Dizler neden ağrır?

Travma, ileri yaş ve günlük hayatta yapılan yanlış hareketlere bağlı olarak gelişen; toplumda sık görülen diz ağrıları, yaşam kalitesini düşürecek kadar şiddetli olabilir.

Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Doç. Dr. Aydın Arslan, diz ağrılarının nedenlerini, tanı ve tedavi yöntemlerini anlattı; diz sağlığını korumanın yolları hakkında bilgi verdi.

Diz ağrısı toplumda sık görülen bir şikayet ama her diz ağrısı ciddi midir?

Diz ağrısı toplumda her yaşta sık görülen bir rahatsızlıktır. Çoğu zaman genç yaşlarda ani travmalara bağlı, nadiren inflamasyon veya romatolojik hastalıklara bağlı ortaya çıkmaktadır. Genellikle ileri yaşlarda diz ağrısı, kronik dejeneratif (yıpranmaya bağlı) süreçler sonucunda kireçlenmeye bağlı olarak görülür.

Diz ağrısının çeşitleri var mı? Dizin önündeki ya da arkasındaki ağrılar ne anlatır?

Diz ağrılarını akut (ani gelişen) düşme çarpma ya da burkulmaya bağlı gelişen veya kronik (zamanla yıpranma ve kireçlenmeye bağlı) olarak sınıflandırabiliriz.

Hangi ağrılarda bir uzmana başvurmak gerekir?

Basit önlemlerle veya kendiliğinden zaman içinde geçmeyen ağrılarda, akut travma sonrası yürüme veya hareket güçlüğü olan durumlarda, özellikle dizde şişme veya burkulma esnasında ses gelmişse, kronikleşmiş ağrılarda ağrının şiddetinde artma varsa ve yaşam konforunu kötü etkilemişse mutlaka bir hekime başvurmak gerekir.

Diz ağrı ve sorunları nasıl tanı alır, hangi yöntemlerle ortaya konur?

Öncelikle hastayı çok iyi dinlemek gerekir, öyküsü çok önemlidir. Tanının yüzde 90’lık kısmı iyi bir fizik muayene ile konur. Genellikle röntgen ile değerlendirme yeterlidir. Ancak yumuşak dokuların, eklem kıkırdağının veya menisküs yapılarının daha iyi değerlendirilebilmesi için MR gerekebilir.

En sık hangi diz sorunları görülüyor?

Diz ağrısının en sık sebebi kireçlenme olarak bilinen osteoartrittir. Bunun dışında romatizmal hastalıklar, menisküs yırtıkları, akut travmalara bağlı bağ ve kıkırdak yaralanmaları, kondromalazi sayılabilir.

Türk insanlarında özellikle görülen belirli diz sorunları var mı?

Yerde oturma alışkanlığı olan tüm toplumlarda özellikle diz kalça ve bel ağrılarına daha sık rastlandığını gösteren bazı çalışmalar mevcuttur. Türk toplumunda geleneksel olarak son yıllarda değişmekle birlikte yerde oturarak yemek yeme, yerde oturarak iş yapma alışkanlığı mevcuttur.

Diz ekleminde menisküs, eklem kıkırdağı, bağ lezyonları, romatolojik hastalıklar veya kireçlenmeye bağlı ağrısı olan kişilerde yerde oturma alışkanlıkları tedavide gereklidir.

Hatta diz ekleminde problem yaşaması muhtemel bireylerde yerde oturma ve alaturka tuvalet kullanma alışkanlıklarını değiştirmesi gerekir.

Günlük hayatta yaptığımız hangi yanlışlar bizi bir diz hastası yapar?

• Zorlayıcı spor aktivitelerinde zaman zaman diz sakatlanmaları yaşayabiliriz o nedenle profesyonel spor yapanlar dahil spor aktivitelerinde diz eklemini korumak gerekir.
• Kas zayıflığı eklem üzerine binen yükleri artıracağından özellikle quadriceps ve hamstring kaslarını kuvvetlendiren egzersizler yapılmalıdır.
• Sürekli yüksek topuklu ayakkabı giymek diz eklemine zarar verir. Uzun süre yürüyüş veya koşu, diz eklemi kireçlenmesine yatkınlık olanlarda kireçlenme sürecini hızlandırabilir.
• Uzun süre yerde oturmak diz eklemine zarar verebilir.

Yaşla birlikte daha sık yaşanan diz sorunları var mı?

İlerleyen yaş, diz ekleminde genetik yatkınlık olanlarda kireçlenmenin ortaya çıkmasına yol açar. Yaşın ilerlemesi ile dokuların kendini yenileme süreci yavaşlayacağından, diz eklemi travmalara, kilo almaya ve ağır yüklere daha duyarlı hale gelir. Bu nedenle günlük spor aktivitelerinin alışkanlık hale getirilmesi ve yaşımıza uygun spor aktiviteleri ile çeşitlendirilmesi gerekir.

