Deniz Baykal ve CHP tarihi 1

22 Temmuz’da yapılan seçimlerde en çok tartışılan konu, AKP’nin oyunu artırarak, bir önceki seçimde aldığı % 34’lük payı % 46’ya çıkarıp ikinci kez iktidara gelmesi olduğu kadar, cumhuriyet mitinglerinde ortaya çıkan hava ve DSP ile birleşmenin verdiği aksiyonla büyük bir oy patlaması yapacağı tahmin edilen CHP’nin, % 20 düzeyini geçememiş olmasıdır.

Bu sonuç beraberinde genel başkan Deniz Baykal’ın istifasını gündeme getirmiş, partililer bu konuyu tartışmaya başlamışlardır.

Belli yaşın üstündeki insanların CHP’ye "Atatürk'ün Partisi" diye oy verdiklerini, aynı aile ortamında yetişen gençlerin de biz “ailece yıllardan beri CHP’liyiz” şeklinde aidiyet belirttiklerini biliyoruz, görüyoruz. Peki bu anlayış ne kadar doğru? Mesela siz Cumhuriyet Halk Partisi’nin ne zaman kurulduğunu biliyor musunuz?

Orta yaşlardaki birçok kişi, “Atatürk'ün partisi olduğuna göre epeyce eski” diye düşünecektir. Siyasetle yakından ilgilenen orta yaşın altındakiler ise, belki bunu daha kolay hatırlayabilirler. Çünkü CHP'nin kuruluş tarihi 9 Eylül 1992'dir.

Kurucusu ve ilk genel başkanı da Deniz Baykal’dır. (Hikmet Çetin ve Altan Öymen de birer dönem başkanlık yapmışlardır)

Deniz Baykal’ın bugün başında bulunduğu CHP macerasını dilerseniz kısaca bir gözden geçirelim:

20 Temmuz 1938 tarihinde Antalya’da doğan, 1959 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitiren, 1960 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne asistan olarak giren, 1963'te doktora çalışmalarını tamamlayarak iki yıl Rockfeller Foundation bursu ile ABD'de kalan ve Columbia ile Berkeley üniversitelerinde çalışmalarını sürdüren Deniz Baykal, siyasetle 1960'lı yıllara doğru Demokrat Parti iktidarına karşı gelişen öğrenci hareketlerine katılarak tanışmıştır.

Bilindiği gibi 27 Mayıs 1960 ihtilâlinde Demokrat Parti kapatılmış fakat CHP faaliyetine devam etmiştir.

14 Ekim 1973'te yapılan genel seçimlerde 185 milletvekili kazanan Cumhuriyet Halk Partisi'nden Antalya milletvekili seçilen Deniz Baykal, 1974'te Bülent Ecevit’in kurduğu CHP-MSP koalisyon hükümetinde Maliye Bakanı olmuş, 1978'de kurulan 3. Ecevit hükümetinde de Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı yapmıştır.

12 Eylül 1980’de bütün partiler kapatılmış ve önceki partilerin devam etmemesi özellikle istenmiş, bu yüzden o partilerde siyaset yapanlara yasak getirilmiştir. Deniz Baykal da bunlardan biridir.

1982 Anayasası yapıldıktan ve seçim kararı alındıktan sonra kurulan yeni partiler, ancak Konseyin izniyle seçime katılabilmişler, milletvekili adayları bile konsey tarafından denetlenmiş, hatta birçoğu veto edilmiştir.

Necdet Calp başkanlığındaki Halkçı Parti ile, devletin güdümünde kurulan Milliyetçi Demokrasi Partisi ve Turgut Özal’ın kurduğu Anavatan Partisi’nin katıldığı seçimlere, CHP’nin devamı niteliğinde Erdal İnönü tarafından kurulan Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SODEP) ile, Adalet Partisi’nin devamı niteliğinde kurulan Büyük Türkiye Partisi ve Doğru Yol Partisi sokulmamıştır.

