Cumhuriyet Dönemi Eğitim Sistemi - 4: Cumhuriyetçi düşüncede eğitim ve öğretimin temel ilkeleri(1-2)

GENEL...

Türkiye'de, ülkenin toplumsal ve kültürel yapısını, ulusallıkla beraber çağdaşlığa taşıyacak bir eğitim ve öğretim sistemi arayışı, Cumhuriyeti kuranları fazlasıyla meşgul etmiştir.

Bu nedenle, toplumun yüzyıllardır sürdürdüğü dinsel ve geleneksel kalıplarını bozmadan ya da fazla zedelemeden onu, yani toplumu, bulundu yerden daha ileri bir aşamaya aktarmak için, özellikle eğitim ve öğretimin çağa uygun bazı prensiplere ve temel ilkelere dayandırılması gerekiyordu.

Cumhuriyeti kuranlar, önceki eğitim ve öğretim sistemini üç noktada eleştiriyorlardı:(1)

* Geleneksel eğitim, hem kuruluş ve uygulama sistemi hem de özü bakımından ulusal değildi.

* Geleneksel eğitim, bilimsel düşünceye bütünüyle açık değildi. Bu nedenle çağın  gereklerine ve toplumun ihtiyaçlarına fazlasıyla cevap veremiyordu.

* Geleneksel eğitim ve öğretim yöntemleri, yaratıcılığı engelleyici niteliktedir. Bu da, yapıcı ve yaratıcı yeni kuşakların yetişmesini sağlamaktan uzaktı.

Bu nedenle Cumhuriyeti kuranlar, bu aksaklıkları ya da yetersizlikleri ortadan kaldırmak, eğitim ve öğretim işlerini iyileştirmek için bazı ilkeler tespit etmek zorundaydılar.

Aşağıda sıralamaya çalıştığım ilkeler, Cumhuriyeti kuranların başta gelen lideri Mustafa Kemal'in, çeşitli nedenlerle çıktığı yurt gezilerinde ve Meclis'te yaptığı konuşmalardan, zaman zaman gazetecilere verdiği beyanatlardan, Atatürk'ün söylediği "Nutuk"tan ve "Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri"nden alınarak sıralanmıştır.

Bu ilkelerle ilgili açıklamalar yapılırken, bazılarına kısaca; bazılarına da fazla değineceğim...Bunun nedeni de, önceki bloglarımda değindiğim konuları tekrarlamamak içindir.

x           x           x

1- Eğitim ve öğretimde "ulusallık" ilkesi...

Mustafa Kemal'in eğitim ve öğretimdeki ulusallık anlayışı, genelde toplayıcı, birleştirici ve bütünleştiricidir...Bu anlayış, ulusallığı öne çıkararak, çağdaşlığı reddeden bir düşünce değildir. Bu, çağdaş dünyaya ve çağdaş bilime açık; ancak özde ulusal değerleri temel alan bir eğitim anlayışıdır.

16 Temmuz 1921'de, Ankara'da  topladığı ilk Maarif Kongresi'nin açış konuşmasında Mustafa Kemal, "...Bir milli terbiye programından bahsederken, milletimizin doğuştan sahip olduğu özellikleriyle hiçbir ilgisi olmayan yabancı fikirlerden, doğudan ve batıdan gelecek her türlü zararlı etkilerden uzak, milli karakterimize uygun.."(2) olması gerektiğini ifade etmiştir

Mustafa Kemal, 27 Ekim 1922'de Bursa'da da, öğretmenlere de şunları söylemiştir: "Çocuklarımıza ve gençlerimize, vereceğimiz tahsilin hududu, ne olursa olsun, onlara, Milletine, Türkiye devletine, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne, kendi benliğine, milli geleneklerine düşman olan bütün unsurlarla mücadele etmek gereğinin öğreteceğiz"(3)

2- Eğitimde bilimsellik ve çağdaşlık ilkesi...

Mustafa Kemal, 22 Eylül 1924'te, Samsun'da öğretmenlerle yaptığı bir konuşmada,"Dünyada her şey için, medeniyet için, hayat için, başarı için en hakiki mürşit ilimdir, fendir"(4) diyerek, çağdaş bilime ve teknolojiye değer veren bir eğitim sisteminin gereğini vurgulamıştır.

Mustafa Kemal, çağın,  "bilim çağı"  olduğunu görmüş, bilim ve teknolojinin, insanların ve ulusların hayatında giderek artan etkisini anlamıştı..."Milli kültürümüzü çağdaş uygarlık düzeyinin üstüne çıkaracağız"(5) derken de, bunun yolunun "çağdaş" nitelikli bir eğitim ve öğretim olduğunu vurgulamıştır.

Belli alanlarda, belli araştırma kurumlarında yeterli sayıda araştırmacı bilim adamı yetiştirmek için "milli bir bilim politikası saptamak" ve bunu öncelikle "eğitim kurumlarında" yaşama geçirmek, "milli eğitimde" sürekli bir ilke olmalıdır. Bunun için de, bilim ve teknolojinin yerinde saymadığı durmadan ilerlediğini düşünen Cumhuriyeti kuran kadro, bilim ve teknolojiye yönelik adımlarını hızlandırmışlardır.

Devam edecek..."Karma eğitim" ilkesi, "yaygın eğitim" ilkesi ve "eğitimde birlik" ilkesi ile...

cdenizkent

 -------------------------  :

(1) M. Kemal Atatürk, Söylev ve Demeçler, Cilt-II, ss.19-20

(2) Agy. s.19-20

(3) Agy. s.49

(4) Agy. s.202

(5) Agy. s. 318(Mustafa Kemal, bu ifadeyi, Cumhuriyet'in 10. yılı münasebetiyle, Ankara'da yapılan büyük törende dile getirmiştir)

(x) Mustafa Kemal; Kurtuluş Savaşı'nın hemen sonlarında kendisine yöneltilen, "İşte memleketi kurtardınız. Şimdi ne yapmak istersiniz?" sorusuna, "Milli Eğitim Bakanı olarak, milli irfanı yükseltmeye çalışmak en büyük emelimdir" yanıtını vermiştir.(Genelkurmay Başkanlığı, Atatürkçülük(İkinci Kitap), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1988, s.104)