Çerkes Adil Paşa’nın Tahsildarlık Günleri - Varlık Vergisi Dönemi Romanı

Komünist doktor hep doğu vilayetlerinde geçen sürgün yıllarından sonra Karabiga’ya tayin edilir. Atamayı yapanlar muhtemelen Karabiga’yı, ismindeki “kara”dan dolayı tam bir sürgün yeri sanmıştır.

Kasabada kolera salgınında ölenler olmuştur. Doktor bütün kasabalıya açık helaları kapatmalarını önerir ve bir süre sonra denetime çıkar. Halk doktorun öğüdüne pek de kulak asmamıştır.

Doktor,  Ziya Paşa’nın “Nush ile uslanmayanı etmeli tekdir, tekdirle uslanmayanın hakkı kötektir,” sözündeki tekdiri atlar, nasihatten doğrudan kötek aşamasına geçer, evine kapalı tuvalet yapmayan kasabalıya tekme, tokat girişir.

Dayaktan usanan kasabalı doktoru şikâyet eder. Savcılık, mağdurları rapor almaları için hastaneye sevk eder.

Kasabalı hastanede bir de ne görsün, rapor yazacak doktor, kendilerini haşat eden doktorun ta kendisi değil miymiş! Neyse ki doktor kendi suçunu örtbas etmez, yaralılar birer birer muayene eder, ne kadar darp izi varsa eksiksiz rapor eder.

Yaralılar o kadar çoktur ki, doktorun günlük mesaisi yetmez, bazı hastalar mecburen sonraki güne sarkar.

“İyi ama, ya yarına kadar iyileşirsek!” diye itiraz ederler olur.

“Merak etmeyin,” der doktor, “İyileşeni ben tekrar döver, rapor alacak kıvama getiririm…”

İşte Mahmut Şenol’un kaleme aldığı Çerkes Adil Paşa’nın Tahsildarlık Günleri yukarıdakine benzer onlarca ilginç ve komik hikâyenin yer aldığı ve 1942’de yürürlüğe giren Varlık Vergisi dönemini konu eden enfes bir roman.

Varlık Vergisi’nin ihdas edilmesiyle emekli asker Adil Paşa devletten tahsildarlık görevi talep eder. Devlet böyle bir görevi emekli askerine vermeyecektir de kime verecektir? Adil Paşa göreve giderken eski askeri üniformasını üzerine geçirir. Çok da etkili olur.

Kitap, Varlık Vergisi dönemini, tahsilatın nasıl yapıldığını, ödeme yapmayanların başına neler geldiğini merak edenler için hem iyi bir kaynak, hem de çok usta bir kalemden çıkmış eğlenceli ve mizahî bir roman. Kurtuluş Savaşı anıları da bonusu.

Cervantes’in DON KİŞOT’unu getirin gözünüzün önüne. Çerkes Adil Paşa’nın Tahsildarlık Günleri Don Kişot’un dört yüzyıl sonra kaleme alınmış yerli versiyonu. Zaten yazar bu etkilenmeyi kahramanın dilinden “Don Kişot ile Sancho’ya döndük. İspanyol üstadımız sanki bizi düşünerek yazmış,” cümlesiyle ifade etmiş.

Don Kişot yerinde Adil Paşa, Sancho Panza yerinde Beşir Onbaşı vardır. Adil Paşa’nın üniforması Don Kişot’un zırhından daha az koruyucu değildir. Don Kişot’u hayali sevgilisi Dulcinea del Toboso varsa, Adil Paşa’nın da hayali olmayan Lapsekili Melahat’ı vardır.

E, Don Kişot’u Don Kişot yapan kitaplarsa, Adil Paşa’yı da yine kitaplar Adil Paşa yapmıştır. O kitaplar ki, Adil Paşa’nın karısı, Don Kişot’un da hizmetçisi tarafından beylerinin beynini ambale etmekten sorumlu tutulmuş ve yakılmaya mahkûm edilmiştir.

Çerkes Adil Paşa’nın Tahsildarlık Günleri geçmiş anılara çok fazla yer vererek okuru zaman zaman ana konudan uzaklaştırsa da, ara sıra sıkıcı hâle gelse de, bazı hikâyeleri yarım bıraksa da keyifle okunacak, öğretici bir roman…

Yazarın kalemi romandan da iyi. Zaten tuğla kalınlığındaki kitabı okunur kılan unsurlardan biri de yazarının kıvrak kalemi.