de ‘elektrikli olan tramvaylı toplu taşımacılık’ sona eriyordu.

Böylece tramvaylar yerlerini, “Boynuzlulara” yani troleybüslere bıraktılar...

Şimdi herkesin kafasında sorular büyüyor. Yeniden tramvaya merhaba diyemez miyiz? İstanbul bunu başardı ve tramvay bazı hatlarda devreye girdi. Şöyle bir düşünelim. “Sahil Yolu” boyunca deniz kıyısından salına salına akıp giden tramvaylar, hem ulaşım sorununa ek bir çözüm hem de kentin soğuk yüzüne sıcacık bir ‘nostaljik motif’ olarak daha renkli bir İzmir kazanılmasında bir araç olamaz mı?

Güzelyalı’dan Konak’a.. Karşıyaka İskele’den Bostanlı’ya doğru niçin tramvaylar çalışmasın?

Evet soruyoruz.

San Francisco denince ne akla gelir? Tramvayları değil mi?

İzmir denince de bari ‘pembe tramvayları’ akla gelsin.”

Siz İzmir deyince ne hatırlıyorsunuz?

Hatırladıklarınız arasında ben de varsam, değmeyin keyfime...