Dil Eğitimi

METNİ / DÜZYAZIYI OLUŞTURAN ÖĞELER
Bir yazıda sözü edilen nesne, ele alınacak durum, anlatılan olay, açıklanan düşünce ya da çözümlenmek istenen sorun konu’dur.
Yazı neyin üzerinde duruyor, neden söz ediyorsa konu odur.

Örneğin,
“Damlaya damlaya göl olur.”
Atasözünde biriktirmenin gereği ve önemi üzerinde duruluyor.

Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban romanında İç Anadolu köylüsünün yaşamı ve Türk aydınının köylüyle olan çelişkileri işleniyor.
Romanda yerine göre olay, nesne, sorunlar ele alınıyor.

Bu örnekleri çoğaltabiliriz.
Örneğin,
Orhan Pamuk’un Yeni Hayat adlı romanında okuduğu kitaptan etkilenerek yeni hayatın peşinden koşan bireyin öyküsü anlatılıyor.
İnci Aral’ın Yeni Yalan Zamanlar adlı romanındaysa çözülmenin, yozlaşmanın hızla yaşandığı bir ortamda kimliklerini yitiren insanlar, kimliklerini, yaşamı sorgulayarak çevrelerinde olup bitenleri adlandırmaya çalışıyor.

Yazarlar, konuyu okurlara kavratabilmek için sınırlandırırlar.

Konunun sınırlandırılması şu noktaların belirlenmesiyle gerçekleşir:
1.Konu
2. Görüş Açısı ( Bakış Açısı )
3. Anadüşünce
4. Yardımcı Düşünceler

KONU
“Okumak uğraşların en zorudur.” (Geothe)
Bu özdeyişte ele alınıp işlenecek olan “okumak” yazının konusudur.

“Erdem, başkalarına iyilik yapmaktır.”
Atasözünde “erdem” yazımızda işleyeceğimiz, üzerinde duracağımız durumdur.

Bir yazıda ele alınan ne ise o, konu olarak adlandırılır. Konusuz yazı olamayacağına göre konuyu buldurmaya yönelik sorular da olacaktır.

Bu soruları şöyle sıralayabiliriz:
1.Bu paragrafta neyin üzerinde durulmaktadır?
2.Bu parçada hangisinden söz ediliyor?
3.Bu parçada ele alınıp işlenen hangisidir?

GÖRÜŞ AÇISI
Yukarıda belirtilen örneklerde “anlamak”, “başkalarına iyilik yapmak” konuya bir sınır getirmektedir. Bu, konuya hangi açıdan bakmamız gerektiğini gösteriyor.

Konunun yönünü belirleyen görüş açısını buldurmaya yönelik sorular şöyle gelebilir:
1.Bu parça aşağıdaki sorulardan hangisinin yanıtı olabilir?
2.Bu parçada hangisi tartışılmaktadır?
3.Aşağıdakilerden hangisi bu paragrafta söylenenlerle aynı doğrultudadır?
4.Aşağıdakilerden hangisi bu paragrafta aynı doğrultuda değildir?

Konunun özelliğine göre bu bakış sırasıyla gözleme, düşünceye, duygulanmalara dayanan doğrultuda gerçekleşir.

1.Somut görüş açısı
2. Soyut görüş açısı
3. Duygusal görüş açısı