Dinozorlar

Dinazorların, ilk kez 230 – 225 milyon yıl önce var oldukları düşünülüyormuş.

157,6 milyon yıl yaşamışlar.

65 milyon yıl önce yok olmuşlar.

Yeryüzünde çok sayıda dinozor türü bulunmaktaydı (850 civarında).

Bunlardan kimi bitkilerle beslenirken (sauropod), kimi et yiyordu (theropod).

En kalabalık otçul dinozor türleri, apatosaurusve brachiosauridi.

Bunlar gelmiş geçmiş en büyük hayvanlardandı.

Universal Stüdyolarını gezdiğimizde beni etkileyenlerin başında dinozorlar olmuştu.
Jurassic Park, 1993 ABDyapımı, yönetmenliğini Steven Spielberg'in yaptığı gerilim-macera filmini hepimiz izlemişizdir. Aslında dinozorlarla eni konu tanışmamızı da o film sağlamıştır. Ondan önce dinozorları bilmiyor muyduk, biliyorduk ama bu kadar yakından tanımıyorduk…

Ben şaşkınlıkla izlemiştim o zaman Jurassic Parkta kullanılmış olan dinozorları. Sanki gerçektiler, sanki bizlerin üstüne geleceklerdi. Filmden ne kadar korkmuşsam, orada da onlardan ürkmüştüm. Bu konuda Elif benden cesur çıkmıştı. Hatta onun hoşuna bile gitmişti.

Burada kısa bir notumu da ilave etmeliyim.

Doğu Berlin’e duvar yıkılmadan önce gittiğimizde Bergama müzesini gezmiştik, daha sonra gittiğimizde Naturkunde Müzesisini gezdik. Aslında orada çok büyük bir dinozor iskeleti görmüştüm. Şöyleki; 23 m uzunluğu, 12 m yüksekliği ile dünyada kurulu en büyük dinozormuş.(Brachiosaurus) O zamanda çok şaşırmıştım. Öylece bakmış kalmıştım. Hatırlıyorum da şu anda canlansa ne olur diye espriler bile yapmıştık…

Universal Stüdyolarında çekilmiş bir çok filmin platoları duruyor. Oraları gezdiğinizde hem çok hoşnut oluyorsunuz, hem o zamanları hatırlıyorsunuz, birde değişik bir duygu! Yıllar önce izlediğiniz bir filmin mekânlarını birebir görüyor olmak! Ben öyle hissetmiştim. Birkaç plato varki onlar beni çok şaşırtmıştı. Sizlere onları da bir başka yazımda anlatmak isterim.

Bu gün anlatmak istediğim dinozorlar.

Dinozorların, ilk kez 230 – 225 milyon yıl önce var oldukları düşünülüyormuş.

157,6 milyon yıl yaşamışlar. 65 milyon yıl önce yok olmuşlar.

Dinozorlar Yunancadakorkunç kertenkele anlamına gelen iki sözcüğün birleştirilmesinden oluşmuş.

Gerçekten ertenkeleye benziyorlar, onların devasa büyük halleri ve gerçekten de korkunç görünüyorlar.

Yeryüzünde çok sayıda dinozor türü bulunmaktaydı (850 civarında).

Bunlardan kimi bitkilerle beslenirken (sauropod), kimi et yiyordu (theropod).

En kalabalık otçul dinozor türleri, apatosaurusve brachiosauridi.

Bunlar gelmiş geçmiş en büyük hayvanlardandı.

Örneğin apatosaurus30 ton ağırlık ve 21 metre uzunluğa ulaşabiliyordu.

T-Rexörneğinin en küçüğünün 19,4 metre olduğunu gördüler.

Üstelik carnotaurusboynuzlu, çok görülmeyen türlerdendi.

Ayrıca ceratosaurustürünün küçük ayakları vardı ama çok ölümcüldü.

Diğer otçul dinozorlar, kendilerini etçil dinozorlardan korumaya yarayacak özel silahlara sahipti.

Örneğin triceratops, başında üç boynuz taşırken, ankylosaurusçıkıntılı kemiklerle korunuyor, styracosaurus’unkuyruğunda ise sivri dikenler bulunuyordu.

Tabiki bazı kısa bacaklı dinozorlar vardı.

Bunlardan deinonychusgibi ve kuzeni oviraptorgibi dinozorlar örnek verilebilir.

Bu dinozorlar süratli ve yırtıcı olabilir.

Etçildinozorlar, tıpkı insanlar gibi arka ayaklarının üzerinde yürüyorlardı.

Ön ayakları çok küçüktüler.

Spinosaurus, Tyrannosaurus, Carnotaurusgibi bazıları son derece büyükken, Compsognathus(yaklaşık 5,5 kg ve 60 cm) gibileri de son derece küçüktü.

Dinozorların yumurtaları oldukça kalın kabukluydu.

Bu kabuk içerisindeki yavruyu koruyor ve içindeki özel bağ sayesinde yavru güven içinde büyüyordu.

Dinozorlarla aynı dönemde pterosaurus,archaeopteryxgibi uçabilen canlılar da vardı, ama bunlar dinozorlarla çok yakından ilgili değildi.

Aynı zamanda ichthyosaurusve pleisiosaurusgibi çok sayıda yüzebilen sürüngen de vardı.

Bunlar da dinozorlarla yakın bir ilintiye sahip değillerdi.(alıntı)

Dinozorlar bu devasa yaratıklar ne olmuştu da yok olmuştular.

1980 de ise Nobel ödüllü fizikçi Luis Alvarezve oğlu jeolog Walter Alvarezdinozorları bir göktaşınınortadan kaldırdığını ileri sürdü.

Alvarezler'in bu görüşü 85'li yılların sonları ve 90'lı yılların başlarında bilim çevrelerinde ağırlık kazanmış ve ilerleyen yıllarda da ortak kabul olmuştur.

Yapılan araştırmalar da bu görüşü kanıtlamıştır.

Dinozorların nasıl yok olduğuna ilişkin bilim adamlarının sahip oldukları bu görüş dinozorların sonunun 65 milyon yıl önce yaklaşık 10 km çapında bir göktaşının Dünya'ya çarpmasıyla gerçekleştiğini açıklar.

Bu göktaşı saatte 54.000 km hızla Meksika'nın Yukatan Yarımadası açıklarında Dünyaya çarpmış ve çarpma anında 200.000 km³ madde buharlaşmış, erimiş ya da yüzlerce kilometre öteye savrulmuştur.

Bu çarpma sonucu canlı türlerinin %70'inden fazlası yok olmuş ve 170 km çapındaki, Dünya'nın en büyük kraterlerinden biri olan Chicxulub kraterimeydana gelmiştir. Çarpmanın 100 milyon megaton TNT'ye eşdeğer bir enerji açığa çıkardığı tahmin edilmektedir.

Çarpma sonucu oluşan toz tabakası atmosferi kaplamış,

Dünya aylar boyu karanlıkta kalmış, sıcaklık suyun donma derecesine kadar düşmüş ve asit yağmurlarıyaşanmıştır.

Aylarca süren bu karanlık ve soğuk dönemde bitkilerin fotosentez yapamaması besin zincirini yıkmış ve bu felaketler zinciri de dinozorların sonunu hazırlamıştır.

Dünya hiç güneşgörmeyince buz devrioluşmuştur.

Dinozorlar da bu sırada ölmüştür.(alıntı)

Bu tatil mevsiminde hepinize iyi tatiller diliyorum…

Nazan Şara Şatana