Dil Eğitimi 5

P A R A G R A F T A    A N L A M  (BÖLÜMCE)

Her düzyazıda, satır başlarıyla ayırt edilen, anadüşünceyi çeşitli yönlerden işleyip geliştiren yardımcı düşüncelerin bulunduğu bölümlere paragraf (bölümce) denir.

Paragraf, düzyazıda işlenen belli başlı düşünceler arasındaki geçişleri göstererek işlenen düşüncelerin kolay kavranmasını sağlar. Paragraf kurmakla bir düşünceden başka bir düşünceye geçildiği gösterilir.

Bir düzyazıda düşüncelerin gelişimi, kanıtlara bağlanması paragraflarla sağlanır. Paragraf düzyazıyı sıkıcı olmaktan çıkarır, çekici kılar. Bu özellikler okur için önemlidir. Çünkü, bütün bir düzyazı okurun gözünü yıldırır, işlenen düşüncenin anlaşılmasını olanaksız kılar.

Kavramları sözcüklerle, yargıları tümcelerle, düşünceleri ise paragraflarla anlatırız. Bu nedenle sözcük bir kavram, tümce bir yargı, paragraf ise bir düşünce birimidir.

Paragraf, genellikle bir düşünceyle ilgili tümceler topluluğudur, bir düzyazı birimidir. Bu nedenle kendi içinde bütünlüğe sahiptir. Bu bütünlük, paragrafı oluşturan tümcelerin aynı düşünce çevresinde kümelenmesi ve paragrafın planlı olması ile sağlanır. Paragraf, düzyazıda bulunan tüm öğeleri içerir : konu, anadüşünce, yardımcı düşünceler, görüş açısı.

PARAGRAFIN YAPISI
Bir düzyazıda giriş, gelişme, sonuç bölümleri bulunur. Bu bölümlerin taşıdığı özellikler ayrıdır. Giriş paragrafı konuyu, gelişme paragrafları yardımcı düşünceleri, sonuç paragrafı da anadüşünceyi içerebilir.

Bu durum bir düşünce birimi olan paragrafta da vardır.Paragrafta ilk tümce giriş tümcesi olup konuyu, sonuç tümcesi ise anadüşünceyi taşıyabilir. Giriş ve sonuç tümceleri arasındaki tümceler ise yardımcı düşünceleri içeren tümcelerdir.

Bunu örnekleyelim:
“Divan Bahçesi’ne bakmadan geçmemeli. Çünkü bu bahçenin saçtığı kokular, zamanla bütün bir halkın kavrayış gücünü belli belirsiz, yavaş yavaş derinden etkilemiş, beslemiş ve geliştirmiştir. Bu bahçede Türkçe öylesine yerinde, öylesine güzel ve ustaca kullanılmıştır ki, her söz bir söyleyiş güzelliği, bir anlam bütünlüğü ve yoğunluğu kazanmıştır. Kimi zaman bu bahçenin çimenleri size garip, çiçekleri biraz tuhaf gelebilir; ama her zaman düzeni ve görünümü çok güzel, anlamlı ve ustaca olmuştur.”
(Nurer Uğurlu, Divan Bahçesi , s.6)

Yukarıdaki örnek paragrafta koyu yazılar “giriş, sonuç” tümcelerini göstermektedir. Giriş konuyu, sonuç tümcesi anadüşünceyi içermektedir. Diğer tümcelerdeyse konunun değişik yönlerini ele alıp anadüşünceyi destekleyen yardımcı düşünceler bulunmaktadır.