Covid-19 Dosyası

Son zamanlarda gündemi meşgul eden en önemli konu ''koronavirüs'' bildiğiniz gibi. Aylardır dünyanın dört bir yanını adeta saran koronavirüs ile ilgili, hem gündemi takip eden bir dünya vatandaşı hem de bir moleküler biyoloji ve genetik mezunu olarak sizinle konuşmak istiyorum. 

Koronavirüs Nedir?

Koronavirüs; coronaviridae familyasının iki alt familyasındaki birimlerden biridir. Aslında hayvanları (özellikle memeliler ve kuşlar) enfekte eden bu virüs, bazen hayvandan insana geçer ve böylelikle insanları da enfekte edebilir. Koronavirüsün genetik materyali tek iplikli RNA'dan oluşur. Bu virüsler, bugüne kadar tespit edilmiş en büyük RNA genomuna ve yüzeyinde çıkıntıları bulunan, büyük, küre şeklinde bir görünüme sahiptir. 1960'larda keşfedilen koronavirüslerin Covid-19, Sars-Cov, Mers-Cov gibi bazı nadir çeşitleri de bulunur.

Koronavirüs Hastalığı 

Koronavirüs hastalığı ya da Covid-19; insanları etkileyen bir solunum yolu hastalığıdır. Hayvandan insana sıçrama özelliği (bu tip virüslere zoonoz adı verilir) bulunan koronavirüs, insanlara geçtiği zaman mutasyona uğrar. Bu mutasyon, hastalığın seyrini değiştiren bazı özelliklerin ortaya çıkmasına neden olur. Normalde üst solunum yollarını etkileyen koronavirüs, geçirdiği mutasyon ile birlikte akciğere kadar inebilme becerisi kazanır. Böylelikle de hastalarda zatürre (pnömoni) tablosu görülmeye başlanır.

Bu virüs; vücuda ağız, burun, gözler yoluyla girebilir. Vücuda girişinin ardından ACE2 (anjiyotensin dönüştürücü enzim-2) proteini aracılığıyla akciğere tutunur. Yani ACE2, koronavirüs için bir nevi kilit rol oynar. Sonrasında ise grip belirtileri ile başlayan hastalık, seyrini akciğer iltihaplanması olarak değiştirir ve ağırlaşmaya başlar.

Hastalığın 2-14 günlük kuluçka süresi bulunur. Ancak bazı vakalarda bu sürenin 24 güne kadar çıktığı da görülmüştür. Hastalığın ilk ve en önemli belirtisi yüksek ateştir. Daha sonrasında kuru öksürük başlar ve bu kuru öksürük zamanla nefes darlığına dönüşür. Bunun yanında baş ağrısı, hapşurma, halsizlik gibi belirtiler de görülür ancak daha hafiftir. 

Bu hastalık için henüz bilinen bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Şu an hastalara uygulanan tedavi, daha çok hastalığın seyrini ve etkisini hafifltebilmeye yöneliktir. Aşı için de çalışmalar başlamıştır. 

Koronavirüs Pandemisi

Bildiğiniz gibi Dünya Sağlık Örgütü, 11 Mart 2020'de koronavirüsü pandemi (küresel salgın) olarak ilan etti. Bu durum hastalığın ne kadar ciddi boyutlarda olduğunun bir göstergesi aslında. Çünkü tarihte pandemi sayısı oldukça az. Bugüne kadar veba, kolera, influenza gibi hastalıklar için pandemi sınıfında, koronavirüs ve HIV/AIDS ise hala devam etmekte olan pandemiler. 

Koronavirüsün, belirtileri benzetilen grip ile, aynı aileden gelen sars ve mers ile kıyaslandığında daha çok korkutmasının sebebi yayılma gücünün yüksek olması. Aralık ayında Çin'in Hubei bölgesinin başkenti olan Vuhan kentinde ortaya çıkan virüs, yalnızca Asya'yı etkilemekle kalmadı, Kuzey Amerika'ya ve Avustralya'ya da sıçradı, hatta Avrupa'ya da yayılarak burayı neredeyse hastalığın yeni merkezi haline getirdi, Türkiye'de dahil yüzlerce ülkede vaka görülmesine sebep oldu ve bugün artık küresel bir salgına dönüştü. 

Koronavirüs Biyolojik Silah mı?

Çok klişedir ''bunlar hep Amerika'nın oyunları'' lafı, birçok olayda türlü türlü komplo teorileri üretmeyi sever insanoğlu. Koronavirüs salgını başladığında da yine komplo teorisyenleri çeşitli fikirleri savunmaya başladı. Birçok insanın ortak fikri koronavirüsün bir biyolojik silah olduğu yönünde. 

Küresel güçler, süper devletler, ekonomik savaş ve daha niceleri. Yani dünyanın gündemi epey yoğun, devletlerin ilişkisi epey karışık. Bu virüsün, son yıllarda ekonomi olarak oldukça güçlenen Çin'i alt etmek için diğer devletler tarafından bilerek ortaya atıldığı düşünülüyor. Aynı zamanda bu virüsün, yoğun nüfusunu kontrol etmek için bizzat Çin tarafından oluşturulduğu da düşünülüyor. 

