Dil grupları

Diller, köken bakımından aralarındaki yakınlığa göre öbeklere ayrılır. Her anadil, akrabalık bağlarına göre ailelere ayrılır. Asıl olan “anadil”dir. Akraba diller, anadilden ayrılmıştır. Anadilden ayrılan dillerden de lehçeler(diyalekt),şiveler, ağızlar oluşmuştur.

  Türkçe, Doğu Avrupa’dan Sibirya ve Çin’in batısına kadar uzanan geniş bir alanda konuşulur. Türkçeyi 155 milyon anadil,180 milyon da ikinci dil olarak kullandığı sanılmaktadır. Türkçe, Ural-Altay dil öbeğine bağlı bir dildir. Türk dilerinin başlıca özelliklerinden biri,Çuvaşçave Yakutça dışında yapısal bakımdan büyük ölçüde tek örnek ve benzer olmalarıdır.(Anabritannica,1994,cilt:30,s.301)Türk dillerinde ünlüler uyumu vardır. Sözcükler son ek alır. Öğe dizilisi, özne, tümleç, yüklem biçimindedir. Örneğin:“ Atatürk, Batı emperyalizminin pençesinden ilk kurtardığı Doğu milletinin kahramanı olarak, Asya ve Afrika’nın yarı ve tam sömürgelerine kurtuluş kılavuzu olmuştur”.(Falih Rıfkı Atay)

Türkçede ekler, köklerden sonra gelir. Türkçenin bu özelliğini, ”sömürgelerine, kurtuluş” sözcüklerinde görelim: sömür-ge-ler-i-n-e,kurtul-uş. Ancak, tüm dillerin sözcük yapısı bu biçimde değildir. Her dilin kendine özgü özellikleri olduğu gibi çeşitli açılardan birbirine benzeyen, yakın diller de vardır. Bu yakınlıklarına ve benzerliklerine göre dilleri iki açıdan sınıflandırabiliriz:

1.Yapıları bakımından diller

 2.Kaynakları bakımından diller

1.Yapıları bakımından diller

Yapı bakımından sınıflandırmada dillerin ses, dilbilgisi ve sözcük hazinelerindeki benzerlikler esas alınır. En yaygın sınıflandırma ölçütünün dillerin sözcük yapısıyla ilgili olduğunu söyleyebiliriz. August Wilhelm Schlegel(1767-1845) ve Wilhelm von Humboldt (1767-1835) tarafından  19.yüzyılın başlarında bu biçimbilgisi ölçütüne göre yapıları bakımından  diller:

 1.Bir heceli(yalınlaysan, ayrışkan) heceli diller

2.Bükünlü diller          

3. Kaynaştırıcı diller

4.Bitişken(eklemeli) diller

  1.Bir heceli (yalınlaysan, ayrışkan) dller

Kök ya da gövdelere benzetilebilecek öğelerin yan yana getirildiği diller. Hemen hemen tüm sözcükler tek hecelidir. Ek almazlar. Sözcüklerin görevleri, tümce içindeki yerlerinden ve vurgulanışlarından anlaşılır. Tek tek öğelerden oluşan bu dillerde eylem çekimi yoktur.  Çince, Tibetçe, Vietnam; bazıAfrika dilleri bu gruba girer. Örneğin,Çince”Wo bu pa ta” ”Ben senden korkmam”.”Ta ba şuu mail e” O,kitabı aldı.

      2.Bükünlü diller

Bir sözcüğün kökenine bitim denilen sonekler getirerek ya da köken değişmeleriyle durum ve cins (adlarda, sıfatlarda, adıllarda),kişi, zaman, kip, görünüş ve çatı (eylemlerde) sayı belirten biçimbilimsel yöntem. Bükünlü dillerin özelliği olan bükün, ad (birçok durumda sıfat ve adılları da içerir) ve eylem çekimlerinin tümünü kapsayan genel bir olgudur. Bir biçimbirim bu dillerde birden çok işlev yerine getirir. Örneğin Latince rosas (gülleri) sözcüğünde –as bitimi, hem belirtme durumunu, hem dişili, hem de çoğulu gösterir.(Vardar,1998,s.55)

Bu dildeki sözcüklerin kökleri, türetme sırasında değişir. Kökün ünsüzleri çoğu kez değişmez ünlüleri değişir. Böylece yeni anlamlı sözcükler ortaya çıkar. Ekler köklereönek, içek, sonek olarak her biçimiyle getirilebilinir. Örneğin, Arapça”ktb.”(yazmak)kökünden kâtip, kitap, kütüp mektup, mektep türemiştir. Yine,âlim, ilim, muallim, talim gibi değişik anlamlı sözcükler”alm”seslerinden kurulan alime(öğrenmek)kökünden türemiştir. Bükünlü diller grubunaHint-Avrupa ve Sami dilleri:Arapça, Farsça, Hintçe, İngilizce, İtalyanca, Fransızca, İspanyolca, Lehçe vb. girer.

 3.Kaynaştırıcı diller

Sesler, kökler, ekler, sözcükler birbiriyle öylesine kaynaşır ki tüm bir tümce, bir sözcük gibi bitişik yazılır. Bu türün en belirgin örneği, Eskimo dilidir. Örneğin: , neghhsaq fok ulagaq kutup tilkisi,quyngiq evcil ren geyiği,tuntu yabani ren geyiği,peyuggtemke hayvan sürüsü,igurgiq karabatak,nanuq kutup ayısı,ayveq mors,awk kan, Takusariartorunmagaluarnerpa (tümce)Kızılderililer’in, Gürcülerin dilleri de bu kümeye girer.(Vikipedi,4.04.2013)”

.4.Bitişken (eklemeli) diller

   Bu dillerde sözcüklerin kökü değişmez. Köklere değişik ekler getirilerek yeni anlamlı sözcükler türetildiği gibi eklerle de değişik durumlara sokulabilir. Eklerle kökler kolayca birbirinden ayırt edilebilinir. Sözcük ya da gövdelerine getirilen ekler, kökün yapısını bozmaz. Türkçe, Japonca, Macarca, Moğolca, Mançuca, Tunguzca dilleri. Örneğin, Türkçedeki, “baktılar”sözcüğü”,bak-“köküne “-tı”-di’li geçmiş zaman ekiyle” –ler”çoğul ekinin eklenmesiyle oluşmuştur.