Deniz, Bir İsyancının İzleri

Deniz Gezmiş'i anlatan mükemmel bir biyografi kitabının 26. baskısını okudum iki gecede. Kitabın adı "DENİZ, Bir İsyancının İzleri" ve yazarı da Turhan Feyizoğlu. Ozan yayıncılıktan çıkmış 26. baskısı kitabın.

Yakın tarih hakkında, özellilkle Deniz Gezmiş ve 68 kuşağı hakkında bu kitabı ve içinde başvurulan kaynakları okumaksızın, yorumlarda bulunmanın, hep bir eksiklik taşıyacağını ve taşların yerine oturmayacağını düşünüyorum. Olaylar içinde bulundukları koşullardan cımbızla çekilip, günümüzdeki koşullara göre değerlendirilmeye başlandığında, tarih gerçekliğini yitirir. Ne yazık ki bazı kimseler, farkında olmadan ya da çeşitli kaygılarla mı artık , bilemeyeceğimiz nedenlerle desek daha doğru olacak; geçmişi baştan sona tahrif edip, rüyalarında gördükleri şeyleri tarih olarak sunma peşindedir. İşte bu noktada, uzun soluklu emeklerin ürünü olan ve tarihsel gerçekleri; olayları yaşamış değişik kişilerin şahitlikleriyle olabildiğince yansıtmaya özen gösteren belgesel çalışmaların, kitapların önemi artmaktadır. Kitabın arka kapağındaki yazı da bu fikrimi destekler nitelikte:

"Tarih bilinci, dünü, bugünü ve yarını kapsayan bir süreklilik içinde kavranmalıdır.Gelecekle ilgili kaygılar taşıyan ve/ veya geleceğini tasarlayan toplumlar, tarih bilincinden, tarihi kavrama iradesinden vazgeçemez. Çünkü tarih dünü anlayıp bugünü geliştirmekte ve geleceğin nasıl olacağını belirlemekte kullanılan en önemli kaynaktır......" *

Feyizoğlu 68 kuşağından daha genç bir tarih yazarı. Olayları gerçeğe uygun aktarabilmek için çok araştırdığı ve çaba sarfettiği ilk satırlarından itibaren anlaşılıyor. 68 gençliğinin tarihini adım adım açıklayan bir biyografik başvuru eseri üretmiş bu titizliği ile. Turhan Feyizoğlu'nun aynı zamanda Milliyet Bloglarında da arasıra yazan bir blog yazarı olduğunu ne yazık ki çok geç fark ettim. Feyizoğlu'nun MB linki:

http://blog.milliyet.com.tr/Blogger.aspx?UyeNo=784407

Milliyet Bloglarda böyle sürpriz karşılaşmalar, paylaşımlar olması da çok güzel.

Kitaba dönecek olursak; üç bölümden oluşuyor.

Birinci bölümde aile bireylerinin ve yakın arkadaşlarının, önemli 68 önderlerinin ve zaman zaman da Deniz Gezmiş'in kendi anlatımı ile çocukluğundan başlayarak, lise ve üniversite yıllarını, yaşantısını, alışkanlıklarını, okuma sevgisini ve insan ilişkilerini, çizgisinin hangi koşullarda ne şekilde geliştiğini geniş kapsamlı olarak öğreniyoruz.

İkinci bölümde ise Deniz'in ve çevresindeki o günün diğer önemli gençlik örgütlerindeki genellikle üniveristeli gençlerin, önderlerinin yaşantılarını, Deniz'le olan ilişkilerini ve örgütlerin gelişimini, değişimini ve mücadelesini, mücadeledeki değişimleri, kopuşları, kırılma noktalarını, o günkü tarihsel gerçekler ve yaşanlarla bağlantılı olarak anlatıyor. Çatışmalarda öldürülenler, idama mahkum edilen 18 kişi, bu durumda siyasilerin olumlu olumsuz çabaları, sonunda 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan'ın infazları, öncesi ve sonrası ile anlatılıyor.

Son bölüm "Ekler"den oluşuyor. Eklerde o devirde kurulan bazı öğrenci derneklerinin iç tüzükleri, yayınladıkları bildiriler, önderlerin kişisel makaleleri, gençlerin ailelerine yazdıkları veda mektupları , "Tam Bağımsız Türkiye için Mustafa Kemal Yürüyüşü'nün güncesi " gibi önemli öğrenci etkinlikleri ve tarihi olaylar belgelenmiş. En son ek olan Ek 33' de Turhan Feyizoğlu bu kitabı yazma süreci için görüşme yaptığı kişilerin listesini de tarihleriyle eklemiş. Sadece bu liste bile çalışmanın ne kadar zahmetli ve özenilerek yürütüldüğünü gösteriyor. Kaynakçada da başvurulan eserleri veriyor. Zenginliğe dikkatinizi çekmek isterim.

İlk iki bölüm son derece yararlı dipnotlarıyla beslenmiş. O devirde adları kısaltılarak anılan kurum, dernek ve kuruluşların, dip not olarak değil de kitabın başında, "İçindekiler" bölümünden sonra "Kısaltmalar" olarak yer alması da okuyanlar için büyük kolaylık sağlayan isabetli bir seçim.

Bu kadar iyi bir çalışmada, gelecek baskılarında kişi adlarından oluşan bir "İndeks" de eklenebilirse, hem yazarın kendisine, hem de başka araştırmacılara çok büyük kolaylık sağlayacağını düşünüyorum.


68 kuşağının 40. yılında "Bir Rüzgarın Arkeolojik Kazısı" adı altında 8 Mayıs- 30 Haziran tarihleri arasında bir dizi panel ve sergi etkinlikleri gerçekleştirilirken, etkinliklerde tartışılan konuları daha da aydınlatacağını düşündüğüm, Turhan Feyizoğlu'nun "Deniz Bir İsyancının İzleri" adlı biyografisinin tam da okunma zamanıdır diye düşünüyorum.

DENİZ, Bir İsyancının İzleri

Turhan Feyizoğlu

Türkiyenin yakın tarihi, siyasi tarih, öğrenci liderleri, 68'liler

Ozan yayıncılık Ltd 2007 Türkiye, İstanbul,446 sayfa