Cumhuriyet nasıl kuruldu? Ve bu günlere nasıl gelindi?

Tarih 29 Ekim 1923…

Atatürk, vekillere Cumhuriyeti anlattı.

Yeni yönetim şekli ‘Yaşasın’ sesleri arasında Meclis’te kabul edildi.

Ve o gün Türk milletinin en büyük bayramı oldu.

İşte Cumhuriyet’in ilanının öyküsü bu…

Bu­gün 29 Ekim...

Cum­hu­ri­ye­t’­in ila­nı­nın 89. yı­lı…

Tür­ki­ye, 1924 yı­lın­dan bu ya­na her 29 Eki­m’­i Cum­hu­ri­yet Bay­ra­mı ola­rak şö­len­ler­le kut­lu­yor.

Pe­ki, 1923’te Mec­li­s’­te ne­ler ya­şan­dı?

O gün­le­re na­sıl ge­lin­di?

İş­te Cum­hu­ri­ye­t’­in ila­nı­na gi­den yol­da Tür­ki­ye­’nin ya­şa­dık­la­rı…

Mus­ta­fa Ke­ma­l’­in, 19 Ma­yıs 1919’da Sam­su­n’­a çı­kı­şıy­la Mil­li Mü­ca­de­le baş­la­dı. “Tek bir ege­men­lik var, o da mil­li ege­men­lik­tir. "Ül­ke­yi, yi­ne ulu­sun ken­di gü­cü kur­ta­ra­cak­tı­r” il­ke­siy­le, 23 Ni­san 1920 gü­nü Tür­ki­ye Bü­yük Mil­let Mec­li­si ku­rul­du.

Ulu Ön­der Mus­ta­fa Ke­ma­l’­in ön­der­li­ğin­de Kur­tu­luş Sa­va­şı mü­ca­de­le­si baş­la­dı.

Ül­ke iş­gal­den kur­ta­rıl­dık­tan son­ra, Lo­zan Ba­rış Ant­laş­ma­sı im­za­lan­dı.

Ye­ni bir dev­let ku­rul­du...

Tek ek­sik ye­ni dev­le­tin yö­ne­tim şek­li­nin ne ola­ca­ğıy­dı.

Ekim 1923 ta­ri­hin­de Mec­li­s’­te hü­kü­me­tin is­ti­fa­sıy­la ya­şa­nan sü­reç, yö­ne­tim şek­liy­le il­gi­li ça­lış­ma­la­rı da hız­lan­dır­dı.

Ulu Ön­der Mustafa Kemal, ege­men­li­ğin ulu­sa da­yan­dı­ğı yö­ne­tim şek­li için ça­lış­ma­la­ra baş­la­dı. Ve ni­ha­yet 28 Ekim 1923 ak­şa­mı ça­lış­ma ar­ka­daş­la­rı­nı Çan­ka­ya­’da ye­me­ğe ça­ğı­ra­rak ilk kez dü­şün­ce­le­ri­ni açık­la­dı.

Ye­mek­te Mus­ta­fa Ke­mal, “Bey­ler! Ya­rın cum­hu­ri­ye­ti ilan ede­ce­ğiz.” de­di.

Ye­mek­ten son­ra İs­met Pa­şa ve Ata­türk, sa­ba­ha ka­dar ça­lış­tı. Ça­lış­ma oda­sı­nın cı­lız ışı­ğı 29 Eki­m’­de tüm Ana­do­lu­’yu ay­dın­la­ta­cak­tı.

Ata­tür­k’­ün söy­le­di­ği ve İs­met Pa­şa­’nın ka­le­me al­dı­ğı tas­lak­ta, 1921 Teş­ki­la­tı Esa­si­ye Ka­nu­nu­’nun ba­zı mad­de­le­ri­nin de­ğiş­ti­ril­me­si ön­gö­rü­lü­yor­du. Ata­türk, 1. mad­de­ye, “Tür­ki­ye Dev­le­ti­’nin yönetim şekli Cum­hu­ri­ye­t’­ti­r.” cüm­le­si­ni ek­le­di.

29 Ekim 1923 gü­nü Mec­li­s’­te ye­ni hü­kü­me­ti kur­mak için ça­lış­ma­lar baş­la­dı.

Mus­ta­fa Ke­mal, ay­nı gün ye­ni yö­ne­tim şek­li “Cum­hu­ri­ye­t” ile il­gi­li ha­zır­la­dı­ğı tas­la­ğı mil­let­ve­kil­le­ri­nin gö­rü­şü­ne sun­du. Tas­lak, 18.45’te Mec­li­s’­te tar­tış­ma­ya açıl­dı. Ak­şam sa­at 20.30’da Cum­hu­ri­yet ilan edil­di.

Mil­let­ve­kil­le­ri, aya­ğa kal­ka­rak 3 kez “Ya­şa­sın Cum­hu­ri­ye­t” di­ye ba­ğır­dı.

Bu, ye­ni ku­ru­lan bir ül­ke­nin dün­ya­ya du­yur­du­ğu bir ba­ğım­sız­lık çığ­lı­ğıy­dı.

Ata­türk, ta­ri­hi ko­nuş­ma­sı­nı yap­tı: “Tür­ki­ye Cum­hu­ri­ye­ti, ci­han­da iş­gal et­ti­ği mev­ki­ye la­yık ol­du­ğu­nu is­pat ede­cek­tir. Tür­ki­ye Cum­hu­ri­ye­ti me­sut, mu­vaf­fak ve mu­zaf­fer ola­cak­tır.”

Mus­ta­fa Ke­mal, oy bir­li­ği ile ye­ni Türk Dev­le­ti­’nin ilk Cum­hur­baş­ka­nı ol­du ve 101 pa­re top atı­şıy­la An­ka­ra, bay­ram ye­ri­ne dö­nüş­tü.

O günden bu güne her 29 Ekimde Cumhuriyet coşkuyla kutlandı.

Gelelim günümüze;

29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, valiliklerin yasaklamalarına rağmen bugün de tüm yurtta coşkuyla kutlanıyor. Kurulan polis barikatları, sıkılan biber gazları ve tazyikli sular halkı durdurmaya yetmiyor.

Bayrak açanları tekmelemek halkın Cumhuriyete, bayrağa olan bağlılığını azaltmıyor, köreltmiyor, aksine daha büyük bir sevda ile sarılmasını sağlıyor.

Bayrak açan vatandaşa tekme atan polis kimin polisi?

Eğer o polis Cumhuriyetin polisi ise, bu halk kimin halkı?

Bunca engellemeye rağmen, Türk Bay­rak­la­rı­nı alan halk kitleleri mey­dan­lar­da­ki tö­ren­le­re akın etti.

Yollara kurulan barikatlar, illerden otobüslerin çıkartılmaması, Ankara girişinde otobüslerin şehre girişine izin verilmemesi, Cumhuriyet yürüyüşüne katılanları az gösterme çabaları başarılı olamadı.

Sözün özü, Halk Cumhuriyete sahip çıktı!