- Kategori
- Kent Yaşamı
Didim ve Felsefe
Emekli olduktan sonra ikinci üniversite olarak, Felsefe okumaya başladım…
Felsefe okuma isteğimin temelinde; Didimli olmamın önemli bir etkisi vardı…
Didim ilçemiz, felsefenin temeli olarak kabul edilen ilkçağ felsefesinin doğum yeri olarak kabul ediliyor…
Tüm Dünya ülkelerinde okutulan felsefe, hareket noktası olarak, İlk Çağlarda Didim ve çevresinde yaşayan filozofların düşüncelerini temel alıyor…
Didim, bu yönüyle felsefenin doğduğu yer oluyor… Didim, bu özelliğinden dolayı, Dünya felsefecilerinin de bir buluşma merkezi olmalıdır diye düşünüyorum…Didim’i yönetenler, turizmine ve tanıtımına katkı sağlayanların bu durumu, Didim açısından değerlendirmeleri gerektiğini düşünüyorum…
Felsefenin ilk oluşumu, İlk çağlarda Didim sınırları içinde yer alan “Milet okulu” ile başladığı kabul ediliyor… Yaklaşık bir tarih söyleyebilirsek bu M.Ö 600. Yıllara denk geliyor… O dönemin düşünsel etkinliklerine de philosophos- felsefe- deniyor… Felsefe, Bir İyonya kenti olan Miletos’ta Thales ile başlıyor… Düşünsel etkinliğin ana konusu ise “arkhe”dir.( başlangıç, ilk ana kaynak-Evrenin hangi kökenden türediği, ana unsurunun ne olduğu...) Örnek verirsek: Thales su, Anaksimenes hava, Empodekles toprak, su, hava ve ateş diyordu… Milet Okulu’nun felsefecileri Thales, Anaximenes ve Anaximandros doğa felsefesinin kurucusu olarak bir ölçüde materyalist felsefenin de temelini atmış oluyorlar… Miletli bu üç felsefeci, varolanların kaynağını araştırmış ilk filozoflardır… Anaximandros’un “sonsuz” terimiyle anlattığı “maddenin” dünyanın temeli olduğunu ve İnsan, öteki hayvanlardan geliyor demesi de çağlar sonra Darwinci düşünceye temel oluyordu… Yine, Herekleitos’” her şey hareket ve oluşum içindedir. “Her şey akıyor. Aynı ırmakta iki kez yıkanılmaz. Bir bütün olarak dünya, ne bir tanrı, ne de bir insanca yaratılmıştır, dünya, belli kanunlara göre yanan ve sönen, sonsuza dek canlı bir ateştir ve öyle kalacaktır.” Der. Asırlar sonra, Lenin bu düşünce için: Diyalektik Materyalizmi çok güzel açıklıyor der..
Her neyse bunlar uzun konular… Konumuz da tam anlamıyla bu değildir… Bu yazının asıl amacı, Felsefenin Didim açısından önemini anlatmak ve Didim’i bu yönüyle de öne çıkarmaktır… Tüm Dünya’nın tanıdığı ilkçağ filozoflarının önemli bir bölümü, Didim ve çevresinde yaşamışlardır… Felsefe okuyanlar, felsefe tarihçileri, araştırmacıları, akademisyenler bu yönüyle hep Didim ve çevresine yönelmişlerdir… Didim, böyle bir evrensel değerlerin yani Dünya kültürünün içindedir… Didim ve çevresinin bu özelliğini de turizm açısından değerlendirmemiz gerekiyor… İlçemizde felsefe konferansları gibi etkinlikler düzenlenmelidir… İlerde açılması kaçınılmaz olan “Didim Üniversitesi’nin de temel bilim dalını felsefe oluşturmalıdır… Didim – Milet arasındaki kutsal yolda tam olarak günışığına çıkarılarak bu doku da turizmin ve felsefecilerin hizmetine sunulmalıdır…