1983 yılında siyasal partilerin kurulmasına izin verilmesinden sonra "yasaklı olmalarına rağmen faaliyetlerini sürdürdüğü" gerekçesiyle bir grup önde gelen CHP'li ve AP'li politikacıyla birlikte Deniz Baykal, Çanakkale Zincirbozan Askeri Tesisleri'nde 2. kez gözetim altına alınmıştır.

24 Mart 1984 tarihinde yapılan yerel seçimlerde SODEP, Halkçı Parti’den daha çok oy alınca, solun tek çatı altında birleşmesi gündeme gelmiş, Halkçı Parti’ye ve SODEP’e itibar etmeyen Bülent Ecevit ise, 14 Kasım 1985’te Demokratik Sol Parti’yi kurmuştur.

26 Eylül 1985’te Halkçı Parti’yle SODEP, Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) adıyla birleşmişlerdir.

Eylül 1987'deki genel seçimlerde SHP'den Antalya Milletvekili seçilen Baykal, bu partide önce grup başkan vekilliği görevinde bulunmuş, ardından da 25 Haziran 1988’deki genel kurulda, Erdal İnönü’ye rağmen genel sekreterlige seçilmiştir.

SHP içindeki İnönü-Baykal çekişmesi 10 Eylül 1990’da Deniz Baykal’ın genel sekreterlikten istifasıyla sonuçlanmış, ancak bu kez Baykal İnönü’nün karşısına genel başkan adayı olarak çıkmıştır.

29 Eylül 1990’da yapılan SHP 6. olağanüstü kurultayında Deniz Baykal’ın 405 oyuna karşılık Erdal İnönü 504 oy alarak genel başkan seçilmiş, genel sekreterliğe de Hikmet Çetin getirilmiştir.

Fakat parti içinde Baykal’ın muhalefeti bitmemiş, Haziran 1991’de yapılan olağan kongrede bir kere daha Erdal İnönü’ye karşı genel başkanlığa aday olmuştur. Yapılan oylamada İnönü 534 oyla tekrar genel başkan seçilirken, Deniz Baykal 451 oyda kalmıştır.

SHP 1989 seçimlerine, Halkın Emek Partisi’ni de yanına alarak girmiş, seçilen Kürt milletvekillerinin mecliste Kürtçe yemin etmeye kalkmaları üzerine ortalık karışmıştır.

21 Mart 1992 Nevruz bayramında çıkan olaylar sonucu, HEP kökenliler SHP’den istifa etmişler, HEP hakkında kapatma davası açılmış, DEP kurulmuş, ancak sonunda ikisi de kapatılmıştır.

25-26 Ocak 1992’de yapılan 7. olağanüstü kurultayda, Baykal İnönü karşısında bir kere daha genel başkanlık yarışına girmiş ve kaybetmiştir.

İşte bu başarısızlık üzerine Deniz Baykal ve diğer eski CHP’liler, SHP’den koparak, Temmuz 1992'de, kapatılan siyasi partilerin açılmasına izin veren yasanın sağladığı imkânla, Cumhuriyet Halk Partisi adıyla yeni bir parti kurdular (eski CHP’yi yeniden açtılar).

SHP’de istediğini elde edemeyen Deniz Baykal, 9 Eylül 1992 tarihinde toplanan kurultayda Genel Başkanlığa seçildi.

Buradaki ilginç nokta şudur. Eski siyasi partilerin aynı adla açılmasına yasal izin verilmesine rağmen, her görüş kendi kurduğu partisiyle adını duyurduğu için, yeniden eski parti adlarına dönmeyi gereksiz bulmuştur.

Deniz Baykal ve arkadaşları, SHP’den ayrılıp partisiz kalınca, Atatürk’ten bu yana bir adı, tarihi, niteliği olan, ayrıca yüklü bir mal varlığı bulunan CHP adını ihya etmeyi daha uygun görmüşlerdir.

Deniz Baykal’ın siyasi hayatını özetlemeye çalıştığım bu bölümden sonra, CHP’nin Atatürk’le olan bağlantısını, -uzun bir yazıyla sizi sıkmamak için- ikinci bölümde ele almaya çalışacağım.

(Kaynakça : Kronolojik bilgilerde www.wikipedia.org’dan yararlanılmıştır.)