Dil yanlışları -5

31)
-Ekranda çok kilolu çıkıyorsunuz.
-Ah bu plazmalar, oysa incecikim.
(Zuhal Topal, Star TV, 4 Kasım 2009, 14.03)
Eleştiri: Yumuşama kuralına uyulmamış.
Doğrusu: Ah bu plazmalar, oysa inceciğim.

32) -Askerin içinde ihanetçi var mı?”
(Mahir Kaynak, TRT2, 04 Ekim 2009, 03.02)
Eleştiri: Bu tür yanlış kullanımların en bilinen örneği “gidişat” kelimesidir. “Gidiş” kelimesi Türkçe’dir. Arkasına gelen “-at” eki, Türkçe “-ler, -lar” çoğul eki karşılığıdır. Buradaki hata Türkçe kelimelerin arkasına yabancı dillerden ek getirilemez, kuralına uyulmayıştır. “-ci” ekiyle kullanılan kelimelerde de bu hata yapılır. “Bakkalcı” diyenleri hatırlayın.
Doğrusu: 1) Askerin içinde ihanet eden var mı? 2) (İhanet edene “hain” dendiğine göre) Askerin içinde hain var mı?

33) İlk buzdolabı 1915’lerde çıktı.
(Ali Bayramoğlu, TRT2, Medya Müfettişi, 4 Kasım 2009, 02.15)
Önbilgi: Tarihlerin arkasına çoğul eki getirilir elbette. Ama kastedilen tarih dilimi tek tarihle sınırlıysa bu kullanım yanlıştır. 1920’lerde doğru bir kullanımdır. Çünkü 1920’ler dediğiniz zaman 1920- 1929 yılları arasını kastetmiş olursunuz.
Doğrusu: 1) İlk buzdolabı 1915’te çıktı. 2) İlk buzdolabı 1910’larda çıktı.

34) “İstiklâl Marşı’nın 8 kıtasını zorla ezberlettiler.”
(Ali Bayramoğlu, TRT2, Medya Müfettişi, 4 Kasım 2009, 02.31)
Önbilgi: İlk bakışta İstiklâl Marşı’nın aslında 10 kıta olduğunu yazar biliyor, biliyor da sanki 10 kıta olan İstiklâl Marşının sadece 8 kıtasının ezberletildiğini vurgulamak istiyor gibi kuruyor cümleyi. Oysa olayları yaşayanlar durumun bir bilgi hatasından kaynaklandığını biliyor.
Doğrusu: 1) “İstiklâl Marşı’nın 10 kıtasını zorla ezberlettiler.” 2) İstiklal Marşı'nın tamamını zorla ezberlettiler.

35) “İlgili aşıyı yapan birimde bunlar sorulur.
(Osman Durmuş, Star TV, 3 Kasım 2009, 19.23)
Doğrusu: Aşıyı yapan ilgili birimde bunlar sorulur.

36) “Âşık olacağınız lezzetler sofranızda.”
(Star TV, Bir reklâm, 19.54, 3 Kasım 2009)
Önbilgi: “Aşk” “yurt aşkı, vatan aşkı” gibi yan anlamlarda kullanılsa da, genel anlamda karşı cinsten iki kişi arasındaki aşırı sevgi ve bağlılık duygusudur.
Doğrusu: 1) Damak tadınıza uygun lezzetler sofranızda. 2) Beğeneceğiz lezzetler sofranızda.

37) “Açılım doğru ama konsepti yanlış.”
(Haber Türk, Teke Tek, 3 Kasım 2009, Hakan Sancaklı)
Tespit: Kelimenin kullanımı yanlış değil. Ama dilimize batı dillerinden alınan kelimelerin sıkça kullanılmasıyla, dilimizin söz dağarcığının daraltılmasına sebep olanları eleştirmek adına aldım bu cümleyi. Konsept yerine kullanılabilecek kelimelere bakarsanız bana hak verirsiniz: kavram, anlayış, görüş, tarz, düzen.

38) Özellikle magazin programlarında kullanılan “Elektrik alamadım.” “Beni taşıyabilen birini arıyorum.” gibisinden cümlelerle ilgili bir komik bir anekdot aktarayım size.

Kadın:
- Beni taşıyabilecek bir insan istiyorum.
Adam:
- Taşırım, taşırım. Senin gibi iki tanesini bile taşırım.
(Star TV, 3 Kasım 2009, Zuhal Topal’la İzdivaç, 14.06)