Deha, zeka ve savant

Zeka tanımlanması oldukça güç bir kavram. Psikometri alanındaki çalışmalar zekanın ne olduğu ve nasıl ölçüleceği üzerinde yoğunlaşmış olsa da bilim adamları ve uzmanlar arasında bir uzlaşma sağlanmış değil.

Dolayısıyla deha ve zeka arasındaki ilişkiyi de keskin hatlarla çizmek şimdilik zor görünüyor. İroniye bakın ki, bugün dahi olarak adlandırdığımız kişilerin çoğu standart zeka testlerinde düşük puan almış, okulda ise başarısız olmuşlardır. Bu yüzden araştırmacıar ve teoristler genel anlamda "zeka" kavramının bir kişinin zihinsel becerilerinin toplamını yansıtmadığını öner sürmüşlerdir.

Howard Gardner bu düşünceden yola çıkarak çoklu zeka kavramını ortaya atmış ve farklı alanlardaki özel beceri ve yetenekleri şöyle sınıflandırmıştır: - Sözel-Dilsel Zeka, - Mantıksal-Matematiksel Zeka (IQ), - Görsel-Mekansal Zeka, - Bedensel-Kinestetik Zeka, - Müziksel-Ritmik Zeka, - Kişisel-İçsel Zeka, - Kişilerarası-Sosyal Zeka - Doğa-Varoluşçu Zeka Çoklu zeka teorisi zekayı geleneksel IQ skorlarına göre daha geniş kapsamlı olarak tanımlamaktadır. Aynı zamanda "savant sendromu" ya da "otistik savant" adı verilen matematik, müzik veya görsel alanda yetenekli otistik hastaların yaşadığı sendroma da açıklık getirmektedir. Bu sendromu yaşayan kişiler bazı gelişimsel sorunlar geçirdikleri, gatta olduça düşük bir IQ düzeyine sahip oldukları halde belirli alanlarda olağanüstü beceri gösterirler.

Örnek vermek gerekirse, Rain Man- Yağmur Adam filminde Dustin Hoffman'ın canlandırdığı Raymond karakteri otistik savanttır. Otistik Savant Sendromu Nedir? Bu hastalar için Fransızca "İdiot Savant" terimi kullanılır. Çok haneli sayıların çarpımını kısa sürede hesaplayabilmek ya da gün ay yıl olarak verilen bir tarihin haftanın hangi gününe rastladığını bulabilmek gibi zihinsel becerilere sahiptirler. Fakat neden yetenekli odukları tamamen açıklanabilmiş değildir. Bazı savantlarda açıkça nörolojik anormallik vardır. Birçok savantın, beyninin sol hemisferinde anormaliteye sahip olduğu bilinir. Dünyada 50-100 kadar müthiş savant tanınır.