Delphi Prism

2 yıl kadar önce Delphi 2007 çıktığında bir makale yazmış ve Delphi programcılarına yeni Rad Studio hakkında bilgi vermeye çalışmıştım. Yakın bir zamanda Delphi Prism adında yeni bir uygulama geliştirme aracı daha doğrusu bir derleyici programcıların istifadesine sunuldu. Bu ürün vesilesi ile bir Delphi tarihi özeti geçeceğim. Microsoft’un ilk .NET Framework sürümünü hazırladığı günlerde Delphi’nin kullanıma sunulmuş en son sürümü Delphi 7’di. Masaüstü uygulamalar geliştirmek için o günlerin en iyi programlama dili ve uygulama geliştirme aracıydı. Derken Microsoft firması .NET Framework teknolojisini ve .NET uyumlu programlama dillerini kullanıma sundu. Bir süre sonra Borland firması Delphi 8 adıyla Delphi'nin .NET uyumlu sürümünü piyasaya vermekle birlikte Microsoft’un Visual Studio’su ve yeni programlama dilleri (Visual Basic .NET ve C#) kadar programcılardan ilgi görmedi. İşin özü konu Web uygulamaları geliştirmek olduğunda programcılar ağırlıklı olarak tercihlerini Microsoft ürünü araçlardan yana yaptılar. Kişisel görüşüme göre asıl sorun Borland’ın .NET Framework desteği konusunda Microsoft’u geriden takip etmesiydi. Örneğin Delphi ile Web uygulaması geliştiren programcılar .NET Framework 2.0 desteği için uzun süre beklemek zorunda kaldılar. Şu günlerde Microsoft firması Visual Studio 2008 ile .NET Framework 3.5 desteğini sunarken Borland(artık CodeGear demek gerek) ürünü Rad Studio 2007 ile gelen .NET uyumlu Delphi 2007 ile ancak .NET Framework 2.0 uyumlu ASP.NET uygulamaları geliştirmek mümkün olabilmektedir. Bir süre önce CodeGear yani Embarcadero firması(Delphi ve C++ Builder’ın yeni sahibi firma) RemObjects firmasının Oxygene adlı Object Pascal derleyicisinin haklarını satın alıp Delphi Prism adıyla piyasaya verdi.

Konunun uzmanlarının bildiği gibi C#, C++ ve Visual Basic programlama dilleri ile .NET uyumlu uygulamalar geliştirmek için kullanılan bilgisayara ilgilenilen .NET Framework sürümünü kurmak yeterli olmaktadır. Çünkü Microsoft firması sözünü ettiğim derleyicileri .NET Framework ile birlikte ücretsiz olarak dağıtmaktadır. Programcı kodunu istediği dilde Not Defteri veya başka bir editörle yazıp .NET Framework ile gelen derleyici ile derleyip kullanabiliyor. Tabii Not Defteri veya başka bir editörle .NET uyumlu uygulama geliştirmek zahmetli olduğu için programcılar Visual Studio'yu veya yukarıda saydığım dillere özel ücretsiz Express Edition'ları kullanıyorlar.

Gelelim Delphi Prism'e. Yukarıda anlatılanlara göre Microsoft'un .NET Framework ile birlikte verdiği derleyiciler .NET ile gelen sınıfları kullandıkları için .NET Framework kurulu olmayan bilgisayarda C# veya Visual Basic derleyicilerinden yararlanmak mümkün değildir. Bu durumda önce eski adı Oxygene olan Delphi Prism derleyicisini kurmamız gerekiyor. Bu amaçla CodeGear.com'dan veya RemObjects.com'dan deneme sürümünü indirip kurduğunuzda Delphi'nin kurallarına göre .NET uyumlu uygulama geliştirmek mümkün hale geliyor.

Tabii programcılar Rad Studio veya Visual Studio gibi IDE'lere alışalı yıllar olduğu için IDE desteği olmayan derleyicilere dönüp bakmıyorlar. Bu nedenle RemObjects firması Oxygene adlı Object Pascal derleyicisini hazırlarken Visual Studio desteğini verdi. Başka bir deyişle RemObjects firması .NET Framework ile gelen derleyicilerin sayısını bir arttırıp Visual Studio ile Object Pascal kodu yazabilme imkanını Delphi programcılarına sundu. Yani işin özü; daha önce Delphi ile masaüstü uygulamalar geliştirdiniz; sonra baktınız ki Delphi'nin .NET uyumlu sürümü .NET uyumlu Web uygulamalarını geliştirmede yetersiz kalıyor. Ötesi Visual Basic veya C# gibi yeni bir programlama dili öğrenmek istemiyorsunuz. Bu durumda imdadınıza Oxygene adlı Object Pascal derleyicisi yetişiyordu. Ne mi yapıyordunuz? Kullandığınız bilgisayara önce .NET Framework, sonra Visual Studio'yu kuruyordunuz. Devamında RemObjects.com'dan Oxygene'i indirip kuruyorsunuz. Sonra ekrana Visual Studio'nun New Project diyalog kutusunda tıpkı Visual Basic gibi tıpkı C# gibi Oxygene adlı Object Pascal derleyicisinin listelendiğini görüyordunuz.

Oxygene programcılardan ilgi görünce Delphi ve C++ Builder'ın yeni sahibi Embarcadero firması RemObjects ile anlaşıp Oxygene'e Delphi Prism adını verip dağıtmaya başladı. Tekrar etmek gerekirse Delphi Prism ile uygulama geliştirebilmek için kullandığınız bilgisayara önceden .NET Framework ve Visual Studio’yu kurmanız gerekiyor. Çünkü Delphi Prism Visual Studio ile entegre çalışıyor. Delphi Prism kimler için sorusuna şu cevap verilebilir: Visual Studio ile Delphi programlama dilini kullanarak masaüstü ve web uygulamaları geliştirmek isteyenler tercih edebilir. Tabii Visual Studio ortamında kullanılan Prism %100 Delphi uyumlu değildir. Ötesi Delphi Prism ile Delphi diline yapılan eklemeler ve geliştirmeler bulunmaktadır. Örneğin Procedure ve Function yerine, yani her ikisinin yerine Method anahtar kelimesi kullanılabilmektedir. Hemen sözü edilmesi gereken bir diğer konu ise şudur: Tespitlerim beni yanıltmıyorsa yakın zamanda piyasaya verilen Rad Studio 2009 paketinden çıkan Delphi sürümü ile ASP.NET uygulaması geliştirmek mümkün değildir. Akla hemen şu soru geliyor: Delphi Prism, CodeGear Rad Studio ile entegre çalışabiliyor mu? Tespitlerime göre henüz böyle bir entegrasyon yok. Belki bir süre sonra Delphi Prism'in Rad Studio ile çalışan versiyonu hazırlanır.