Darwin'in anısına: Maymun, muz ve kafes

"Düşündüklerini birbirlerine yaptırmadılar ve yaptıkları üzerine düşünmediler"

Mümin Sekman

Kafese beş maymun koyarlar. Ortaya bir merdiven kurarlar. Kafesin tepesine de iple muz asarlar. Herhangi bir maymun merdivenleri çıkarak muzlara ulaşmak istediğinde, dışarıdan üzerine soğuk su sıkarlar. Sadece merdivenleri çıkmaya çalışan maymun değil, diğerleri de bu soğuk sudan nasibini alır.

Sonra maymunlardan biri dışarı alınıp, yerine yeni bir maymun (adı 'A' olsun)
konulur. A'nın ilk yaptığı iş muzlara ulaşmak için merdivene tırmanmak olur;
fakat diğer dört maymun buna izin vermez ve yeni maymunu döverler.

Daha sonra ıslanmış maymunlardan biri daha yeni bir maymunla (adı 'B' olsun)
değiştirilir. B de merdivene yaptığı ilk atakta dayak yer. Bu ikinci yeni maymunu (B) en şiddetli ve istekli döven sonradan kafese giren ilk maymun A'dır!

Islak maymunlardan üçüncüsü de değiştirilir. En yeni gelen maymun (adı 'C' olsun) da ilk atağında cezalandırılır. Diğer dört maymundan ikisinin, (sonradan gelen A ve B) en yeni gelen maymunu (C) niye dövdükleri konusunda hiçbir fikirleri yoktur!
Yine de şiddetle onu döverler.

Son olarak en başta ıslanan maymunların dördüncüsü ve beşincisi de yenileriyle (D ve E) değiştirilir. Tepelerinde bir salkım muz aslılı olduğu halde artık hiçbiri merdivene yaklaşmamaktadırlar. Neden mi? Çünkü burada işler böyle gelmiştir ve böyle gitmektedir.

Gördüğünüz gibi, insanların kulağını çekmek istiyorsanız maymunlar üzerinde yapılmış bir deneyi anlatmanız kafidir.

Beş maymun hikayesi içerisinde sörf de yapılabilen internet denizini forward gemisi ile dolaştı zamanında. Yeni değil, oldukça eski bir hikaye. Zaten forward mail çılgınlığı da 145 çekirdekli bilgisayarı sadece fotoğraf bakmak için satın alan insanları kazanmak adına doğdu. Kaldı ki bu zamana kadar kültürünü bu mailler sayesinde arttıran birkaç kişi de tanıdım.

Konumuz "maymun, kafes ve muz"dan mürekkip kıssadan hisseli bir Alice Harikalar Diyarı. Böylesi bir bilim, böylesi bir deney, böylesi bir hayat dersinin;
iş, aile, sosyal ve siyasal hayatımıza izdüşümlerine bakıp hayranlık duyacağımıza
kulağımızın acısına takılıp kalıyoruz.

Maymunun başrolde olduğu deneylere olan yakınlığımız ise Charles Darwin'in kulağımıza kaçırdığı kar suyundan dolayı olabilir. (Bizi bize anlatmaya takılıp kalmış bilimin elinden kulağımızı bi'kurtarabilsek belki de yürüyüp gidicez ama...)
Modern evrim teorisi istediği kadar biyoloji biliminin temelini oluşturuyor olsun;
rahmetli, beş maymunu bir kafese koymayı akıl edememiş işte.
Eğer akıl edebilseydi "İnsan her maymundan fazla maymundur" diyerek teorisini
bir adım daha ileri götürebilirdi.

22 Şubat 2008 Cuma / 00:10