Dil Eğitimi 4

METİNDE /   DÜZYAZIDA PLAN
Yazıya başlamadan  plan yapılır. Plan, yazıda ne yazılacağını nasıl yazılacağını belirlemektir. Ele alınacak olay, durum, sorunkısaca konunun; konunun hangi yönde ele alınacağını belirleyen  görüş açısının; Okura kavratılacak anadüşüncenin; anadüşünceyi hangi düşüncelerle destekleyeceğini gösteren yardımcı düşüncelerin saptanmasını içerir. Planlamayı bir örnekle gösterelim.

Konu:......... : Dil
Görüş açısı:  Dilin iletişim aracı olduğu
Anadüşünce: Dilin gelişmesi, kişiyi düşünce ve duygu yönünden zenginleştirir.

Yardımcı düşünceler:
. Dilin tanımı
. Dili kullanabilme becerisi olmalı
. Dilin öğrenme, öğretme aracı olduğu
. Dilin anlama, anlatma aracı olduğu
. Dil insanın duygu, düşünce yapısını biçimlendirir

Bu planı geliştirebiliriz. İşleyeceğimiz yazının boyutuna göre planda gösterilen düşünceleri çoğaltabiliriz. Yazı işlenirken anlatım biçimlerine (betimleme, açıklama, öyküleme,   tartışma); düşünceyi geliştirme yöntemlerine (tanımlama,  tanık gösterme, örnekleme, karşılaştırma, neden sonuç, nesnel veriler vb.) başvururuz.

Örnekler
Rüzgâr eken fırtına biçer.
Atasözleri değişmece (mecaz) anlamlı olduğundan burada gerçek anlamı yakalamak gerekir. Bu atasözünde,“Öfke, daha    büyük öfkeyi çağırır.”gerçek anlamı bulunmaktadır.Planlamayı bu gerçeğe göre yapmalıyız.

Atatürk’ün çocukluğunu anlatan bir yazı yazınız.
Sözcükler gerçek anlamlarıyla kullanılmış. Bu nedenle planlama atasözü örneğine göre daha da kolaydır. Konu, Atatürk; görüş açısıysa Atatürk’ün çocukluğu olarak ele alınacaktır.

Kitap bizim en yakın dostumuzdur.
Konu, kitap; görüş açısı dostluk olarak belirlenmelidir.

Düşüncelerimizin aynası hayatımızın akışıdır.
Bu tümcede “davranışlarımız” yazının konusu olarak planda gösterilmeli. Düşünce- davranış bağlantısı yönünde konu işlenmelidir.

Cesaret insanı başarıya götürür.
Yazının konusu “cesaret”, konunun görüş açısı “başarı” olarak ele alınmalıdır.

Yaratmak yaşamın ta kendisidir.
“Yaratmak” konusu yaşam içinde ele alınarak işlenecektir.

Planlama yazmadan önce yapılır. “Yazıda Plan” bölümünde de belirtildiği gibi planlama konuyu sınırlandırmaktır.Yazının dört öğesi belirlendikten sonra paragraf düzeni içinde yazı işlenir.

 METİNDE / DÜZYAZIDA BAŞLIK
Paragraflarla oluşan düzyazıda her düzyazının bir başlığı olacağı, bu başlığın konuyu yansıtacağı gerekmektedir.Konu, anadüşünce birlikte ele alınarak başlık ona göre belirlenmelidir. Başlık birkaç sözcükten oluşabilir. Ancak, başlığın uzun olmamasına da özen gösterilmelidir. Yazının başlığını okuduğumuzda konuyu anlamalıyız.Yazıda konu giriş paragrafında, paragrafta ise giriş tümcesinde yer alır.

Örnek:
“Dil, düşünme ve iletişim aracıdır. ‘ Kişinin iletişim yeteneğini, büyük ölçüde, onun, iletişim aracı olan dili kullanabilme becerisi belirler.’ Çünkü, dil bir öğrenme ve öğretme aracıdır. Başka bir deyişle, insanın var olduğu dünyayı anlama ve anlatma aracıdır. Bu anlamda, insanın duygu ve düşünce yapısını oluşturan ve biçimlendiren araçtır da dil. Dilin gelişip zenginleşmesi, bireyin duygu ve düşünce yönünden de gelişip zenginleşmesidir.”

Paragrafta “Neden söz ediliyor?” ya da  “Neyin üzerinde duruluyor?” sorularının yanıtı paragrafın ilk tümcesinde bulunmaktadır. Bu da, düşünme ve iletişim aracı “dil” olarak giriş tümcesinde ortaya konmuştur. Bu, yazınının konusudur. Sonuç tümcesindeyse anadüşünceyi buluyoruz. Bu iki öğeyi dikkate alarak yazıya başlık koymalıyız.Başlık olarak  “Dilin Yaşamımızdaki Yeri” düşünülebilir. Giriş, sonuç tümceleri arasında yer alan tümcelerde de yardımcı düşünceler yer almaktadır.