Ancak uzmanlar, genom dizisi tespit edilen koronavirüsün laboratuvar ortamında üretildiğine ya da insan eliyle değiştirildiğine dair bir kanıt olmadığını söylüyor.

Koronavirüsten Korunmak İçin Önemler

1. Ellerinizi su ve sabun ile en az 20 saniye boyunca sık sık yıkayın. (Virüsün yapısı yağlı lipid molekülleri barındıran bir baloncuğa benzer ve bu yapı sabunla temas ettiği zaman ayrılır.)

2. Su ve sabun bulunmadığı zamanlarda alkol bazlı el dezenfektanı, yüksek dereceli kolonya veya antiseptik özellikli ıslak mendil kullanın. 

3. Öksürürken ve hapşururken ağzınızı ve burnunuzu bir mendille kapatın ve mendili çöpe atın, yanınızda mendil yoksa kolunuzun içine doğru öksürün ve hapşurun. Tokalaşma, sarılma, öpüşme gibi temaslardan uzun durun.

4. Bol bol su için. (Su tüketimi, bulaşıcı hastalıklara ve enfeksiyon hastalıklarına karşı vücut direncinin gelişmesi için, mide, bağırsak ve böbrek sağlığı için çok önemlidir. Kan hacmini arttırıp hücreler için gerekli olan besini ve oksijeni daha hızlı taşır. Ayrıca su içmek stres ile de savaşır.)

5. Bağışıklık sisteminizi güçlendirmeye çalışın. (Vitamin takviyeleri kullanmak, meyve ve sebze tüketmek, yoğurt, kefir gibi gıdaları tüketmek, bitki çayları içmek, baharat kullanmak gibi.)

6. Uyku düzeninize dikkat edin. Düzenli ve hafif egzersizler yapmaya çalışın.

7. Özellikle kapı kolları gibi sık dokunulan yüzeyleri ve cep telefonu gibi sık kullanılan eşyaları dezenfekte edin. Evin mutfak, banyo ve tuvalet gibi bölümlerini de sıklıkla temizleyin. Tabak, bardak, havlu gibi eşyaları ayrı ayrı kullanın.

8. Çiğ veya pişmemiş hayvansal gıdaları kullanmayın.

9. Yurtdışı seyahatlerinizi erteleyin veya iptal edin. Yurtdışı seyahatlerinizden yeni dönmüşseniz 14 gün kuralını mutlaka uygulayın.

10. Evinizi havalandırın ve zorunlu haller dışında evinizden çıkmamaya çalışın.

Koronavirüs ile İlgili Doğru Bilinen Yanlışlar

1. Genetik yapılarından dolayı Türkler'de koronavirüs görülmeyecek.

Durum ortada, salgın bize de sıçradı zaten. Bu bilgiyle ilgili olan çalışma da yalanlarla ve hatalarla dolu. (https://teyit.org/genetik-yapimizin-bizi-koronavirusten-koruyacagi-iddiasi/)

2. Sıcak su içmek koronavirüsten korur.

Sıcak tüketilen içecekler boğaz bölgesinde bulunan, koruyucu ve önleyici görev yapan epitel dokuları ve salgıları tahrip edebilir. 

3. Maske kullanmak koronavirüsten korur.

Maske tam koruma sağlamaz. Sağlıklı kişilerin maske kullanması zaten hiçbir işe yaramaz. Maske ancak hasta kişilerin sağlıklı kişilere hastalığı bulaştırmasını önler. 

4. Yüzeyler sık sık su veya ıslak mendille temizlenmelidir.

Enfekte veya enfekte olma riski bulunan yüzeyler deterjan veya çamaşır suyu ile temizlenmelidir.

5. Tuzlu suyla ve sirkeyle gargara yapmak koronavirüse karşı etkilidir.

Bu konuda hiçbir bilimsel veri yoktur. Hatta tuz oranının veya bazı kimyasal maddelerin fazla olması üst solunum yolu hücrelerini ve mukus tabakasını tahrip eder.

6. Soğan, sarımsak gibi gıdalar koronavirüsten korur.

Bu gıdalar içerdikleri maddeler nedeniyle antimikrobiyal özelliği bulunan sağlıklı gıdalardır. Ama koronavirüs için işe yarar hiçbir özelliği bulunmamaktadır. 

7. Koronavirüs evcil hayvanlardan bulaşır.

Köpekler ve kediler bu virüs için ara konak olarak tespit edilmediler.

8. Havalar ısınınca koronavirüs yok olacak.

Sıcak hava virüsü doğrudan öldürmez. Ancak artan sıcaklık virüsü dış ortamda daha kısa süre canlı tutuyor. 

Bu hastalık kanser gibi, diyabet gibi, organ yetmezliği gibi bir hastalık değil. Tüm dünyanın mücadele ettiği bu şey virüs kaynaklı bir salgın hastalık. Bu nedenle hiçbir şeyi tek kişilik düşünemeyiz. Kendimizi düşündüğümüz kadar toplum sağlığını da düşünmek zorundayız. Hasta veya taşıyıcı olarak, virüsü diğer insanlara bulaştırabilme riskimiz var. Bu riski en aza indirmek için lütfen evde kal Türkiye.