Çocuk ve sosyal ilişkiler: Çocukların akranları ile ilişkileri

Çocuklar sosyal dünyaya ilişkin bilgilerini ilk olarak ebeveynlerinden ve ailelerinden edinirler. Fakat aile ortamı, sosyal dünya hakkında bilgi edinmek için ne tek ortamdır ne de yeterli bir ortam. Çocukların aile bireyleri ile olan ilişkileri, akran ilişkilerinden çok daha farklı ve karmaşık yapıda olabilmektedir. Çocuğun akranları ile uzun zaman geçirdiği mekan olarak okul ele alındığında, okulun kendi içerisinde de aileden farklı bir sosyal yapısı bulunmaktadır(kurallar, beklentiler, ailede kabul gören davranışların okulda kabul görmemesi vb.). Bu nedenle çocuk sosyal ortamları tanır, öğrenir ve akranları ile bu bağlamda ailesinden farklı bir ilişki kurmayı öğrenir.

Hartup’a göre her çocuğun deneyimlemesi gereken iki  sosyal ilişki türü vardır.

1)Dikey İlişkiler: Çocuktan daha çok bilgiye ve güce sahip bir kişinin etkisinin olduğu, genellikle çocuktan daha büyük kişiler(öğretmen, ebeveyn gibi) ile olan ilişki türüdür. Yetişkin kişi kontrol ederken, çocuk kabul edici konumdadır. Genellikle çocuk yardım ister durumdadır, yetişkin ise yardım eden durumda. Bu sosyal ilişki çocuğa güven hissettirir ve çocuk yeni bilgi-beceri kazanır.

2)Yatay İlişkiler: Çocuk ile aynı sosyal güce sahip bir kişi ile kurulan ilişkidir. Bu sosyal ilişki tamamlayıcı olmak yerine karşılıklıdır (çocukların birlikte oyun oynamaları). Bu sosyal ilişkideki roller karşılıklı değiştirilebilir çünkü partnerler benzer becerilere sahiptir. Çocuk sadece bazı  sosyal becerileri,  akranları ile etkileşimde kazanır. Her küçük grubun kendi kuralları olması rağmen her grup kendi içinde sadakatin, işbirliğinin ve uyumluluğun olmasını bunun için gerekli becerilerin kazanılmasını ister. Dikey ilişkide tatmin edilemeyen işlevleri yatay ilişkiler tamamlar. Çocuğun ben merkezi yapısında akranları ile olan ilişkisi yardımı ile düşüş gösterebilir, çocuklar birbirlerinin sosyalleşmesine yardımcı olurlar. Bu nedenle akran ilişkileri çocuk için hem karşılıklı hem de tamamlayıcı bir ilişki niteliğindedir.

Çocuklar Akranları ile Nasıl İlişki Kurar?

Çocukların gelişim basamaklarına göre akran ilişkileri:

Bebeklik:

3 aylık bebekler diğer bebeklere ilgi göstermeye başlar (herhangi ilgi çekici şeyle aynı değerde).

1 yaşın ikinci yarısında interaktif davranışlar başlar (oyuncak alışverişi).

Çocukluk:  ( 2 yaş itibari ile)

Akran etkileşimi daha sık ve daha kompleks bir hal alır. Karşılıklı oyun daha sık görülmeye başlanır; bağlantılı davranışlar örüntüsü daha fazla görülür; çocuklar değişimli olarak rollerini değişebilir.(Saklambaç, kovalamacadaki gibi)

2 yaşın sonuna doğru çocuklar daha çok tek başlarına değil de sosyal oyunlar oynamaya başlar.

Anneleri yanlarında olsa bile akranları ile daha fazla vakit geçirmeye başlarlar.

3)Okul öncesi dönem:

Çocukta sembolik oyunda artış görülür.

Çocuğun sözel becerileri gelişir. Dil gelişimi çocuğun akran ilişkisine destek sağlar. Böylece bilgi paylaşımı, iletişim kurma, oyun kurma, kuralları belirlemede etkileşim kurabilirler.

4)Okul Döneminde: (Okulun başlaması ile)

İletişim becerilerinde, işbirliğinde ve paylaşım becerilerinde artış görülür..

Çocuk daha diğerlerinin bakış açılarının farkında / empatik olmaya başlar.(Başkalarının niyetlerini, duygularını, güdülerini anlamaya başlar.)

Çocuklar ortak hedef /amaç çerçevesinden rahatça çalışabilir olmaya başlarlar.

Çocuklar arkadaş seçiminde seçici olmaya başlarlar; hem cins arkadaşlıklar, ortak ilgi önemli olur.

Orta çocuklukta akran grupları çocuğun hayatında çok önemli bir yeri olmaya başlar.

5)Ergenlik Dönemi:

Akran ilişkileri çok önemli bir yer alır ergenin hayatında. Daha çok heteroseksüel ilişkiler gündemdedir. Çocukluktaki akran grubunda yaşadıkları ve hissettikleri heteroseksüel ilişkileri için referans grubu oluşturur. Ergenlikte akran ilişkileri,  genç için destek verici ve yol göstericidir. Akran ilişkileri ile rol gelişimi ve değer kazanımı sağlanır. Akran ilişkileri ergenlikte;  çocukluktan başlayarak daha sık, daha uzun süreli  daha sonra daha kompleks, daha yakın ve daha uyumlu/bağlı hale gelir.

Çocuklarda çekingelik ile yazıya buradan ulaşabilirsiniz.