Didim’in mitolojiyle, felsefe ile ne kadar iç içe olduğunu, Eğitimci yazarlarımızdan Sayın Akın Çelebioğlu’nun listelediği tüm Dünyayı aydınlatan, Aydın ve çevresinin ilkçağ filozofları listesine de şöyle bir bakalım:
1-Hekataıos, Miletos, Tarih biliminin öncüsü
2-Artemidoros, Nysa-Antiocheia, Strabon'un öğretmeni, büyük hatip
3-Diotrephes, Nysa, Filozof
4-Starabon, Miletos, Artemidoros'un öğrencisi-Coğrafya bilgini
5-Thales, Miletos, Fizik+Matematik bilgini, doğa felsefecisi. Eski çağın yedi bilgesinden biri
6-Anaksimandros, Miletos, Thales'in öğrencisi-Felsefeci
7-Anaksimenes, Miletos, Anaksimandros'un öğrencisi-Doğayı ilk kez burada kavramlaştırdı
8-Aiskhines, Miletos, Güçlü hatip
9-Bias, Priene, Çağının yedi bilgesinden biridir
10-Hegesias, Magnesia, Söz söyleme sanatında Attika stiline karşı Asia sitilinin öncüsü-Hatip
11-Pythodoros, Trallies, O çağda zengiliğiyle ünlü
12-Dionysokles, Trallies, Ünlü hatip
13-Damasos Skombros, Trallies, Hatip
14-Apollonios, Nysa, Stoacı filozof
15-Menekrates, Nysa, Rethorik ve gramerci
16-Aristodemos, Nysa, Menekrates'in oğlu
17-Apollonios Malakos, Alabanda, Konuşmacı
18-Molon, Alabanda, Alabanda'lı, Rodos'un Roma'da elçisi-Hatip
19-Diotrephes, Antiocheia, Tarih anlatıcısı-Hybresas'ın hocası
20-Menekles, Alabanda, Hatip
21-Hierokles, Alabanda, Menekles'in kardeşi-Hatip
22-Aipytos, Priene, Priene'nin kurucusu
23-Kleomakhos, Magnesia, Çok ünlü atlet
24-Simos, Magnesia, Şair-Simoedia adlı uygulanan nazım stil yaratıcısı
25-Sostratos, Nysa, Gramerci
26-Hippodomos, Miletos, Şehircilikte çok önemli bir mimardır
27-Herakleitos, Miletos, "Gerçek şimdi buradadır" der
28-Anthemios, Trallies, Ayasofya'yı yapan mimardır
29-İzidoros, Trallies, Mimar
30-Tavriskos, Trallies, "Farnes Boğası" heykelini yapan heykeltıraş
31-Apollonyas, Trallies, Ünlü heykeltıraş
32-Askilepeus, Trallies, Hekim ve felsefeci
33-Alexander De Tralles, Trallies, "Tıp Fenni" adlı on iki makalelik kitabı var
34-Aristeides, Miletos, "Milet Masalları" adlı altı ciltlik eserin yazarı
35-Pausanias, Magnesia, "Helen ve Seyahat" adlı eserin yazarı
36-Plegon, Trallies, "Mucizevî Hikâyeler" adlı eserin yazarı Traıanus tarafından azad edilmiştir
37-Alexandros, Trallies, Tıp bilgini
38-Dioskoros, Trallies, Tıp bilgini
39-Astyanax, Miletos, Pankresçı, M.Ö. 324-320-316 Olimpiyatlarında üç kez üst üste şampiyon olmuştur
40-Timetheus, Miletos, Kithara'yı 11 telli yapan müzikçi
…Bu liste daha da uzayıp gidiyor…
Tüm bunlara, evrensel kültür açısından bakarak, bir dünya mirası olarak değerlendirmeliyiz… Böyle bir mirasın içinde olmayı “Didim” açısından değerlendirerek, Didim’i bu yönüyle de öne çıkarmamız gerekiyor diye düşünüyorum…
Felsefe konferansları, neden doğduğu yer olan Didim’de yapılmasın ?...
Erdoğan Şahin