Çin'de televizyon

Açıkçası oldukça geniş bir konuya başlık attım ve az da olsa Tayvan merkezli olarak Çin televizyon dünyasını sizlere anlatmak istiyorum. Öncelikle Çin dediğimiz ülke Türkiye'nin toprak olarak 10, nüfus olarak ise yaklaşık 20 katı büyük olan bir bölgeye işaret ediyor. Bu yüzden de kolay kolay anlatılabilecek ve anlanacak bir konu değil. Kıta Çin dediğimiz bölge Hong Kong, Makao ve Tayvan dışında kalan yerleri anlatmak için kullanılıyor ve bu bölgede TV tamamen tek partinin kontrolünde sağlanıyor. Bu yüzden de her türlü programın yayınlanmasına imkan yok. Devlet istediği gibi sansür ve yasak getirebileceği gibi, istemediği her hangi bir programı da ülkeye sokmayabiliyor. 

Çin'in diğer bölgeleri ve benin de TV şovları yaptığım yer olan Tayvan'da ise bağımsız bir programcılık anlayışı hakim görünüyor. Kıta Çin ile arasında siyasi sorunları olan Tayvan adasının programları oldukça renkli ve 45 dakikalık kısa şovlardan oluşuyor. Kıta Çin'deki izleyicilerin en sevdiği programların başında da Tayvan TV şovları geliyor. İnsanların konuşmaları ve kıyafetleri oldukça renkli ve Çinlileri eğlendirecek bir şekilde ekrada getiriliyorlar. Örneğin Tayvan'da çekilen KANG XI LAI LE isimli TV programının videoları Kıta Çin'in video sitesi olan Youku'da 100 milyondan fazla izlenmiş olmasıyla ne kadar büyük bir kitleye sahip olduğunu bir kez daha kanıtlıyor. 

Hong Kong'da da durum Tayvan'a benzer şekilde devam ediyor fakat Hong Kong'da konuşulan dil Çincenin farklı bir lehçesi olan Kantonca olduğu için Çin'in genelinde konuşulan Mandarin (ya da standart Çince diyebiliriz.) kadar yaygın olamıyor. Hong Kong'da kanalları da Tayvan'dan çok sayıda program alıp kendi kanallarında yayınlıyorlar. 

Tayvan'ın programları çok büyük yaratıcılık gerektirmeyen genelde sohbet içerikli şovlardan oluşuyor. Her sohbet programının bir konusu ve özel konukları oluyor. Bu konukların dışında programı sunan bir yada iki sununucun kontrolüne önceden içeriği belirlenmiş sohbetler ediliyor. Programların içerisine efekt olarak bizlere garip ve çocuksu gelen sesler ekleniyor ve programlar banttan yayınlanıyorlar. Tayvan'da canlı sohbet programının olmaması ise büyük kayıp olarak gözüküyor. Espriler genelde sade ve günlük sohbetlere yakın konulardan seçiliyor. Çincenin yazı dili zor olduğu için ekrana şov boyunca büyük büyük Çin yazıları geliyor ve özel ses efektleri ile program renklendirilmeye çalışılıyor. 45 dakikalık bir program için yaklaşık 90 dakika çekim yapılıyor ve beğenilmeyen yerler kayıt sırasında atılıyorlar. 

Neredeyse her sohbet programının içeriği aynı ve bu televizyonu yaratıcılık bakımından olumsuz etkiliyor. Bunun yanı sıra oldukça fazla gezi programı ve Kıta Çin'den alınan belgesel programlar yayınlanıyor. Yemekleri tanıtan programların sayısı da oldukça fazla, Tayvan'da çok önemli bir olay pek olmadığı için ana haber programları bile yemek haberleri ile dolduruluyor. Kıta Çin ise devlet kontrolünde son derece güçlü ve ciddi haberler yapıyor. Tayvan daha çok yerel ve ufak haberlerle gündemi dolduyor. Film yayınlayan Amerikan kanallarında bir çok yabancı yapım izlenirken, Çince kanalların bazılarında Hong Kong yapımı eski filmler yayınlanıyor. Tayvan'da 100'den fazla kanalın olması yüzünden insanlar açıkçası neyi ne zaman seyredeceklerini pek bilmiyorlar. Bu yüzden çok sayıda program çok uzun yayınlanamadan yayından kaldırılıyor. 

