Divan şiiri karşılaştırmaları - 4

İnsanlar anlamadığı şeye değer vermez. Ama bu her zaman geçerli değildir. Bazen anlayanlar anlamayanlara değerli şeyin önemini anlatabilirler. Diğerleri yine anlamasa da saygı duymayı öğrenebilirler. Kaçımız “Mona Lisa” tablosunun asıl değerinin nedenini biliyor? Aramızdan çıkabilecek en teknik cevap muhtemelen “Ne taraftan baksan kadın o tarafa doğru gülümsüyormuş!” olacaktır. Bu yetersiz açıklama bile tablonun değerinin herkesçe kabul edilmesinde yeterli olabildiğine göre ben de benzeri bir denemeye giriştim.

Divan şiiri şairleri sınırları belirlenmiş bir alana hapseder ve bu alan içinde en iyiyi yazmaya zorlar. Serbest şiirde şairin hiçbir ses kıstası yoktur. Hece vezni ile yazan şair ise kabaca belli sayıda heceyi bir araya getirmek ve peş peşe dizmek zorundadır. Bu serbest şiirden zor olsa da kendi içinde basit bir mantığı vardır. Ama şair şunu yapmış olabilir pekâlâ: Üst satırda üçer harflik sekiz heceden toplam 24 harf kullanarak yazarken alt satırda ikişer harflik sekiz heceden toplam 16 harflik bir mısra yazmış olabilir. Bu durumda kurallara uyulmuş olur ama müzikalite tamamen ölür. İşte Aruz bunu engellemek için vardır. Kalite işte burada ortaya çıkar. Aruzda ses değerleri kesinlikle eşittir. Müzikalite tamdır. İyi ile kötünün arasındaki farklardan biri burada yatar. Aruz şairi spesifik olarak belirlenmiş bir konuyu her iki mısrada da tam olarak aynı ses değerlerini ve ses sırasını takip ederek yazmak zorundadır. Bunu yapıp yapamadığı ise çok kolayca tespit edilebilir.

Kesin olan gerçek şu aruzu kullanmadığımız için şiirlerimiz daha kalitesiz diyemeyiz. Fakat aruz kullanılsa idi mevcut şairlerimizden yüzde doksan dokuzunun aslında şair olmadıklarını hemen anlayabilirdik.