Diz ağrılarının tedavisinde hangi yollar izlenir?

• Diz ağrılarının tedavisinde ilk olarak dizdeki hastalığına neden olan faktörlerin ortadan kaldırılması hedef alınmalıdır.  
• Öncelikli olarak yaşam şekli modifikasyonları önemlidir. Kişinin yaşadığı çevrenin diz rahatsızlığına göre düzenlenmesi gerekir.  
• Dizin 90 dereceden fazla zorlanması, eklem sağlığını kötüleştireceğinden yere çömelme gibi dizi zorlayacak aktivitelerden kaçınılmalıdır.
• Kilo kontrolü diz ağrılarının tedavisinde önemlidir.
• Uygun egzersiz tedavisi ve beslenmenin eklem sağlığını iyileştirme yönünde düzenlenmesi önemlidir. Eklem sağlığında etkili kolajen ve hyaluronik asit gibi destek tedavileri önerilir.
• Ağrı kesiciler, yukarıda saydığımız önlemler hastalarının şikayetlerini azaltmadığı durumda uygulanabilir.
• Daha ileri aşamalarda eklem içi enjeksiyonlar; kök Hücre, PRP, proloterapi uygulanabilir. Ameliyatsız tedaviler ile başarı sağlanamazsa artroskopi, kemik ameliyatları veya protez ameliyatları uygulanabilir.

İlaç kullanımı ve fizik tedavinin diz ağrılarına faydası var mı? 

İlaç kullanımınde besin desteği şeklinde olan kolajen, hyaluronik asit, glukozamin tercih edilmelidir. İlaçsız yöntemlerle ağrı kontrol edilemediğinde ağrı kesici kullanılabilir. Fizik tedavi uygulamaları diz ağrılarında tedavinin vazgeçilmez parçalarıdır.

Hangi diz sorunlarında hastanın mutlaka ameliyat olması gerekir?

Ameliyatsız tedavi yöntemleri ile iyileşmeyen menisküs yırtıkları ön çazpraz, arka çapraz bağ lezyonları gibi eklem kıkırdağında ileri seviyede aşınma ve kireçlenme durumlarında ameliyat yapmak gerekir.

Diz protezi nedir? Hangi hastalara uygulanır?

Diz protezleri diz ekleminin mekanik özelliklerini taklit eden yapay materyallerdir. Son bir yıldır ameliyatsız tedavi yöntemleri uygulanmasına rağmen, iyileşmeyen diz kireçlenmesi ağrılarında hastaların gece ağrılarından dolayı uyandığı, yürüme mesafesinin 200-300 metrelere kadar düştüğü, hayat konforunun ileri derece bozulduğu durumlarda diz protezi ameliyatı tercih edilir. 

Ameliyat öncesi ve sonrasında nelere dikkat etmek gerekir?

Diz protezi ameliyatı öncesi hastanın hem diz ekleminin hem de genel sağlığının çok detaylı şekilde incelenmesi gerekir. Ameliyat öncesi hastada aktif bir enfeksiyonun olmadığından emin olunmalıdır. Tromboemboli ve enfeksiyona karşı profilaktik (önleyici) tedaviler uygulanmalıdır. Risk analizleri yapılarak uygun hastalar ameliyata alınır.

Ameliyat sonrasında hastanın hızlı bir şekilde rehabilitasyonu önemlidir. Egzersiz tedavileri hemen ameliyat sonrası aynı gün başlanır. Hasta yürütülür. Bir gün sonra tuvalete gider hale gelir. Taburcu sonrası hastanın egzersiz tedavilere uyumu önemlidir. Uyum gösteremeyen hastalar özel rehabilitasyon programına alınmalıdır. Hastalar genellikle birinci aydan itibaren normal yaşantıya dönerler.  

Diz protezi ameliyatını tekrar etmek gerekir mi? Belli bir ömrü var mı?

Yapılan çalışmalarda diz protezlerinin ortalama ömrü 15-20 yıl arası olarak bildirilmiştir. Diz protezi değişim ameliyatları, günümüzde başarılı şekilde uygulanabilir hale gelmiştir. Cerrahi tekniklerin ilerlemiş olması, protez ameliyatlarından beklenen yaşam ömrünü arttırmaktadır.

Diz sağlığını korumak için neler tavsiye edersiniz?

Spor ve egzersiz esnasında diz eklemine gereğinden fazla yüklenilmemesi önemlidir.

Ağrı bizim için bir sinyaldir. Yangın alarmı çaldığında nasıl yangını söndürmek için harekete geçiyorsak; diz eklemimizde ağrıya neden olan faktörü ortadan kaldırmak, diz eklemi sağlığını korumak için en önemli aşamadır. Eklem yapılarının sağlığını sürdürebilmesi için düzenli ve dengeli beslenmek çok önemlidir.