Tayvan'da dikkatimi çeken bir diğer özellik ise her kanalın ayrıca bir de şov kanalı isminde bir başka kanalının daha bulunması. Bu şov kanallarında günün 24 saati eğlence programları yayınlanıyor. TV stüdyoları oldukça küçük ve açıkçası çekim teknikleri çok özel değil. Fakat stüdyolar ve şovmenlerin giydiği kıyafetler oldukça renkli. Bayanların kıyafetleri ise oldukça seksi olmasına rağmen izleyenlerde her hangi bir tepkiye neden olmuyor. Çünkü Çinli erkekler bayanlara pek laf atmayan insanlar olarak tanınıyorlar ve burada seksi kıyafete yüklenen anlam Türkiye ya da diğer ülkelerdeki (Özellikle Ortadoğu) gibi değil. Bu yüzden izleyenler oldukça sakin ve tepkisiz bir şekilde programları izliyorlar. 

Kadın programlarında dram ve acı yaşayan aileler konuk oluyorlarsa da genelde içerik eğlence ağırlıklı geçiyor. Evlilik programları yayınlanmıyor, büyük para ödülü veren şovlar da yok. Batıdan alınmış bir TV formatı yok. Koca koca adamların çocukların oynadıkları oyunları oynayarak program sunmaları ise biz yabancılara oldukça tuhaf geliyor. Kıta Çin TV'leri Tayvan'dan çok sayıda yıldızı ekranlara getiriyorlar ve bu yıldızların bazıları Kıta Çin'de büyük paralara sunuculuk yapıyorlar. 

Kıta Çin ve Hong Kong'un yıldızları sık sık Tayvan'a gelerek şovlara katılıyorlar. Dizilerin süreleri çok aşırı değil ve konular da çok fazla karmaşık olmayan hayat kesitlerinden seçiliyor. Japon ve Kore dizileri oldukça çok seviliyorlar. Bazı kanallar sadece borsa bilgileri verirlerken, din içerikli kanallar hem Hristiyanlık hem de Budizm inancını anlatıyorlar. Tayvan'da bulunan etnik bir grup olan ve Tayvan'ın gerçek yerlileri sayılan Aborjinlerin 1 tane kanalı bulunuyor. Bu kanal devlet tarafından destekleniyor. Aynı şekilde Çinlilerin içerisindeki diğer gruplardan olan Hakka Çinlilerinin de 1 kanalı bulunuyor. Bu kanalda Hakka dialektinde Çince konuşuluyor. 

Yurt dışında yaşayan milyonlarca Çinli'de kendi ülkelerinin ve bölgelerinin yayınlarını takip ediyorlar. Çinli yıldızların sayısı oldukça fazla ve Jackie Chen, Bruce Lee, Ang Lee, Jay Zhou, Zhou Run Fa, Gong Li vb. uluslararası üne ulaşanlarını bizler de yakından tanıyoruz. Çekilen Çin filmlerinin bütçeleri neredeyse Hollywood ile yarışacak kadar büyük bir güce ulaşıyor. İçerik olarak daha çok Çin tarihini anlatan filmler oldukça büyük ilgi ile izleniyorlar. 

Spor kanalları NBA maçlarından tutun da İngiliz liglerine kadar pek çok yabancı spor olayını ekrana taşıyor. Tayvan'da güçlü bir spor liginin olmaması yüzünden spor yayıncılığı bizdeki gibi çok büyük ilgi toplamıyor. İnsanlar sakin, olaylara karışmayan kendi hallerindeki yaşayanlardan oluşuyor. Bu da zaten TV ve günlük hayata kavgasız gürültüsüz bir yayıncılık olarak yansıyor. 

Tayvan'ın eksikliği yurt dışında yaşananların çok kısıtlı olarak medya da yer bulması ve insanların dünyaya bir haber olarak yaşamaları olarak göze çarpıyor. Kıta Çin dünyaya daha fazla bağlanmış durumda ve emin adımlarla dünyanın zirvesine doğru yürümeye devam ediyor. 

Bu dev ülkeden aslında öğreneceğimiz ve onlarla paylaşacağımız çok fazla bilginin olduğuna inanıyorum. Bu yüzden de bu yazımım dünyanın yükselen gücü Çin'in TV dünyasını tanımanız açısından az da olsa katkı yapabilmesini umuyorum. 

Sevgilerimle,  

Rıfat Karlova 

www.rifatkarlova.com